سنڌ جا عليحدگي پسند به هميشه مذهبي ئي رهيا آهن ۔ ------------------

جڏهن به سنڌ جي تاريخ جي ورق گرداني ڪجي ٿي ، ته اها ڳالهه سج جيان روشن ظاهر ٿئي ٿي ته سنڌ ۾ جيڪي به عليحدگي پسند ٿي گذريا آهن ۽ سنڌ جي الڳ مملڪت جا قائل هئا ، سي به هميشه مذهبي خيالات سان وابسطا رهيا آهن ۽ انهن ۾ به اسلامي جذبو موجود رهيو آهي ۔
۔انهن جا ڪجهه مشهور مثال هيٺ ڏجن ٿا :
علاء الدين خلجي سان مهاڏو اٽڪائيندڙ دودو سومرو هڪ مذهبي حڪومت جو اڳواڻ هو ۔ نواب دولهه دريا خان شهيد جا به مذهب طرف لاڙو هو ، ڇاڪاڻ ته سندس تعليم و تربيت ڪندڙ سنڌ جو پرهيزگار ، متقي ۽ عادل بادشاهه ڄام نندو هو ۔ دولهه درياه خان کان بعد مخدوم بلال شهيد ارغونن خلاف بغاوت ڪئي ، هو به هڪ جيد عالم ٿي گذريو آهي ۔
مغلن سان بغاوت ڪري سنڌ کي آزاد ملڪ بنائڻ وارو ميان نصير محمد ڪلهوڙو به پنهنجي وقت جي وڏن عالمن مان هو ، جنهن جا ڪيترائي مريد هئا ، جيڪي سرائي سڏبا هئا ۔ سنڌ جي آزادي کان بعد به هنن هتي شرعي قانون نافذ رکيو ۽ عالمن ۽ مدرسن جو قدر ڪيائون ۔
انگريز سامراج سان جهاد ڪندڙ ۽ "وطن يا ڪفن "جو نعرو بلند ڪندڙ شهيد سورهيه بادشاه به هڪ مذهبي اڳواڻ هو ، جنهن هڪ طرف آزادي جي تحريڪ برقرار رکي ته ٻئي طرف پنهنجن مريدن کي قرآن وو سنت تي هلڻ جي هدايت به ڪندو رهيو ۔
پر 70 واري ڏهاڪي کان بعد جيڪا سنڌوديش واري تحريڪ هلائي وئي آهي ، اها ئي واحد تحريڪ آهي ، جيڪا نه صرف دين بيزار ، پر سنڌين کي به صدين کان مذهب جو دشمن ثابت ڪرڻ خاطر جلدن جا جلد لکيا ويا آهن ۔ پر سنڌين ۾ ڪالھ به اسلامي جذبو هو ۽ اڄ به اسلام سان محبت آهي ۔ اهو ئي سبب آهي جو اڄ تائين جيئي سنڌ هلچل ناڪام رهي آهي ۔ ڇو ته امام اوزاعي رحه ۽ شاھ عبداللطيف جي ڌرتي جا وارث ڪنهن به اسلام دشمن تحريڪ کي قبولڻ لاء تيار نه آهن ۔