سنڌي ٻولي قومي ٻولي

سنڌي ٻولي قومي ٻولي​

نور محمد خاصخيلي


قومي ٻولي جو مسئلو پاڪستان ۾ پاڪستان جي قائم ٿيڻ کان اڳ ۾ ئي شروع ٿيو هو، جڏهن ڪانگريس ۽ مسلم ليگ جي وچ ۾ جذباتي ڏي وٺ کان پوءِ ڪانگريس اهو اعلان ڪيو هو ته اسان جو ملڪ جدا ٿيڻ کان پوءِ ڀارت جي قومي ٻولي ”هندي“ ٿيندي ۽ قائداعظم ان وقت اهو سياسي بيان ڏنو هو ته پاڪستان قائم ٿيو ته ان جي قومي ٻولي ”اردو“ ٿيندي. قائداعظم جي ان وقت تصور ۾ به ڪو نه هو ته ڪو ايترا ماڻهو پاڪستان ۾ اردو ڳالهائڻ وارا ويندا جو اتي ٻولي اردو ڳالهائي ويندي. هي هڪ سياسي بيان هو جنهن جي ڪابه اهميت ڪانه هئي ۽ پوءِ اهو هڪڙو اتفاق ٿيو جو بنا ڪنهن اصول جي بنا ڪنهن طئي ٿيل معاملي جي، اردو ڳالهائڻ وارا وڏي تعداد ۾ هتي ڪاهي آيا ۽ اچي سنڌ ۾ آباد ٿيا. 1940ع جي ٺهراءَ ۾ اهو چيو ويو هو ته جيڪي به مسلم اڪثريت جا علائقا پاڪستان ۾ شامل ٿيندا اهي خود مختيار رياستون هونديون. جڏهن خودمختيار رياستن وارو اهو ٺهراءُ عمل ۾ اچي ها ته جيڪي به هن وقت صوبا آهن پاڪستان ۾ انهن جون ٻوليون به خود به خود قومي ٻوليون بڻجن ها. ڇاڪاڻ ته انهن سمورن صوبن ۾ رهندڙ ماڻهو قوم هجن ها.

خودمختيار رياستون هجن ها ته اهي قوم هجن ها، قومي ٻولي قوم جي ئي ٿيندي آهي جيڪا قوم آهي ان جي ٻولي از خود قومي ٻولي آهي، پر پاڪستان ٺهڻ کان اڳ ٻه قومي نظريو ٻڌايو ويو. يعنيٰ ٻه قومون هڪڙي هندو قوم ۽ ٻي مسلمان قوم ۽ جڏهن پاڪستان ٺهيو ته انهن چيو ته هي ملڪ مسلمان قوم جو آهي تنهن جي ڪري هيءَ هڪڙي قوم آهي ۽ هندو ٻي قوم آهي. پاڪستان ۾هڪڙي قوم آهي تنهن جي ڪري انهن جي قومي ٻولي هڪ ٿيندي. اڄ تائين اهو اصول سڀني آئينن ۾ رهندو ٿو اچي ته پاڪستان هڪڙي قوم آهي هڪڙي قوم جو ملڪ آهي تنهن ڪري هڪڙي قوم جي ٻولي هڪڙي ٿيندي جيڪا اردو آهي، جنهن کي انهن تسليم ڪيو. 1973ع جي آئين ۾ به ايئن ئي چيل آهي ته اردو ٻولي قومي ٻولي آهي. انهيءَ جي ڪري اها بنيادي طور هڪڙي غلطي ٿيندي اچي پئي ۽ قومي ٻولين جو جيڪو مسئلو آهي سو انهيءَ ڪري حل نه ٿي سگهيو آهي. اوهان کي اها خبر آهي ته اسان جي نياڻي ماروي ميمڻ اسان جو هيرو يوسف ٽالپر ۽ غوث بخش مهر جن سنڌ اسيمبلي ۾ بل آندو آهي.

اسان جي خالد محمود سومري سينيٽ ۾ بل آندو آهي، هاڻي سوال اهو آهي ته اهو اسان جو بل منظور ٿيندو، ان کي منظور ٿيڻ لاءِ ٻه ڀاڱي ٽي اڪثريت کپي پنجاب انهي ڪري مخالفت ڪندو ان جا ميمبر اسان کي ووٽ نه ڏيندا جو انهن کي سرائڪي ٻولي ۽ سرائڪي صوبي جو ڊپ آهي ڇو ته سرائڪي ٻولي قومي ٻولي ٿي سگهي ٿي ۽ سرائڪي صوبو به ٺهي سگهي ٿو، تنهن بعد اردو وارا مهاجر انهي ڪري ووٽ نه ڏيندا جو انهن جي ٻولي قومي ٻولي مڃيل آهي ۽ انهن جي هڪ هٽي آهي تنهن جي ڪري هو نه رڳو ووٽ نه ڏيندا پر ڪجهه وقت پوءِ اوهان ڏسندا ته ان جي ميڊيا سخت مخالفت ڪرڻ شروع ڪري ڏيندي ڪيئن دليل ڏيندا، منطق پيش ڪندا ۽ هر قسم جي مخالفت جو منهن ڏسڻو پوندو.

بلوچستان ۽ سرحد جي پوزيشن اها آهي جو اوهان ڏٺو هوندو ۽ اخبارن ۾ پڙهيو هوندو ته ارسا جو جيڪو اجلاس ٿيو ان ۾ سنڌو ندي جي پاڻي جي ورڇ تي ۽ ڪالاباغ ڊيم تي جڏهن ڳالهه ٻولهه ٿي ته سرحد وارا ۽ بلوچستان وارا خاموش رهيا. انهن اسان جي ڪابه مدد نه ڪئي اها آهي پوزيشن. ڇا ان بل تي ووٽ ملندا. ان لاءِ اسان کي ووٽ گهرجن.

هاڻي اچون ٿا پيپلز پارٽي تي پيپلز پارٽي جو هڪڙو 1973ع جو قانون شهيد بينظير ڀٽو قائد جو تنهن ۾ اها شيءِ لکيل آهي/درج ٿيل آهي ته اردو قومي ٻولي آهي، تنهن کان پوءِ انهن جي پاليسي مفاهمت جي آهي، هنن جي پاليسي رهندي ۽ ان ڪري پيپلز پارٽي وارا به ووٽ نه ڏيندا. تنهن جي ڪري دوستو اها اميد نه رکو ته اوهان جو بل سينيٽ ۾ يا قومي اسيمبلي ۾ پاس ٿيندو.

57-1956ع ۾ سنڌي ادبي سنگت پهريون ڀيرو سنڌي ٻولي قومي ٻولي جو مسئلو اٿاريو هو ۽ تڏهن کان وٺي اهو معاملو هلندو ٿو اچي تنهن جي ڪري آئون مايوسي واري ڳالهه ڪونه ٿو ڪيان منهنجو اهو ايمان آهي. اسين قوم آهيون پختون به قوم آهي بلوچ ۽ پنجابي به قوم آهن. انهن جون ٻوليون به قومي زبانون آهن. فقط تسليم ڪرڻ جو معاملو آهي ته اهو ڪڏهن به تسليم نه ڪندا. ڇاڪاڻ ته اسين پاڪستان رهون ٿا، جتي ڪوبه قائدو قانون ڪونه ٿيندو آهي ڪابه آئين جي پوئواري ڪانه ٿيندي آهي. ڪنهن به بحث مباحثي جي ضرورت ڪانهي فقط اهو آهي ته پاڪستان گهڻ قومي رياست ناهي، پر هڪڙي قوم رهي ٿي، هتي سڀ مسلمان قوم آهي. پاڪستان جي قوم هڪڙي آهي. ٻولي اسان جي هڪڙي آهي اسان جو ڪنهن ٻولي سان وير ڪونهي پر جيڪا ٻولي ٻين ٻولين جو استحصال ڪري اها ٻولي جيڪا آهي تنهن سان اسين تصادم ۾ اچي سگهون ٿا. بشرط اسان ۾ سگهه هجي پر اسان ۾ اها سگهه ناهي. ڳالهيون ته اسان ڪيون ٿا پر اڄ تائين اسان ڪابه پلاننگ ناهي ڪئي ۽ ڪا سگهه به نه آهي ته پوءِ اسان اهڙي ڳالهه ڇو ڪريون. جيڪا شيءِ ممڪن ئي ناهي اها ڪهڙي نموني سان ٿئي؟

ان تي ته ڪير سوچي ڪونه ٿو، جيڪڏهن فقط اسان چئون ته هيئن ٿئي، سو اسان جي خواهشن سان ڪجهه ڪونه ٿيندو. سنڌي ادبي سنگت ان سلسلي ۾ پنهنجي طرفان جاڳرتا ڪري رهي آهي جيڪو تمام سٺو عمل آهي. کيس کيرون لهڻي جو سنڌي ٻولي قومي ٻولي جي حوالي ساڻ ڪانفرنسون، گڏجاڻيون ڪري رهي آهي ڪوشش ڪرڻ به سٺو عمل آهي. ان کان سواءِ سينيٽر خالد محمود سومري، يوسف ٽالپر، ادي ماروي ميمڻ ۽ غوث بخش مهر کي به شاباس هجي جو انهن آواز اٿاريو ۽ هاڻي وقت اچي ويو آهي ته سنڌي قوم جاڳي جدوجهد ڪري پنهنجا حق حاصل ڪري. ٻي صورت ۾ پوءِ وقت ويندو نڪري ۽ پوءِ ويلُ وقت واپس ناهي ايندو.



عوامي آواز جي ٿورن سان

 

جواب: سنڌي ٻولي قومي ٻولي

سلام انهن سنڌ سڄڻن کي جي سنڌي ٻوليءَ کي پنهنجي قومي حيثيت ڏيارڻ ۾ پاڻ پتوڙي رهيا آهن ۔۔۔ حيف هجي انهن سنڌ جي اڳواڻن کي جي ووٽ ته سنڌين جا وٺن ٿا پر ڪم ٻين جا ڪن ٿا ۽ سنڌي قوم کي ڏينهن به ڏينهن غلاميءَ جي طوق ۾ ڦاسائن ٿا ۔۔۔

سلام انهن مٿي ڄاڻايل رهنمائن کي ۔۔۔