علي احمد بروهي - سنڌي ادب جو چوٽيءَ جو مزاح نگار ۽ اديب

جواب: علي احمد بروهي - سنڌي ادب جو عظيم مزاح نگار

بهترين ونڊ آهي ادا .

 

جواب: علي احمد بروهي - سنڌي ادب جو عظيم مزاح نگار

تمام بهترين ونڊ سائين وساڻ صاحب

 

جواب: علي احمد بروهي - سنڌي ادب جو عظيم مزاح نگار

ادا سليمان توهان سنڌي ادب ۾ هڪ بهترين ۽ اصلاحي مزاحه لکڻ واري ليکڪ جو تذڪر ڪري هڪ سٺو ڪم ڪيو آهي۔جيڪڏهن اسان پنهنجي اديبن ،شاعرن ۽ سٺو بامعني مزاح لکڻ وارن جو ذڪر ڪرڻ ڇڏي ڏينداسين ته هو ايندڙ وقت ۾ گمنامنين ۾ هليا ويندا ۽ اسانجو نوان نسئل هنن جي تحريرن کان مستفيد نه ٿي سگهندو ۽ هنن کي شايد سڄاڻندا به نه۔توهان جو ڪاوشون ان سلسلي ۾ تعريف جي قابل آهن۔توهان کي شاباس هجي۔

 

جواب: علي احمد بروهي - سنڌي ادب جو عظيم مزاح نگار

ادا سليمان بهترين سوانح لئه ٿورا.

 

تمام بهترين ونڊ، سائين علي احمد بروهي صاحب جي لکيل ڪهاڻي عثمان حجم جو روزو رکڻ ڪتابي شڪل ۾ مون وٽ اڄ به آهي، منهنجي ملاقات باضابطه طور تي ته نه پر اهي جيڪي اوهان تصويرون ڏنيون آهن ان ئي پروگرام ۾ مان به ويٺل هئس، پر انهن ڏينهن ۾ صرف ان تصوير ۾ موجود سائين عنايت کٽياڻ سان دعا سلام هئي، جنهن ڪري ديدار نصيب ٿيو هو۔ اوهان پاران سهڻي معلوماتي ونڊ اسان جي پنهنجن دانشورن بابت ڄاڻ جي خزاني ۾ اضافي جو سبب بڻيو۔ لک قرب

 

ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته علي احمد بروهي صاحب ادب دوست ۽ سنڌيت لا ڪم ڪندو رهيو پر عمر جي آخري ڏهاڪي ۾ هن ايم ڪيو ايم ۾ شموليت اختيار ڪئي ۔۔۔ انجا ڇا سبب هئا، سندس ڇا نظريو هو ؟ سو ته مرحوم جيئرو هجي ها ته انجي وضاحت ڪري ها، پر جيئن ته ايم ڪيو ايم سنڌ جي اندر هڪ دهشتگرد ۽ قاتل تنظيم طور سڃاتي وڃي ٿي، ان سان بروهي صاحب جو گڏجڻ حيرت ۾ وجهندڙ ضرور هو ۔۔۔!!!​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

علي احمد بروهي

سنڌي ادبي تاريخ ۾ علي احمد بروهي چوٽيء جو مزاح نگار ٿي گذريو آهي. هن مزاحيه ڪهاڻيون ۽ ڪالم لکي، سنڌي ادب ۾ مزاح نگاريء کي نوان رخ ڏنا. علي احمد بروهي 11 نومبر 1920ع تي کنڀڙا ڳوٺ ۾ ڄائو، جيڪو ڳڙهي ياسين ضلعي شڪارپور ۾ آهي. سنڌ مدرسي ڪراچيء مان تعليم مڪمل ڪرڻ کانپوء هن رائل اندين نيويء ۾ ٻي مهاڀاري جنگ دوران ملازمت اختيار ڪئي، جتي 1946ع ۾ مشهور نيوي بغاوت ۾ حصو ورتائين ۽ بحري فوج جي
ٻين ساٿين سان گڏ جيل اماڻيو ويو. جيل مان آزاد ٿيڻ کانپوء علي احمد بروهيء جو صحافتي سفر شروع ٿيو. قرباني، صداء سنڌ، انقلاب، منشور ۽ ميني فيسٽو اخبارن ۽ رسالن جو ايڊيٽر رهيو. 1954 ۾ خيرپور رياست جي اطلاعات کاتي ۾ شموليت سان هن جي نوڪريء جو سفر شروع ٿيو ۽ جڏهن 1955ع ۾ خيرپور رياست جي پاڪستان ۾ شموليت ٿي ته هي مغربي پاڪستان اطلاعات کاتي جو ملازم بڻجي ويو. هن ڪولمبو پلئن (1960ع) هيٺ انگلينڊ مان ٽوئرزم ۾ سکيا ورتي. 1970ع ۾ ڪراچيء ۾ دائريڪٽر پبلڪ رليشنز سنڌ مقرر ٿيو. 1971ع ۾ سياسي بنيادن تي ڀٽي صاحب جي حڪومت ۾ کيس نوڪريء مان فارغ ڪيو ويو. 1973ع کان 1978ع تائين مختلف اندستريل ڪارپوريشنن جو قانوني صلاحڪار رهيو. 1978ع ۾ کيس ملازمت تي بحال ڪيو ويو ۽ سڌ سماء جي مرڪزي وزارت جو او ايس ڊي اسلام آباد مقرر ٿيو. ان کانپوڀ 1979ع ۾ سنڌ حڪومت جي اطلاعات کاتي جو سيڪريٽري مقرر ٿيو، جنهن عهدي تي 1980ع تائين رهيو. 1980ع ۾ ئي وفاقي وزارت جي هٿ هيٺ هلندڙ شيخ سلطان ٽرسٽ جو ايڊمنسٽر مقرر ٿيو.

سال 1950ع کان 1955ع واري دور ۾ علي احمد بروهي هڪ سٺي مزاح نگار طور اڀريو، سندس ڪهاڻين م عثمان حجم جو ڏند ڪڍرائڻ ۽ عثمان حجم جو روزو رکڻ مزاحيه ڪردار نگاريء جا اعلا مثال آهن. هن جي مزاح نگاريء تي دنيا جي مشهور مزاح نگار جيرنڪي جيرو جواثر نمايان آهي.

هن جي ڪهاڻين ۽ خاڪن ۾ کل ڀوڳ سان گڏ سماجي براين ۽ مذهبي نمائش تي سخت تنقيد ٿيل آهي. سنڌي ۽ انگريزيء ۾ سندس ڪيترائي ڪتاب ڇپيل آهن، جهڙوڪ :
ڄام ڄاموٽ ۽ ڄامڙا (خاڪا 1984ع)
واٽ ويندي (خاڪا 1986ع)
سڏن مٿي سڏڙا (1987)
History on Tombstones: Sind and Balochistan (1987)
ڳجھ ڳجهاندڙ ڳالهڙيون (1990ع)
ڪک پن (1996ع)
The temple of Sun God (1998ع)
لاهوتي لڏي ويا
وتايو فقير (2004ع) شامل آهن.

علي احمد بروهي صاحب سنڌي ۽ اردو اخبارن ۾ مسلسل ڪالم لکيا. کيس سنڌي بهترين ڪالم نگار اي پي اين ايس اوارڊ به مليو. مزاح، تاريخ نويسي ۽ آرڪيالاجي ۽ موسيقي هن جي پسند جا موضوع هئا.

علي احمد بروهي صاحب پهرين ڊسمبر 2003ع تي ڪراچيء ۾ وفات ڪئي ۽ عبدالله شاه غازي ڪلفٽن ۾ سندن تدفين ٿي.مرحوم علي احمدبروهي پنهنجي پڙهندڙن وٽ اڄ به موجود آهي پنهنجن ڪتابن ذريعي،

انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانه جي ٿورن سان

 

علي احمد بروهي ورسي جي حوالي سان تحرير
سُٺي ۽وقتائيتي تحرير

 

محتر سليمان وسان !
قابلِ احترام مرحوم علي احمد بروهي کي ياد ڪري ،اسان پارن ويسارن تي وڏو وڙ ڪيو آهي ۔ اوهان پاران ونڊيل ان سوکڙي تي جن ڀي دوستن لکيو آهي ۔ اهي قابلِ احترام آهن ۔ آخري سالن ۾ مرحوم سان منهنجون گهڻيون ڪچهريون ٿيون هيون ۔ پاڻ نهايت ايماندار، پرهيزگار ۽ گفتار جا پڪا هوندا هئا ۔حاضر جوابي جو ته ڪو مثال ئي نه ٿو ملي ۔وقت جا نهايت پابند هوندا هئا ،سچل ڳوٺ ۾ جڏهين به ڪو پروگرام ٿيندو هو ،ته وقت کان اڳي اچي نڪرندا هئا ، پو مون سان گڏ سائين علي انور بالادي ، تاج محمد وساڻ ، ربنواز ڀٽو يا غلام رسول ٻٻر وغيره وغيره مان ڪو نه ڪو سائين سان ويهي ڪچهري ڪندا هئاسين ،جيسين تائين پروگرام شروع ٿيندو هو، اسان سندس ڪچهري مان ڪا نه ڪا ڳاله سکندا هئا سين ۔س
محتر نثار احمد ابڙي ، مرحوم بروهي بابت ايم ۔ ڪيو۔ ايم ۾ شامل ٿيڻ بابت سوال اٿاريو آهي ۔ اهو ان جو حق ڀي آهي ،ته پنهنجي ذهن م پيدا ٿيل ڪنهن سوال کي دوستن اڳيان رکي ۔ جيتري قدر مون کي ڄاڻ آهي ته ،اهڙو ساڳيو سوال اسان دوستن سندس ڪچهري ڪندي پاڻ کان پڇيو هئو ۔ سندن جواب اسان کي مطمئن ڪندڙ هيو ۔ ان ايم۔ڪيو۔ايم ۾ شموليت ڪنهن زاتي لالچ يا ما ليت جي حصول لا نه ڪئي هئي ۔ ان شموليت ۾ ڀي ڪي سنڌ جا قومي مفاد نظر ۾ رکيل هئا ۔ اهي مفاد ان قسم جا هئا ته ،پنهنجو ڏک درد ۽ پاڻ سان ٿيل زيادتون انهن جي وچ ۾ ويهي انهن کي ٻڌائڻ ۽ سمجهائڻ جي ڪوشش ڪجي ،ته اوهان جيڪو ڪجه ڪريو پيا ،اهو ٻين سان گڏ خود اوهان کي ئي نقصان ڏيندو ۔ خير ان ڳاله تي هڪ وڏو بحث ٿي سگهي ٿو ۔
بروهي جي حاض جوابي جا هڪ مثال ۔
هڪڙي ڏينهن سچل سرمست تي ڪو پروگرام ان وقت جي وزيرِ اعلِآ سنڌ سيد غوٿ علي شاه جي صدارت ۾ ٿي رهيو هو، مرحوم علي احمد بروهي کان اڳ ڪنهن چاپلوس مقرر فرمايو ته حضرت سچل سرمست ايترو ته دور انديش ۽ سمجهدار هيو ،جو ان کي خبر پئي ته هڪ ڏينهن پاڪستان ٺهڻو آهي ،تنهنڪري پاڻ اردو ۾ ڀي شاعري ڪري ويا ۔ علي احمد پنهنجي واري اچڻ تي فرمايو ته واقعي سچل سائين ايترا ته علم غيب رکندڙ هئا ، جو ان کي اها ڀي ڄاڻ حاصل ٿي ته هڪ ڏينهن پاڪستان ٽٽڻو آهي ،تنهن ڪري پاڻ بنگالي م شاعري نه ڪيائون ۔

 

سائين عبدالڪريم چانڊيوصاحب۔۔۔۔ چاچاسائين ) ٿئي سگهي ٿو ته توهان جي ڳالهه درست هجي، ڇو جو دل جو غيب ته صرف رب پاڪ جي ذات ئي ڄاڻي ٿي،۔ سائين اهيا به حقيقت آهي ته بروهي صاحب جي شخصيت هڪ سادي ۽ درويشاڻي هئي، جڏهن ته پاڻ ڪامورا پڻ رهيا آهن پر سندس طبيعت ۾ ڪامورن واري ڪا به وڏائي نظر نه ايندي هئي، ۽ پاڻ ذاتي زندگي ۾ هڪ نيڪ ۽ ايماندار شخصيت جا مالڪ هئا، ​

سندس تحريرن ۾ به سماج جي سڌار لاء نصحتون بيان ٿيل هونديون هيون۔۽ علم وارا ماڻهون هئا، مان ته سندس شخصيت جو مداح هئس، مگر جڏهن کان سائين علي احمد بروهي صاحب ايم ڪيو ايم ۾ شموليت ڪئي ان ڏينهن کان سندس مداحي ۾ هڪ ڏار اچي ويو۔ اهو ان لاء ته دنيا ٿي ڄاڻي ته ايم ڪيو ايم هڪ دهشت گرد پارٽي آهي ۽ سندس سياسي سڃاڻپ کان وڌيڪ دهشتگردي واري سڃاڻپ آهي۔۔۔ ۽ دنيا اهيا به ڄاڻي ٿي ته ايم ڪيو ايم سنڌين جي دشمن پارٽي آهي​

مگر افسوس جو هي هڪ صرف علي احمد بروهي صاحب نه هو، هت ته سائين عبداواحد آريسر صاحب به انهن جي لحوچر ۾ آهي۔ سابقه وقت ۾ سنڌ جي تسبيح پڙهندڙن به ايم ڪيو ايم جي ٺاهڻ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪيو آهي۔ تاريخ جي ورق اٿلائي ڏسو ته توهان کي معلوم ٿئي ويندو۔،افسوس جو اسان جي سنڌ جي عوام کي هميشه دوکي ۾ رکيو ويو آهي، ​

مون پڪ سڃاتا پنهنجا هئا، ڪي ڌارين سان گڏ ڌاڙي ۾​

ٿي واٽ ڏسيائون ويرين کي ويهي وانگيئڙن جي واڙي ۾​

جهڙو ماڻهو تهڙو ناڻو، هر ڪو پنهنجي اگهه اگهاڻو​

جيڪو ماڻهو ڪونه وڪاڻو، سوئي ماڻهو موتيءَ داڻو​

ابراهيم منشيءَ​

​

​

​