ياد ناهي ته هيءَڪنهن جي لکڻي آهي ليڪن ان لائق ضرور آهي جو ان کي سنڌي دوست پڙهن ان ڪري موڪلي رهيو آهيان ته ڪاش تون اهو ڄاڻين ها!! ڏهه سال پراڻو لکيل خط هن کي تڏهن مليو، جڏهن هن پنهنجي زندگيءَ جون سڀ بهارون پاڻ کي ارپي ڇڏيون هيون. سڳنڌ جون اکيون هن خط تي ڄمي وڃن ٿيون، پني کي اٿلائي پٿلائي ڏسڻ لڳي ٿي، نالو پڙهندي هن جا هٿ ڏڪڻ لڳن ٿا، هوءَ ڪجهه به نه سمجهڻ چاهي پئي، ڄڻ اهو پنو پڙهيو ئي نه هجي، سڳنڌ اڄ چاهي پئي ته گذريل وقت کي واپس ورائي پر اهو ڪيئن ممڪن هو! ڇو ته زندگيءَ جي جنهن حصي ۾ هئي، اتي ڪير به پنهنجي مرضي سان سهارو نٿي ڏئي سگهيو ... هن حصي ۾ ته صرف مجبورين سان ئي سمجهوتو ڪيو ويندو آهي، جيڪو هن کي الائي ڪڏهن کان قبول نه هو پر جڏهن زندگي جا سڀ رنگ هن جا هئا، ان ويل هن نه ڄاتو هو ته انهن رنگن جي معني هن لاءِ ڪهڙي هئي، جڏهن سڳنڌ پاڻ کي گهر جي ڀاتين ۾ ڀيٽڻ لڳندي هئي ته لڳندو هيس ته هو صفا ننڍڙي ٻار ٿي وئي هجي پر پنهنجي آيل سوچ کي جهٽڪو ڏيئي سوچيندي هئي ته اهڙا احساس هن کي ڳوٺ ۾ ته ڪڏهن به محسوس نه ٿيا هئا، جڏهن کان ڳوٺ ۾ ڌاڙيلن جي روز مارا ماري کانپوءِ سندس پيءُ شهر ۾ اچي ڪنهن اسڪول ۾ ماستر ٿيو هو ته شهر جي زندگي هن کي خواب لڳي هئي، جتي هن کي پنهنجو پاڻ مان ساهه نڪرندي محسوس ٿيندو هو، ڪڏهن ڪڏهن رات جو جڏهن سڀ سمهي پوندا هئا ته هوءَ گرمي جو بهانو ڪري آڳنڌ ۾ اچي پنهنجو پاڻ کي پوري طرح جاچڻ لڳندي هئي ۽ اکيون بند ڪري وڏا وڏا ساهه کڻڻ لڳندي هئي، ائين لڳندو هيس ڄڻ هوءَ گهـُٽ ۽ ٻوسٽ مان هاڻ نڪتي هجي. ان ويل هن جي احساسن کي جذبن جو روپ ملي ويندو هو، احساسن کي هڪ نئين اميد ملي ويندي هئي پر ... سڳنڌ ڪڏهن ڪڏهن سوچڻ لڳندي هئي ته هن جي احساسن ته ڪڏهن به شڪايت ڪانه ڪئي هئي، هوءَ مشين جو اهو پرزو هئي جنهن جو هر ڪانٽو ٻين جي مرضيءَ سان هلڻ جو عادي ٿي ويو هو، پوءِ هوءَ ڇو بي چين ٿي پئي هئي، هن جي احساسن ڇو ڪر کنيو هو، پاڻ کي ڌونڌاڙڻ جي ڪوشش ڪندي هئي، ها ....... هن کي جواب ملي ويو هو، ان احساسن هن جي اندر کي ڪوري وڌو هو ته هوءَ پڙهيل ناهي پر هوءَ هاڻ ڇو پئي سوچي، شايد ان لاءِ ته هوءَ شهر جي زندگي ۽ گهر ڀاتين ۾ پاڻ کي ٻين جي ڀيٽ ۾ نامڪمل سمجهي پئي. وڏي ڌيءَ هئڻ ڪري هوءَ ڇو پئي ڀوڳي ! ڪڏهن ڪڏهن هوءَ قسمت سان شڪايت ڪرڻ چاهيندي هئي ته آخر هن کي ڪهڙي ڏوهه جي سزا ملي رهي هئي، معذور ماءُ جيڪا اڌ رنگي جي مرض ۾ ورتل هڪ کٽ تي ڪڏهن کان موت جو اوسيئڙو ڪندي سڄيون راتيون جاڳي گذاريندي هئي، سڳنڌ اڃا سانڀر ۾ آئي ته هن کي سڄي گهر جو بار سنڀالڻو پيو، ننڍن ڀائر ڀينرن کي ماءُ وانگر پالي وڏو ڪيو، هن کي چار پنج درجا پڙهائي گهر ۾ ويهاريو ويو، ڇو ته هوءَ ئي سڀني مان وڏي هئي. پر ... ڪڏهن ڪڏهن سوچيندي هئي ته ان کان ڄمان ئي نه ها ته چڱو هو! پر ڄمان ڇو نه ها کڻي پهريون نمبر نه هجان ها پوءِ پڙهان ته ها، هوءَ سوچيندي هئي، هوءَ پنهنجي هٿن کي ڏسڻ لڳندي هئي، جيڪي گهر جو سڄو ڪم ڪندي جهيرون جهيرون پيل نظر ايندا هئس، تڏهن لڪائڻ جي ڪوشش ڪندي هئي، دل چوندي هئس ته اهي هٿ ڪپي ڇڏي، سندس ساهيڙيءَ سرهيءَ جا هٿ ڪيڏا نه نازڪ نفيس هوندا هئا، هوءَ جڏهن هن جي هٿن کي لڪي جاچيندي هئي ته سندس ازخود رئي ۾ لڪي ويندا هئا. هوءَ پنهنجي ڀائرن ۽ ڀينرن کان پاڻ کي صفا ننڍڙو سمجهندي هئي، جڏهن هو ڪنهن موضوع تي پاڻ ۾ بحث ڪندا هئا ته هوءَ ان ويل رڌڻي ۾ وڃي هرو ڀرو به ڪو ڪم ڪار ڪڍي ڪم ڪرڻ ويهندي هئي ۽ اندر ۾ ڀـُرڻ لڳندي هئي، پر هڪ احساس هن جي اندر کي جاءِ ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي هئي پر هن جهٽڪو ڏئي پاڻ کان پري ڪري ڇڏيو هو، ڇو ته هن کي خبر هئي ته اهو احساس هن جي اندر ۾ هميشه لاءِ ڪڏهن به جاءِ وٺي نٿي سگهيو، اهو احساس سڳنڌ کي تڏهن ٿيو هو جڏهن هوءَ گهر کان ٻاهر نڪتي هئي، هن کي زندگي هڪ بيٺل پاڻي نه پر وهندڙ درياءُ لڳي هئي، هن جي سوچ کي هڪ نئون موڙ مليو هو، پر ان موڙ کي ڪوبه نالو ڏيڻ نه چاهيو هو، هن جي اندر جو سمهاريل احساس، اٿڻ چاهيندي سگهه ساري نه سگهيو هو. هوءَ جڏهن پنهنجي ننڍڙي ڀيڻ کي اسڪول ڇڏڻ ويندي هئي ته ٻه اکيون هن کي پاڻ ڏانهن نهاريل ملنديون هيون پر جڏهن ويجهو لنگهندي هئي ته نهاري نه سگهندي هئي، ساهه بند ٿيڻ لڳندو هيس ۽ گهر اچي وڏا ساهه کڻڻ لڳندي هئي. خبر پئي هئس ته اهو ڇوڪرو سندس پاڙي واري گهر مان نڪرندو هو، نالو دانش هئس ۽ يونيورسٽيءَ وڃڻ لاءِ صبح جو بس جي اوسيئڙي ۾ بيٺل هوندو هو، پر هيءَ ته هڪ ڏينهن جي ڳالهه نه هئي، روز معمول ٿي پيو هو، هوءَ چاهيندي هئي ته جيڪر ڀيڻ کي اسڪول ڇڏڻ نه وڃي پر وري نه چاهيندي به هن جي اندر ائين ڪرڻ ٿي گهريو. هن کي سمجهه ۾ نه ايندو هو ته هوءَ ائين ڇو ٿي چاهي، هن جي اندر ائين ڇو پئي ڪيو، شايد هن جي اندر ۾ هن لاءِ .... نه نه ائين نٿو ٿي سگهي، پر هن به هن سان ڪڏهن ڳالهائڻ جي ڪوشش نه ڪئي هئي، پوءِ هو ڪيئن سمجهي ته هو هن کي ڇو ٿو ڏسي، ان لاءِ هن پنهنجي احساسن کي وقت اچڻ کان اڳ سمهاري ڇڏيو هو. ڏينهن گذرندي هن کي تڏهن احساس ٿيو جڏهن هو هتان هليو ويو هو، ڇو هليو ويو هو هن کي ڪا خبر نه هئي، پر ڄاڻندي به هن جون اکيون هن کي ڳولڻ لڳنديون هيون پر.... اهي پل هن کي وري ملي نه سگهيا. ڪڏهن ڪڏهن سوچڻ لڳندي هئي ته هوءَ ان ماڻهوءَ کي ڇو پئي ياد ڪري، جنهن ڪڏهن به هن کي ڪجهه سمجهيو ئي نه هو، جنهن سندس دل جي ڪڏهن ڳالهه سمجهي نه هئي، ڀلا نهارڻ سان ڪهڙو ٿو فرق پوي. نهاري ته ڪير به سگهي ٿو، پوءِ هن نهاريو ته ڇا ٿيو. هوءَ پاڻ کان ئي سوال ڪرڻ لڳندي هئي، پر جواب هن کي ڪڏهن به نه مليو هو، پر...هن جي غير موجودگي هن جي احساس کي هڪ نئون موڙ ڏنو هو، هن جي دل ڪجهه ڪرڻ ٿي چاهيو، هن ماءُ پيءُ کان اجازت گهري هئي، جيڪا هنن ڏني هئي، ڇو ته شهر ۾ رهندي هن جي ماءُ پيءُ وقت جي گهرج سمجهي هئي، جڏهن سندس ننڍڙا ڀائر ڀينر رات جو ڪاليج جو ڪم ڪرڻ لڳندا هئا ۽ هن کي ڪوبه ڪم نه هوندو هو پر پوءِ به چاهيندي هئي ته ڪو ڪم ڪرڻ ويهي ته جيئن ڪير محسوس نه ڪري پر سندس ماءُ پيءُ اها ڳالهه هاڻي ڄاڻي ورتي هئي، پڇتاءُ جو ڪو ازالو ٿي سگهيو ٿي ته صرف ان صورت ۾ ته هن کي پڙهائجي، سندس پيءُ اهو سوچي ڇڏيو هو ته سڄي زندگي هوءَ اسان جي خدمت ڪندي گذاريندي، انهن مڙني احساسن کي جڏهن ڪا معني ڏيڻي هئي ته سڳنڌ کي پڙهائڻو هو، پاڻ وڌيڪ پڙهڻ لڳي هئي، پرائيويٽ امتحان پاس ڪري هاڻي يونيورسٽي پهتي هئي، سڀني پڇتائن جو حل ان ۾ ئي ٿي ڄاتو، هوءَ خوشيءَ ۾ نه پئي ماپي هئي ۽ وقت هن کي ايڏو اڳيان آڻي ڇڏيو، هن ۾ هڪ نئون اعتماد پيدا ٿيو هو، هن زندگيءَ کي هڪ نئون نالو ڏنو هو، ڪڏهن ڪڏهن هوءَ رات جو دانش جي باري ۾ سوچيندي هئي ته ڏاڍو سٺو لڳندو هئس ۽ دل ئي دل ۾ سرهي ٿيڻ لڳندي هئي پر وري نراسائي اکين ۾ لهي ايندي هئس، اهو سوچي ته هاڻ ته وقت ڪافي پٺتي رهجي ويو هو، هاڻ هوءَ زندگيءَ جي ان حصي ۾هئي جتي صرف سهارا مجبور ٿي اڳيان ريڙهيون پائيندا نظر ايندا آهن، هن کي ڪنهن به اهڙي سهاري جي ضرورت نه هئي ۽ هن جي زندگي جو مشن صرف ٻار پڙهائڻ ئي ٿي ويو هو ۽ اندر ۾ هڪ اهڙي ماڻهو لاءِ عقيدت پيدا ٿي وئي هئس جيڪو هن جي دل جو هميشه لاءِ ديوتا هو، هن کي ته اها به خبر نه هئي ته جيڪڏهن هوءَ پاڻ چاهي پئي ته دانش سندس کي چاهيو هو، ان سان ڪهڙو پيو فرق پوي، هوءَ ته چاهي پئي پوءِ هو چاهي ها يا نه پر هن جي دل ۾ ته دانش لاءِ پهرين کان وڌيڪ احساس وڌندو ويو هو، جنهن جو ڪو نالو نه هو پر هن ڪڏهن سوچيو به نه هو ته اوچتو ... هي جذبو پنهنجو نالو پاڻ ڳولي لهندو. اڄ هوءَ پنهنجي ڪمري جي الماري ٺاهي رهي هئي ته اتان ڊائري هيٺ پٽ تي اچي ڪري جنهن مان هيٺ پنو ڪري هن جي پيرن ۾ اچي پيو، هوءَ سوچڻ لڳي ته هيءَ ڊائري ته مون کي رابيل ڏني هئي جيڪا دانش جي ننڍي ڀيڻ هئي، جيڪا اڳ ۾ ٽيوشن پڙهڻ ايندي هئي ۽ هوءَ ڊائري ۾ رکيل خط کي پڙهڻ لڳي هئي، هن جي اکين کي اعتبار ئي نٿي آيو، هوءَ اتي ئي نظرون کپائي ان ننڍڙي خط جي پرزي کي ڏسڻ لڳي، جيڪو هن کي مليو، اهي سڀ رنگ هن اڳيان چٽا ٿيندا ويا، جيڪي الائي ڪڏهن محسوس ڪيا هئا، ته ڇا دانش کي خبر هئي ته هوءَ پڙهيل نه هئي، پوءِ به هن مون کي پنهنجو ڪرڻ چاهيو هو ۽ مان چري ان احساس ۾ ته مون اڻ پڙهيل سان هو شادي ڪيئن ڪندو، هن ٿڌو ساهه ڀريو. هوءَ هڪ ٽِڪ سان خط ۾ لکيل هن جملي کي پڙهڻ لڳي ته ”ڪاش اهو تون ڄاڻين ها ته مون تو کي چاهيو آهي اندر جي سمورين چاهتن سان“.
جواب: ڪاش تون اهو ڄاڻين هان !! سائين گلال صاحب پسند ڪرڻ جي مهرباني۔ ادا هي منهنجي پهرين تحرير هئي جيڪا مون سکڻ جي عنوان سان ونڊ ڪئي هئي۔ مهرباني
