سعيد احمد سومرو (روزانه عبرت) پ[JUSTIFY]هرين مهاڀاري جنگ جي ختم ٿيڻ کانپوءِ دنيا ۾ صنعت تيزيءَ سان ترقي ڪئي. صنعت جي ان تيز رفتار ترقي سان گڏوگڏ مزدورن جون انجمنون وجود ۾ اچي ويون. دنيا جي پهرين باقاعده ٽريڊ يونين 1827ع ۾ فلاڊلفيا ۾ پندرنهن يونين کي ملائي ٺاهي وئي، جنهن کي يونين آف ٽريڊ ايسوسيئيشن جي نالي سان منظم ڪيو ويو. مزدورن جو سڀ کان پهريون مطالبو هيو ته ڪم جو اڻ ڄاڻايل مدو ختم ڪيو وڃي ۽ اهو مدو ڏينهن ۾ ڏهه ڪلاڪ مقرر ڪيو وڃي. ان وقت مزدورن کي 24 ڪلاڪن ۾ ارڙهن ڪلاڪن کان ويهه ڪلاڪ مزدوري ڪرڻي پوندي هئي. هر سرمائيدار جو پنهنجو پنهنجو ذاتي جيل هيو، جتي مزدورن سان جانورن کان بدتر سلوڪ ڪيو ويندو هو. مزدورن لاءِ کاڌ خوراڪ جو ڪو به مناسب بندوبست نه هيو. سرمائيدارن جي ظلم ۽ ستم کان تنگ اچي مزدور پنهنجن جائز حقن کي حاصل ڪرڻ لاءِ اٿي کڙا ٿيا، انهن جو سڀ کان اهم مطالبو ڪم ڪرڻ واري وقت کي گهٽائڻ هيو. ڪم ڪرڻ جي وقت کي گهٽائڻ جو اِهو مطالبو آهستي آهستي آمريڪا کانپوءِ دنيا ۾ زور وٺندو ويو. ان مطالبي کي مڃرائڻ لاءِ 1861ع ۾ آمريڪا ۾ کاڻن ۾ ڪم ڪندڙ مزدور ۽ بوائلر جا مزدور پاڻ ۾ متحد ٿي ويا. مزدورن جي ان اتحاد ٻين مزدورن ۾ همت پيدا ڪئي، جنهن جو نتيجو اهو نڪتو جو 1863ع ۾ آمريڪا ۾ ويهه مزدور انجمنون وجود ۾ اچي ويون ۽ ان جي ٻئي سال ٽيونجاهه وڌيڪ انجمنون قائم ٿي ويون. 1864ع ۾ سگريٽ ٺاهيندڙ ۽ سامونڊي جهازن جا مزدور ۽ 1865ع ۾ سِرون ٺاهيندڙ مزدور 1866ع ۾ کڏن تي ڪم ڪندڙ (سلڪ لومز) مزدورن ۽ ٽوپيون ٺاهيندڙ مزدور به متحد ٿي چڪا هيا. 20 آگسٽ 1866ع ۾بالٽي مور جي جاءِ تي آمريڪا جي سڀني مزدور يونين جا نمائندا ڪٺا ٿيا انهن سڀني نيشنل يونين آف ليبر جي نالي سان هڪ گڏيل تنظيم قائم ڪئي. سرمائيدارن کي اها ڳالهه نه وڻي، هنن پراڻن مزدورن کي ڪڍي انهن جي جاءِ تي نون، غير منظم ۽ ٻاهران آيل مزدورن کي ڪم ڏيڻ شروع ڪيو. پرڏيهه مان آيل مزدورن جي ڪري مقامي مزدورن ۾ بيچيني پيدا ٿي ۽ ان سان گڏ بيروزگاري ۾ به اضافو ٿيو. 1873ع جي خراب معاشي حالتن به مزدورن جي حالتن کي سخت نقصان پهچايو. بک ۽ بيروزگاري جو شڪار مزدور اٽي، لٽي ۽ اجهي جي لاءِ مظاهرا ڪرڻ لڳا. اٺن ڪلاڪن جي ليگ جي نالي سان تنظيمون وجود ۾ اچڻ لڳيون. 1880ع ۾ يورپ، ڏکڻ ۽ لاطيني آمريڪا، جاپان ۽ آسٽريليا ۾ به مزدور پنهنجن حقن لاءِ جدوجهد ڪرڻ لڳا. 1882ع ۾ جپان ۾ ٽرام وَي جي ورڪرن هڪ زبردست هڙتال ڪئي. ان سلسلي ۾ هڪ مزدور ليڊر ”گومبرس“ جو نعرو ”مزدور هڪ ٿي وڃو“ سڄي دنيا ۾ مشهور ٿي ويو. 1884ع ۾ مزدورن جي فيڊريشن گڏيل جدوجهد لاءِ شڪاگو ۾ هڪ وڏو ڪنوينشن سڏايو. ان موقعي تي ڪيل هڙتال دنيا جي پهرين هڙتال ثابت ٿي، جنهن ۾ مطالبو ڪيو ويو ته پهرين مئي 1886ع کان مزدورن جي ڪم ڪرڻ جو وقت ڏينهن ۾ اٺ ڪلاڪ مقرر ڪيو وڃي. ان ڪنوينشن جي نتيجي ۾ 1884ع کان 1886ع تائين آمريڪا جي مختلف رياستن جي هڪ لک کان وڌيڪ مزدورن 22 هزار مختلف جاين تي ٽن هزارن کان مٿي هڙتالون ڪيون. صرف آمريڪا ۾ پنج هزار هڙتالون هلي رهيون هيون، جنهن ۾ تقريبن 3 لک 50 هزار مزدور حصو وٺي رهيا هئا. 1885ع ۾ روس جي شهر ماسڪو ۾ ۽ 1886ع ۾ فرانس ۾ ٿيل هڙتالون به ان سلسلي جون ڪڙيون هيون. حڪومت سرمائيدارن جو ساٿ ڏنو ۽ مزدورن جي مطالبن کي ڪا به اهميت نه ڏني. ان وقت شڪاگو هڪ وڏي صنعتي شهر سان گڏوگڏ مزدور تحريڪ جو مرڪز به هيو. پهرين مئي 1886ع تي اسڪارپ هار ويسٽر ڪمپنيءَ شڪاگو ۾هڙتال شروع ڪئي جنهن ۾ پنجاهه هزار مزدورن حصو ورتو. سرمائيدارن ان هڙتال کي ناڪام ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پر ان ۾ ڪامياب ٿي نه سگهيا. ان جو نتيجو اهو نڪتو جو فلاڊلفيا، مل والڪي- سينٽ لوئيس- ڪنٽيڪي، بالٽي مور، واشنگٽن، نيويارڪ ۽ هوسٽن جهڙن وڏن شهرن ۾ لکين مزدور روڊن ۽ رستن تي نڪري آيا. هنن پنهنجن حقن لاءِ مظاهرا ڪيا ۽ جلوس ڪڍيا. انهن احتجاجي مظاهرن تي سرمائيدارن ۽ حڪومت جي اشارن تي پوليس فائرنگ ڪئي، جنهن ۾ ڪئي مزدور مارجي ويا. سرمائيدار ۽ حڪومت مزدورن کي انهن جا حق ڏيڻ لاءِ تيار نه هيا ۽ مزدور پنهنجن جائز حقن کي ڇڏڻ لاءِ تيار نه هيا. ٽين ڏينهن يعني 3 مئي تي شڪاگو ۾ لکين مزدور احتجاجي مظاهري ۾ شريڪ ٿيا. انهن تي پوليس فائرنگ ڪري ڏني جنهن ۾ چار مزدور مارجي ويا ۽ ڪيترا زخمي ٿيا. ان واقعي جي خلاف 4 مئي تي احتجاج جو ڏينهن ملهايو ويو. جلسي جي دوران هڪ پوليس واري جلسي ۾ اچي جلسي کي ختم ڪرڻ جو اعلان ڪيو ۽ ٻي پوليس واري منصوبي جي تحت دستي بم اڇلايو جنهن ۾ هڪ سارجنٽ مارجي ويو. ان واقعي کي اُنڊ (جواز) بڻائي پوليس هڪ پرامن ريلي تي فائرنگ ڪئي جنهن جي نتيجي ۾ شڪاگو جي زمين مزدورن جي رت سان رڱجي وئي. وڌيڪ ستم اهو ٿيو جو ان سڄي واقعي جي ذميداري مزدورن تي مڙهي وئي. سزا طور پنجن مزدورن کي ڦاهي چاڙهيو ويو ۽ ٻن کي جنم قيد جي سزا ڏني وئي. مزدور ان ظلم ۽ ستم کان نه ڊنا بلڪه پنهنجي تحريڪ جاري رکي. شڪاگو جو جيل بيگناهه مزدورن سان ڀرجي ويو. قيد دوران مزدورن تي بي پناهه ۽ انسانيت سوز تشدد ڪيو ويو جنهن ۾ ڪيئي مزدور مري ويا. مزدورن ۽ مالڪن جيان ڪشمڪش ۾ ڪيئي جانيون ضايع ٿي ويون. مزدور حق تي هيا چوندا آهن ته ظلم جڏهن حد کان وڌي وڃي ته پاڻهي ختم ٿي ويندو آهي ۽ ائين ئي ٿيو مزدور پنهنجا حق حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا. سرمائيدار ۽ انهن جو ظلم هارائي ويا ۽ سوڀ مزدورن جا قدم چميا. شڪاگو جي ان واقعي کانپوءِ مظلوم مزدورن جو پهريون جلسو 17 اپريل 1886ع تي ٿيو. ان واقعي جو پڙاڏو پوري دنيا ۾ پهتو ۽ سڄي دنيا جي مزدورن آمريڪا جي مزدورن سان ايڪتا جو اظهار ڪيو، بعد ۾ حڪومت ان سڄي واقعي جي ڪري معافي ورتي ۽ ڦاسي ۽ جنم قيد جي عمل کي غير آئيني ۽ غير قانوني قرار ڏنو. 1888ع ۾ هڪ يونين طرفان ڪانفرنس ڪوٺائي وئي جنهن ۾ مطالبو ڪيو ويو ته مزدورن جو ڪم ڪرڻ جو وقت 8 ڪلاڪ مقرر ڪيو وڃي ۽ هر سال 10 فيبروري تي سڀني يونين روزانو 8 ڪلاڪ ڪم ڪرڻ جي حق ۾ مظاهرو ڪرڻ جو اعلان ڪيو.1889ع تي ڪانگريس پهرين مئي تي مزدورن جي ڏينهن کي پوري دنيا ۾ ملهائڻ جو فيصلو ڪيو. اپريل 1890ع ۾ چيڪو سلواڪيا ۾ 30 هزار ڪارڪنن هڙتال ڪئي ۽ اِهو سلسلو جاري رهيو. پهرين مئي 1890ع تي دنيا جي تاريخ ۾ پهريون دفعو مزدورن جو ڏينهن ملهايو ويو، جنهن ۾ سڄي دنيا جي لکين مزدورن حصو ورتو ۽ پنهنجي ڀرپور اتحاد جو مظاهرو ڪيو. اڄ تائين سڄي دنيا جا مزدور پهرين مئي تي مزدورن جو ڏينهن عزم۽ حوصلي سان ملهائيندا اچن ٿا. ان جدوجهد جي نتيجي ۾ 1919ع ۾ آءِ ايل او (دنيا جي مزدورن جي گڏيل تنظيم) وجود ۾ آئي ۽ مزدورن جي ٻين مطالبن سان گڏ روزانو اٺ ڪلاڪ مزدوري جو وقت تسليم ڪيو ويو. [/JUSTIFY]
جواب: مزدورن جو عالمي ڏينهن مزدورن جي عالمي ڏينهن جي موقعي تي سنڌ سلامت پاران مزدورن کي سلام شڪاگو جي شهيدن پنهنجي جان جو نذرانو ڏئي، پنهنجي مزدور ڀائرن ۽ ايندڙ نسلن لاء هڪ راه هموار ڪري ويا۔
جواب: مزدورن جو عالمي ڏينهن تون ڳالهه ڪرين ٿو ذلفن جي مان اڻڀن اڻڀن وارن جي تون ڪوڪ سڻين ٿوڪوئلجي مان پيٽ بکايل ٻارنجي ارشد رباني آهي ( لقدخلقناالانسان في ڪبد )سوره البلد (تحقيق اسان انسان کي مشقت ۾ پيدا ڪيو آهي.) ان مان اهيو معلوم ٿئي ٿو ته محنت مشقت ڏک، ڏاکڙا، پاڻ پتوڙڻ جدو جهد ڪرڻ ، محنت مزدوري ڪرڻ انسان جي اصليت ۾ شامل آهي، محنت مزدوري ڪرڻ ۾ ڪو به عيب ڪونهي، محنت مزدوري لاء ته اهيو چيو ويو آهي ته ( الڪاسب حبيب الله) محنت مزدوري ڪندڙ الله جو دوست آهي، ۽ محنت مزدوري ته اسان جي پيغمبر حضرت محمد صلي الله عليه وسلم جن به ڪئي آهي، پراهيو به سچ آهي ته هميشه مزدور سان ظلم ۽ ڏاڍ رهندو پيواچي جڏهن ته اسان جي مذهب اسلام ته اهيو چيو آهي، ته مزدور جي مزدوري سندس پگهر سڪڻ کان به پهرين ادا ڪئي وڃي، ۽ جيڪو پاڻ کائو اهو ملازم ( مزدور) کي کارايون، جيڪوپاڻ پهريو اهو (ملازم ) مزدور کي پهرايو، ادا مزدور هميشه کان وٺي پيسندو ئي رهيو آهي، ۽ هميشه صرف مزدور جو ڏينهن ئي ملهايو ويندو آهي پر مزدور جا مسئلا ڪڏهن به حل ناهن ٿيا، حڪومت هميشه گورنمنٽ جي ملازمن جون ته پگهارون وڏي پيماني تي وڌائيندي رهندي آهي، مگر ويچارا پرائيويٽ هميشه جيئان پگهار وڌڻ لاء واجهائيندا رهندا آهن، پوئين سال ته حڪومت مزدور جي پگهار ست هزار رپيا ڪري پنهنجي حساب سان وڏو ڪانامو ڪيو هو، جيڪو سندن روز جي خرچ جو سوئون حصو آهي، جنهن ۾ مزدور پنهنجو پيٽ به پالي نه ٿو سگهي ته باقي خرچ ڪٿان پورا ڪندو، ڏسون ته هن ڀيري حڪومت ڪهڙو ٿي ڪارنامو انجام ڏئي ۽ مزدور جي پگهار ڪيتري ٿي واڌ کائي، ساٿيو پوئين سال مون مزدور ڏينهن جي حوالي سان هڪ رپورٽ سنڌ سلامت تي ونڊ ڪئي هئي جنهن کي پڻ پسند ڪيو ويو هو، جنهن رپورٽ جي تعريف به ڪئي وئي هئي جنهن جا ڪمينٽس مٿي پڻ ڏنل آهن۔ جنهن کي ڏسڻ لاء توهان هن لنڪ تي ڪلڪ ڪريو۔ مزدور ڏينهن ۽ سنڌ جو مزدور
جواب: مزدورن جو عالمي ڏينهن دنيا جي سڀني مزدورن کي عظمت ڀريو سلام ۔۔۔ سلام انهن هٿن کي جن جي هٿن مان پٿر به هيرا ٿي پوندا آهن، سلام آهي انهن هٿن کي جن جي هٿن سان مٽيءَ مان محل کڙا ٿين ٿا ۔۔۔ سلام انهن هٿن کي جن جي هلڻ سان مشينون هلن ٿيون ۽ دنيا ۾ هر روز اهڙيون شيون اچن ٿيون جن سان انسان جي زندگيءَ ۾ آسانيون پئدا ٿين ٿيون ۔۔۔ مزدور الله جو دوست آهي، سندس ڪم دوران جسم جي پگهر جي خوشبو انسان جي دنيا جي ترقيءَ جي ضامن آهي ۔۔۔ اسين دعا ڪريون ٿا ته سنڌ آزاد ٿئي ته سنڌ ۾ به مشينون لڳن، ڪارخانا کلن ۽ سنڌي به دنيا جي ترقي يافته مزدورن سان مالا مال ٿئي، ڇاڪاڻ جنهن قوم وٽ مزدور ناهن ته سمجهو اها قوم نه ته ترقي ڪندي ۽ نه وري ڪنهن مقابلي ۾ شامل ٿي سگهندي ۔۔۔ آمين
