[JUSTIFY]عبرت جي اڄوڪي مضمونن کي پڙهندي محترم عاجز جمالي ء جو حميرا نور جي ڪتاب ”تون ۽ مان“ تي ڪيل تبصرو پڙهڻ لاء مليو۔ ساڳي مضمون ۾ انور پيرزادي جو اڄ کان پنج سال اڳ متان وساريو جي عنوان سان لکيل ننڍڙو ڪالم به اقتباس ٿيل آهي. انور پيرزادي جو اڄ کان پنج سال اڳ متان وساريو جي عنوان سان لکيل ننڍڙو ڪالم پڙهيو. شاعري ڀٽائي ۽ صحافت سان هن جو ڏاڍو گهرو تعلق آهي ان ڪري اوهان دوستن سان شيئر ڪندو هلان.[/JUSTIFY] [JUSTIFY]”متان وساريو ته.... انگريزن جي دور ۾ 5 جولاءِ 1919ع تي هڪ سنڌي اخبار نالي ”هندواسي“ ۾ ان جي ايڊيٽر ”ڄيٺمل پرسرام گلراجاڻي“ تي بغاوت جو ڪيس هلايو ويو. ڪيس هلائيندڙ جج جو نالو ”ايڇ ٽي سورلي“ هو. جج صاحب سرڪاري وڪيل کان پڇيو ته ”جوابدار ايڊيٽر جيڪا بغاوت ڪئي آهي سا خبرن، مضمونن يا ايڊيٽوريل ۾ آهي؟ سرڪاري وڪيل چيو ته بغاوت ايڊيٽوريل ۾ آهي. جج پڇيو ته بغاوت ايڊيٽوريل جي ڪهڙي حصي ۾ آهي. جواب آيو آخر ۾. جج پڇيو ته اُهي ڪهڙا لفظ آهن جن ۾ بغاوت آهي؟ جواب آيو هڪ چئن سٽن جو بيت آهي جنهن ۾ بغاوت آهي. جج چيو ته بيت پڙهي ٻڌايو. بيت هيوِ: اڳيان آڏين وٽ پوين سر سنباهيا ڪاٽ ته پوين قبول ۾ مڇڻ ڀائين گهٽ مٿا مهاين جا پيا نه پسين پٽ ڪلاڙڪي هٽ ٿو ڪُسڻ جو ڪوپ وهي (شاهه) جج پڇيو هي ڪهڙي شاعر جو بيت آهي جواب آيو شاهه عبداللطيف ڀٽائي جو. جج پڇيو شاعر جيئرو آهي يا مري ويو؟ جواب آيو ته 169 سال ٿيا آهن جو گذاري ويو. جج صاحب چار ڪميٽيون قائم ڪيون ته ڪورٽ کي بيت جي معنيٰ سمجهائي وڃي. انهن ڪميٽين جا مرزا قليچ بيگ، راءِ بهادر ديوان بُل چندڏيارام، ديوان ليلارام، وطن مل ۽ نبي بخش ايم حسين سربراهه هئا. ڪميٽين بغاوت پيدا ڪندڙ بيت جي سمجهاڻي ڪورٽ جي حوالي ڪئي. جج صاحب انصاف ڪري ايڊيٽر کي ٻه سال جي سزا ڏيئي اڳ ۾ حيدرآباد ۽ پوءِ پوني جيل موڪلي ڇڏيو ۽ سرڪاري وڪيل کي سڏي چيو ته مون کي سنڌي استاد گهرائي ڏيو، جيڪو مون کي سنڌي سيکاري، جيئن مان هن شاعر (شاهه عبداللطيف ڀٽائي) کي پڙهي سگهان. ڊاڪٽر سورلي اهڙي طرح سنڌي سکي، ڀٽائي کي پڙهيو ۽ هُن جي شاعري تي 1938ع ۾ انگريزي ۾ ڪتاب لکيو ”شاهه عبداللطيف آف ڀٽ“ جنهن تي 1940ع ۾ کيس پي ايڇ ڊي واري ڊگري ملي، جنهن ڪري هو سنڌي ادب جو اسڪالر ٿي ويو ۽ ان معيار جو انگريزيءَ ۾ ڪتاب هن مهل تائين ڪنهن به نه لکيو.“[/JUSTIFY]
جواب: بغاوت جي ڪيس ۾ سزا، ايڇ ٽي سورلي ۽ شاهه لطيف تي تحقيق سائين واھ سنڌي پڙھڻ ۽ لکڻ منهنجي خيال ۾ ڏاڍي ڏکي آھي، ان کان به وڌيڪ شاھ سائين جي شاعري پڙھڻ ۽ ان کي سمجھڻ اڄ ڪل جا نوجوان جن کي پنهنجي سنڌي ۾ (ڏڻ) جهڙڻ کوڙ سارن لفظن کان نا واقف آھن انھن کي گهرجي ته پهريان پنهنجي سنڌي تي توجا ڏين۔۔۔بعد ۾ ڀلي ڪهڙي به ٻوليون سکن ان ۾ ڪو عيب نه آھي۔۔۔۔
جواب: بغاوت جي ڪيس ۾ سزا، ايڇ ٽي سورلي ۽ شاهه لطيف تي تحقيق مزو ته تڏهن ٿئي ها جو سورلي صاحب لطيف جي اڀياس کان پوءِ ان اخباري ايڊيٽر کان معافي وٺي ها ته کيس هروڀرو سزا ڏنائين ۔۔۔ ڇاڪاڻ بغاوت لطيف جي هئي ايڊيٽر جي نه ۔۔۔ لطيف سرڪار جي پيغام ۾ شيطان ۽ ظلم خلاف جيڪو بغاوتي پيغام آهي ڪاش اسان سنڌ واسين کي سمجهه ۾ اچي وڃي ۔۔۔ پر اسين سنڌي نه ته لطيف جا پيروڪار نه صحي طرح سان قرآن جا پيروڪار ٿي سگهيا آهيون ۔۔۔ بس ائين چئبو ته؛ پاڻيءَ مٿي جهوپڙا مورک اڃ مرن جر ڪجر جن اکين ۾ سي ڪيئن پرين پسن۔ اتسهائيندڙ ليک ۔۔۔ سلام سائين مرحوم انور پيرزادي کي ۽ دعا آهي ته رب العالمين کيس جنت الفردوس ۾ جڳهه عطا فرمائي ۔۔ آمين
