انتخابي فهرستون ، بيقائدگيون ۽ شهري سنڌين جي ووٽ سان ڪيل ويساهه گهاتيون محمد سليمان وساڻ [JUSTIFY]جهموريت جو بنياد اليڪشن تي آهي ۽ اليڪشن جو دارومدار وري ووٽر لسٽن تي آهي۔ تازين ووٽر لسٽن کانپوء اها ڳالهه سامهون آئي آهي ته نين ووٽر لسٽن ۾ وڏي پيماني تي بيقائدگيون ۽ غلطيون آهن۔ سنڌ جي شهري علائقن مان سنڌي ووٽرن جي ووٽن کي نيڪال ڪري صوبي جي ڪيترن ئي ووٽن کي پڻ صوبي بدر ڪيو ويو آهي۔ شهري ماڻهو خاص ڪري ڪراچي جا سنڌي گهڻا پريشان آهن جن جا ووٽ وڏي پيماني تي تبديل ڪري ڳوٺن ڏانهن موڪليا ويا آهن۔ اليڪشن ڪميشن جي هدايت تي نادرا پاران اليڪٽورل ايڪٽ 1974ع جي ڀڃڪڙي ڪندي تيار ڪيل ووٽر لسٽن مان ڪراچي ۽ حيدرآباد سميت سنڌ جي وڏن شهرن ۾ رهندڙ لکين سنڌين جا ووٽ سندن مرضيءَ کانسواءِ عارضي پتي جو جواز ڄاڻائيندي انهن جي مستقل شهرن ۽ ڳوٺن ڏانهن منتقل ڪري ڇڏيا آهن، جڏهن ته ساڳين ماڻهن گذريل ڪيترن ئي اليڪشنن ۾ ڪراچي ۾ ئي پنهنجي ووٽ جو حق استعمال ڪيو هو۔ اها ڪهڙي شفافيت چئبي جنهن ۾ ملڪ جي وزيراعظم جو نالو سندس اباڻي تڪ ملتان بدران ضلع لورالائي جي انتخابي علائقي ۾ داخل ٿيل هجي۔ اهڙي حالتن ۾ اليڪشن ڪميشن ۽ نادرا جي ٺاهيل لسٽن تي ڪيترو اعتبار ڪجي ۽ شفافيت جي اميد ڪجي۔ اهڙي صرتحال ۾ هڪ وڏي نا انصافي اها به آهي جو سنڌ جا ووٽ بلوچستان ۾ منتقل ڪيا ويا آهن۔ سنڌ اسيمبلي جي اجلاس ۾ ناڻي جي صوبائي وزير مراد علي شاهه اهي ڪوڪون ڪيون آهن ته سندس تڪ جا ست هزار کان مٿي ووٽ بلوچستان صوبي ۾ داخل ڪيا ويا آهن۔ ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ رهندڙ اڪثر سنڌين جا ووٽ ڪراچي ۽ حيدرآباد ۾ داخل ڪرڻ بجاء سنڌ جي مختلف شهرن ۾ داخل ڪيا ويا آهن۔ سنڌ جي مستقل باشندن جا ووٽ سندن مرضيءَ کانسواءِ اليڪٽورل رولز جي خلاف ورزي ڪندي سندن اباڻن ڳوٺن ۽ شهرن ڏانهن منتقل ڪيا ويا آهن. جڏهن ته ان سلسلي ۾ پاڪستان ۾ووٽر لسٽن جي تياريءَ واري قانون The Electoral Rolls Act, 1974 ۾ اهڙي ڪابه گنجائش ناهي ته اليڪشن ڪميشن يا نادرا اهو ڪم ڪري سگهي ٿي.ووٽر لسٽن جي تياريءَ واري قانون 1974 جي سيڪشن 7 سب سيڪشن (1) مطابق ”ڪنهن به شخص کي ان علائقي جو رهائشي تصور ڪيو ويندو،جنهن انتخابي علائقي ۾هو عام طور رهائش پذير آهي، يا ڪنهن گهر جو مالڪ يا (مسواڙي) طور رهائشي آهي ياوري ان علائقي ۾ وٽس ڪا متحرڪ يا غير متحرڪ ملڪيت آهي.“پر نادرا پاران تيار ڪيل غير حتمي ووٽر لسٽن ۾ ڪمپيوٽرائزڊ شناختي ڪارڊ ۾ درج ٿيل مستقل پتي کي بنياد بڻائي ڪراچي ، حيدرآباد سميت وڏن شهرن ۾ رهائشي لکين ووٽرن جا نالا بناڪنهن سبب ۽ اطلاع جي سندن مستقل پتن وارن علائقن ڏانهن منتقل ڪيا ويا آهن، ووٽر لسٽن جي تياريءَ واري قانون 1974 جي سيڪشن 7 جي سب سيڪشن (2) مطابق، جيڪڏهن ڪنهن به شخص وٽ هڪ کان وڌيڪ علائقن ۾ گهر يا رهائش جو ڪو ٻيو وسيلو آهي ته اهو سندس اختيار ۽ مرضي آهي ته هو ڪنهن به هڪ علائقي ۾ ووٽ داخل ڪرائي سگهي ٿو، ووٽر لسٽن جي تياريءَ واري قانون 1974 جي سيڪشن 7 جي سب سيڪشن (3) تحت جيڪڏهن ڪو به شخص ڪنهن به علائقي ۾سرڪاري ملازم يا ٻيو ڪو به سرڪاري منصب رکندڙ آهي ته کيس ان علائقي جو رهواسي تصور ڪيو ويندو ۽ هو پنهنجي مقرريءَ واري هنڌ تي ووٽ داخل ڪرائيندو.پر جيڪڏهن هو اهڙي منصب يا نوڪريءَ تي نه رهيو آهي ته پوءِ هو رجسٽريشن آفيسر وٽ لکت ۾ درخواست ڏئي ٻئي علائقي ۾ ووٽ داخل ڪرائي سگهي ٿو. ووٽر لسٽن جي تياريءَ واري قانون 1974 جي سيڪشن 7 جي سب سيڪشن (4) مطابق اهڙي سرڪاري ملازم يا سرڪاري منصب رکندڙ شخص جي گهرواري ۽ ٻارن کي به ان علائقي جو رهائشي تصور ڪري سندن ووٽ به مقرريءَ واري علائقي ۾ داخل ڪيو ويندو.ساڳئي قانون جو سيڪشن 11 چوي ٿو ته، ڪنهن به ووٽر جو ووٽ ووٽر جي درخواست کانسواءِ هڪ انتخابي علائقي کان ٻئي انتخابي علائقي ۾ منتقل نٿو ڪري سگهجي. ووٽر لسٽن جي تياريءَ واري قانون 1974 جي سيڪشن 18 مطابق ووٽر فهرستن ۾ داخلا ۽ درستگيءَ جو اختيار اليڪشن ڪميشن وٽ آهي. جڏهن ته هتي اهو اختيار نادرا استعمال ڪري رهي آهي.جيڪا آئين ۽ قانون جي خلاف ورزي آهي.ووٽر لسٽن جي تياريءَ جي سلسلي ۾1973 جي آئين جي سيڪشن 218 جي سب سيڪشن (3) تحت اليڪشن ڪميشن جي اها ذميواري آهي ته اها آزاد، شفاف ۽ ايمانداراڻين چونڊن لاءِ اهڙا بندوبست ڪري، آئين جي سيڪشن 219 سب سيڪشن (اي) تحت اها اليڪشن ڪميشن جي ذميواري آهي ته اها قومي ۽ صوبائي اسيمبلين جي چونڊن لاءِ ووٽر لسٽون تيار ڪري ۽ انهن تي هر سال نظر ثاني ڪري. آئين جي سيڪشن 222 جي سب سيڪشن (سي) تحت اليڪشن ڪميشن جي اها ذميواري آهي ته اُها تڪ ۾ رهائش پذير (اهل ووٽرن)تي مشتمل ووٽر لسٽ تيار ڪري.هن سيڪشن ۾ ڪٿي به عارضي ۽ مستقل رهائشيءَ جي ڳالهه ٿيل نه آهي.اليڪشن ڪميشن آئين ۽ قانون جي خلاف ورزي ڪندي پنهنجو ڪم نادرا حوالي ڪيو. ڪراچي ۾ قائم ڪيل ڊسپلي سينٽرن تي جڏهن ووٽ جي تصديق لاء وياسون ته خبر پئي ته اتان سموريون لسٽون ڪراچي جي هڪ طاقتور تنظيم جي آفيسن ۾ موڪليون ويون آهن يا اهي زوري کڻائي ويا آهن۔ سنڌ حڪومت سڀ ڪجهه معلوم هجڻ باوجود خاموش آهي ۽ ان عمل تي ڪابه ڪاروائي ڪرڻ کان پاسو ڪري رهي آهي۔ جڏهن مان پنهنجو ووٽ ڏسڻ لاء ڊسپلي سينٽر تي رکيل ووٽر لسٽ ۾ نالو ڳولڻ لڳس ته مٿو چڪرائجي ويو۔ جڏهن عبدالله شاهه غازي ڳوٺ، ماروئڙا ڳوٺ ۽ سچل ڳوٺ جا نالا مختلف لسٽن ۾ بغير ڪنهن تسلسل سان ڏٺم۔ مجبور ٿي 8300 تي ميسيج ڪري پڇا ڪيم۔ ان وقت وڌيڪ حيرت ٿي جڏهن منهنجو نالو ته سچل ڳوٺ ڪراچي جي لسٽ ۾ هيو پر منهنجي گهرواري جو نالو خيرپور ضلعي جي ووٽر لسٽ ۾ هيو۔ وڌيڪ حيرت ۽ پريشاني تڏهن ٿي جڏهن منهنجي دوست جو نالو سچل ڳوٺ بجاء نوشهروفيروز ۾ ۽ سندس پٽن جا نالا حيدرآباد ضلعي جي لسٽن ۾ هيا۔ اهڙي صورتحال کي ڏسي اهو اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته اربين روپيا لڳائڻ کانپوء به ڪيئن ڄاڻي واڻي ان عمل کي منجهايو ويو آهي جيئن ڪراچي ۾ رهندڙ سنڌي پنهنجي ووٽ جو حق استعمال ڪري نه سگهن۔ ان جو نقصان سنڌي قوم سان گڏ پ پ پ جي ميمبرن کي ئي ٿيندو پر افسوس جو انهن جي اڳيان هي سڀ ڪجهه بيان ڪرڻ رڍن اڳيان رباب وڄائڻ جي برابر آهي۔ افسوس ته اهو به آهي جو هن عمل ۾ سنڌ جون سياسي ۽ سماجي تنظيمون گهڻو ڪري خاموش آهن ۽ ڪو ردعمل ڏيکارڻ ۽ ڪنهن منصوبه بندي کان ڪوهين ڏور نظر اچي رهيون آهن۔ جڏهن ته ان جي ابتڙ ايم ڪيو ايم، اي اين پي ۽ ٻيون غير سنڌي جمائتون گهڻو منظم ۽ منصوبه بندي سان ميدان ۾ لٿل آهن۔ ڇا اهڙي انتخابي لسٽن سان ڪنهن شفاف اليڪشن جي اميد رکي سگهجي ٿي ؟ خبر ناهي ڇو هن دفعي ميڊيا به هن ڳالهه کي گهڻو سنجيده ناهي ورتو۔ [/JUSTIFY]
جواب: انتخابي فهرستون ، بيقائدگيون ۽ شهري سنڌين جي ووٽ سان ڪيل ويساهه گهاتيون سائين اوھان کي لک شابسون جو اوھان تفصيلي ليک لکيو آھي، ووٽ ھتي شفاف تريقي سان ٿين ئي ڪون ٿا سنڌ جي ننڍن ڳوٺن ۾ ھر ھڪ چڱو مڙس پنھنجي زور تي غريب عوام کان لٺ ڏيکاري ووٽ وٺندو آھي۔ جيڪي راضي خوشي سان ووٽ ڏين ٿا اُھي ھنن نااھل سان گڏ ڏوھي آھن ڇوته ڪوبه ليڊر عوام سان سچو نه آھي۔۔۔۔۔۔۔۔۔اڳلي اليڪشن ۾ محترمه جي شھيد ٿيڻ جي ڪري سنڌي قوم صدمي ۾ ھُئي ۽ جذباتي ٿيندي محترمه جو نالو وٺندي ووٽ پ پ پ کي ڏنو۔۔۔۔۔۔۔۔اسان جي سڄي ڳوٺ ۾ ھيئر تائين نه ته ڪنھن غريب کي نوڪري ملي آھي ۽ نه ئي ڪو ترقياتي ڪم سٺي نموني ٿيو آھي رھندو جيڪو اسڪول ھيو ان تي چوڪيدار نه ھجڻ جي ڪري چور موالي اسڪول جو ڀتيون ٺاھي دڙو ڪري ويا! ھن دفعي مان ڳوٺ جي سرگرم ماڻھن کي تاقيد ڪندس ته ووٽ ڪنھن کي به نه ڏيو۔!! پو جنھن کي جيڪو ڪرڻو آ ڪري۔ مان ته پنھنجو پاڻ سان واعدو ڪيو ته ووٽ ڪاسٽ ڪڏھن به نه ڪندس۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
جواب: انتخابي فهرستون ، بيقائدگيون ۽ شهري سنڌين جي ووٽ سان ڪيل ويساهه گهاتيون اسان سنڌين جي حالت ان مغل بادشاه جيئان آهي، جنهنجي خلاف جڏهن ايراني لٽيرو نادر شاه اچي رهيو هو ته ماڻهن کيس ٻڌايو ته هو جلد پهچڻ وارو آهي ته جواب ڏنائين ” دلي دور است“ اسين سنڌي به جڏهن ڪم لهي ويندا آهن تڏهن اک پٽيندا آهيون، ۽ رڙ ڪري چوندا آهيون ته “ هل ائين به ٿي ويو“ ۽ پوءِ پنهنجو ڏنڊو پنهنجي گوڏي ۾ وهائي ڪڍندا آهيون۔ ڀل ڪهڙا به آهن پر آءُ ان ڳالهه ۾ ايم ڪيو ايم وارن کي شابس ڏيندو آهيان ته هو پنهنجي منصوبه بندي ڪيتري نه شاندار ۽ وقتائتي ڪندا آهن ۽ هن وقت پ پ پ جهڙي طاقت کي به سنڌ ۾ اُٽُو ڪري وڌو اٿن۔ جيستائين ووٽن جي ڳالهه آهي ته قومپرست ته ان جهنجهٽ ۾ پون ئي ڪون، جيڪا به سندن غلطي آهي، پر اصل ۾ اهو فرض ٿيئ ٿو پ پ پ جو جيڪا ووٽن وٺڻ جي پاڻ کي حقدار سڏائيندي آهي ۔۔۔ هاڻ ته پ پ پ جا به ترا ڪجهه ڀٽي خاندان جي ختم ٿيڻ سبب نڪتا آهن ته ڪجهه وري موجوده محترمين ڪڍيا آهن، جن ۾ ڪئي نالا ڳڻائي سگهجن ٿا۔ سنڌ جي شهرن تي مالڪيءَ جو حق رکڻ جا جتن، ڌارين ڪي اڄ کان ڪون ٿي ڪيا، اهو سلسلو تمام پراڻو آهي ۽ هو ان ۾ پنهنجي منصوبي تحت ڪامياب ٿي رهيا آهن ۔۔۔ مونکي ياد آهي ته سائين محترم جي ايم سيد چوندو هو ته ؛ اوهانکي سنڌ جو فقير ملي ته کيس ڪراچيءَ جي ٽڪيٽ وٺي ڏيندا ڪريو ته ات وڃي رهي “ مطلب ڪراچيءَ ۾ سنڌين جي تعداد وڌائڻ جي ڳالهه ڪندو هو ۔۔۔۔ اسان سنڌين کي ڪراچي پنهنجي ڪرڻي آهي ته گهڙي ضايع ڪرڻ کان بنا پنهنجا شناختي ڪارڊ ۽ ٻيا ڪاغذ ڪراچيءَ جا ٺهرائڻ کپن، پنهنجن ٻارن جا ڊوميسائيل ۽ پي آر سي وغيره ڪراچيءَ جا ٺهرائڻ گهرجن ۔۔۔ ته جيئن مستقبل ۾ حصو ڳنڍي سگهجي ۔۔۔ قانوني ڪم فائدو رسائيندا آهن۔ جيئن مون ڪراچيءَ ۾ پنهنجن ٻارن جا ڊوميسائيل ٺهرائي ڪراچي ميڊيڪل ڪاليج جي هڪ سيٽ سنڌين جي نالي ڪئي آهي ۔۔۔ ٻيا سنڌي آهن الائجي نه پر مونکي پنهنجي ڌيءَ جي ڊاڪٽر ٿيڻ کان وڌيڪ ڪراچيءَ جي ڪاليج مان پنهنجي حصي حاصل ڪرڻ جي آهي۔ اوهان دوستن کي شابس هجي جو سنڌين جي ووٽ بئنڪ کي وڌائڻ لاءِ ڏينهن رات ڪوشان آهيو ۔۔۔ سائين چانڊيي صاحب جون رڙيون ۽ وساڻن جون عملي ڪاوشون، گهٽ ۾ گهٽ سچل ڳوٺ ۽ آس پاس ۾ قابل ستائش آهن۔ تمام سٺو ۽ پيرائتو مضمون ٿورا ناهن ٿورا
جواب: انتخابي فهرستون ، بيقائدگيون ۽ شهري سنڌين جي ووٽ سان ڪيل ويساهه گهاتيون هيڏا ٿين هاڃا ڀوري هن ڀنهڀور ۾ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ افسوس جهڙي ڳالهه ته اها آهي ته اسان وارا سنڌي حڪمران الائي ڪٿي ڀنگ پيون ستا پيا آهن جو ايڏي وڏي مسعلي ڏي توجه ئي ڪو پيا ڏين۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔سليمان وساڻ جون سنڌي قوم لاء ڪيل ڪاوشون تعريف جوڳيون آهن ۔
جواب: انتخابي فهرستون ، بيقائدگيون ۽ شهري سنڌين جي ووٽ سان ڪيل ويساهه گهاتيون سڀني دوستن جون مهربانيون جن پنهنجي راء ڏني۔ هي مضمون مختلف سنڌي اخبارن ۾ جيئن جو تيئن ڇپيو آهي۔ جن مان تعمير سنڌ، روزانه سڪار، هلال پاڪستان جون ڪاپيون مون تائين به پهتيون آهن۔ محترم ساجد سنڌي ۽ صفدر وڳڻ جون مهربانيون جن هي مضمون ڇاپيو۔
