وتايو فقير

133 اٽيچمينٽ ڏسو

وتايو فقير (1768ع – 1831ع)​

​

وتايو فقير، اصل هندو نسل مان هو. سندس پتا امر سنگ اجواڻي هو، جيڪو تاجپور (پنجاب) جو رهاڪو هو. سندس ماتا جو نالو رڪمڻي ٻائي هو. مائٽ کيس پيار وچان ”وتو“ ڪري ڪوٺيندا هئا. سندس جنم وسپت ڏينهن، تهه سياري جي 12 جنوري 1768ع تي ٿيو هو. ڪن سببن ڪري سنڌ ۾ لڏي آيا، جتي نصرپور ۾ ٺڪاڻو ٺاهي ويٺا.
ظاهري طرح تي وتائي کي ننڍپڻ کان وٺي ڪا به تعليم ڪا نه ملي هئي، مگر ڌڻيءَ سڳوري سندس ذهن ۽ ذڪاءُ اهڙو ته تيز ڪيو هو؛ جو وڏن عالمن کي به شهه ڏيئي ٿي ڇڏيائين. هو طنز جي اوٽ ۾ اهڙا ته عالمانه گفتا بيان ڪندو هو، جو ٻڌندڙ دنگ رهجي ويندا هئا. سندس سادگيءَ مان ماڻهو اڪثر چريائپ جو اندازو لڳائي، ساڻس ٽوڪ طور ڳالهائيندا هئا. مگر پاڻ انهن کي اهڙو ته منهن تي معقول جواب ڏيندو هو، جو ڏندين آڱريون ڏئي هليا ويندا هئا.
سندس طبيعت ننڍپڻ کان ئي فقيراڻي هئي؛ جنهن ڪري اسلام لاءِ کيس وڏي عزت هئي. ستت ئي عمرڪوٽ مان سندس شادي به ٿي. ٿورن ڏينهن بعد سندس پتا پرلوڪ پڌرايو. پوءِ ته پاڻ، ماءُ ۽ زال سميت مسلمان ٿيو. جيئن ته پاڻ اصل نالي ”وتو“ سان مشهور هو؛ ان ڪري پاڻ کي ”وتايو فقير“ سڏائڻ لڳو . سندس جيون ساٿي گهڻو وقت جٽاءُ نه ڪيو. پوءِ پاڻ کي اڪيلو پئي ڀانيائين. البته پوڙهي والده جي خدمت کي افضل عبادت ڪري ڄاتائين. زندگيءَ جا 63 ورهيه دم کڻي، والده کي وڇوڙو ڏئي، اربع ڏينهن 22 ذوالحج 1247هه مطابق 19 جون 1831ع تي ٽنڊوالهيار (حيدرآباد) ۾ وفات ڪيائين. کيس شهر کان ٻاهر ٽن ميلن جي مفاصلي تي ابدي ننڊ ۾ آرامي ڪيو ويو آهي.
وتايو، سچ پچ هڪ لاطمع انسان هو. پئسي سان سندس ڪا نه پئي. سندس تعليم جو طريقو به بالڪل نرالو هو. کلندي کلندي عام انسانن کي اهڙا ته دانائيءَ جا سبق سيکاريندو هو، جو سڄي حياتي سندن دل تان ميسارجي نه سگهيا. اسان کي سينه به سينه طنز و مزاح جي اوٽ ۾ ڪافي نقل ياد آهن، جن کي جيڪڏهن يڪجاءِ ڪجي، ته هوند هڪ ضخيم ڪتاب تيار ٿي وڃي. نموني طور هڪ مثال هيٺ ڏجي ٿو:-
”پاڻ هڪ ڀيري گڏهه تي چڙهي ڀر واري ڳوٺ ڏانهن پئي ويو. واٽ تي گڏهه گوهي ڪري، ڦيرائي پٽ تي کڻي اڇلايس. هڪدم ٽپ ڏيئي اٿيو ۽ پنهنجا ڪپڙا ڇنڊي، گڏھ ڏانهن گهوري چيائينس ته؛ ”بس، وڌيڪ تو کي چوڻ مناسب ناهي. ڇاڪاڻ جو جيڪو تو لاءِ منهنجي زبان تي تري آيو هو، سو تون ته اڳ ئي آهين، باقي ڇا چئي ٻڌايانءِ!“
[مطلب ته ارڏي جي ارڏائي ظاهر ڪرڻ مان ڪو به سود نه ٿو سري، ڇاڪاڻ جو ڏنگيءَ هلت واري مان ڪڏهن به چڱائيءَ جي توقع ڪري نه ٿي سگهجي].

حوالا​

(1) – امرسنگ اجواڻيءَ کي ٻيا ٻه پٽ: ورايو، وسايو ۽ ورائي ٻائيءَ نالي هڪ نياڻي به هئي.
(1) – چون ٿا ته سندس مڱ عمرڪوٽ ۾ رهندي هئي. هڪ ڏينهن جيئن ئي پاڻ عمرڪوٽ کان وڃي نڪتو، ته پريان ڪجهه عورتون کوهه تي پاڻيءَ جا گهڙا ڀري رهيون هيون. مڄاڻ ڪا انهن ۾ سندس مڱ به موجود هئي. عورتن کيس چريو ڄاڻي، مڱ کي منهن ۾ ڏيئي کيڪار ڪرائي؛ جنهن جي جواب ۾ پاڻ مشڪي چيائينس، ته ”چريا کريا ضرور آهيون، مگر سڃاڻون سڀ کي ٿا!“ اهو جواب ٻڌي عورتون وٺي ڀڳيون.
(2) – ان وقت سندس عمر 37 سالن جي لڳ ڀڳ هئي. سندس اسلامي نالو ”طاهر“ رکيو ويو هو.

ميمڻ عبدالغفور سنڌي​

 

ادا عبدالوحيد سومرو صاحب اسلام عليڪم، وتايو فقير جهڙي ڏاهي جا باري ۾ توهان جو ونڍ ڪيل مضمون جيڪومحترم عبدالغفور سنڌي جو لکيل آهي تمام سٺو ۽ ضروري معلومات سان لبريز آهي۔وتائي فقير جا ذومعني جملاء پنهنجي اندر وڏو سبق رکندا هئا،سمجهو ماڻهون لاء،هو مذاق مذاق ۾ تمام وڏين ڳالهين جي طرف نشاندهي ڪندو هئو۔ان قسم جا ڏاها صدين ۾ پيدا ٿيندا آهن۔توهانجون مهربانيون هڪ ڏاهي جي سوانح حيات جي باري ۾ ڄاڻ ڏيڻ تي۔

 

ادا هر دور ۾ هڪ ٻه وتايو رهيو ئي رهيو آهي، اڄڪلهه جي دور ۾ به ڪي وتايه موجود آهن جيڪي مختلف اندازن ۾ حق سچ جي ڳالهه چئي ويندا آهن مگر انهن وتاين جو ذڪر به شايد انهن جي مرڻ کانپوء ٿئي،

 

وتائي بابت تمام سٺي معلومات آهي ادا عبدالواحد سومرا صاحب اوهان جي مهرباني جو سنڌ هڪ عظيم شخصيت جي ياد تازي ڪرائي ڇڏي اٿوَ۔

 

ادا غلام مصطفي ميمڻ صاحب آئون اوھان جو ٿورائتو آھيان جو منھنجو ھي ليک اوھان کي سٺو لڳو

 

وتائي کي جهڙا ڪپڙا لٽا پارائي پينو فقير رولو ڏيکاريو ويو آهي سو ان جي شان ۽ مطابق ناهي، اسان جا وڏا اسان کي ٻڌائيندا هئا ته وتايو هڪ صاف سٿرو سرت وارو انسان عابد زاهد فنا في الله موحد مؤمن مطهر ماڻهو هيو، ڪپڙا سادا سستا پر صاف سٿرا پهريندو هو۔ هو هڪ حڪيم ڏاهو فلسفي فڪر فهم فراست اڳڪٿي ڪندڙ عاقل لاهوتي لامڪاني علم جو ماهر يعني ٿيوسافسٽ ٿيولاجين معاشرتي اقتصادي فن جو ماهر رباني انسان دوست موتي ماڻڪ هيري لعل جوهر جهڙو کانڌ حلم سهپ وارو الله جو ٻانهو هو۔
تنهن ڪري وتائي فقير کي لوسين ڀوڪن نفس پرست بکين اڃين جيان ڦوٽوء ۾ ڏيکارڻ ڪوجهو ڪم آهي افسوس اسان جي سنڌي قوم شان مان سان رهڻ سکي ته سنڌ جي ڀلائي ان ۾ آهي۔