رشيد احمد لاشاري

رشيد احمد ”رشيد“ لاشاري
(8 اپريل 1922ع – 20 سيپٽمبر 1970ع)

رشيد احمد ولد زرڪ خان لاشاري تخلص ”رشيد“ جي ولادت ڳوٺ ملگزار، تحصيل نصير آباد، ضلع سبي بلوچستان ۾ ٿي. هو مير گهرام لاشاري جي مامي مير حده لاشاري جي اولاد مان هو. اوائلي تعليم چار درجا اردو ۾ حاصل ڪيائين، پر والد جي وفات کان پوءِ پنهنجن چاچن وٽ ڪنڌڪوٽ ۾ رهڻ لڳو، جتان 1936ع ۾ سنڌي ورنيڪيولر فائينل جو امتحان پاس ڪيائين.

1937ع کان 1940ع تائين فقيري اختيار ڪري حضرت سلطان باهو جي اولاد صاحبزاده فيض سلطان جي صحبت ۾ پنجاب، بلوچستان ۽ افغانستان جي وادين ۾ سفر ڪندو رهيو (1). 1941ع ۾ مدرسته اشرف العلوم شڪارپور ۾ ڪنز ۽ ڪافيه تائين پارسي نصاب ۽ عربي علوم حاصل ڪيائين.

رشيد جي طبع سيمابي هئي، هن جي پير کي هڪ هنڌ ٽڪاءُ ڪين ايندو هو. تنهن ڪري هن گهڻيون نوڪريون ڪيون ۽ جلدي جلدي نوڪريون بدلائيندو رهيو. جنهن ڪري مختلف اسڪولن ۽ شهرن ۾ پرائمري ماستر ٿي رهيو. 1948ع ۾ ٽريننگ ڪاليج فارمين حيدرآباد جا امتحان پاس ڪري ڪامياب ٿيو، جتي جلد ئي استاد مقرر ٿيو. هن ان زماني ۾ پنجاب يونيورسٽي مان اديب فاضل ۽ اورينٽل ڪاليج حيدرآباد مان اديب عالم ۽ سنڌ يونيورسٽي مان مئٽرڪ جو امتحان پاس ڪيو. هن جي لياقت ڏسي هن کي اورينٽل ڪاليج حيدرآباد ۾ سنڌي ادب ۾ ليڪچرر مقرر ڪيو ويو. هن ڊاڪٽر بلوچ جي زير نگراني تيار ٿيندڙ سنڌي لغت ۾ ڪم ڪيو، 1956ع ۾ حيدرآباد کي ڇڏي ڪراچي هليو آيو جتي سنڌي فلمن جي آکاڻين، ڊائلاگن ۽ گيتن لکڻ جو ڪم ڪيائين. سندس فلمي گيت سنڌ ۾ نهايت مقبول ٿيا.

رشيد ڪراچيءَ ۾ سنڌي ادبي بورڊ، ماهوار نئين زندگي جو اسسٽنٽ ايڊيٽر ۽ عبدالله هارون ڪاليج لياري ۾ ليڪچرر ٿي ڪم ڪيو مگر هو اتي به رهي نه سگهيو. رشيد کي دم جي تڪليف هئي جا ساري زندگي کيس تنگ ڪندي رهي. بيماري ۽ تڪليف ده حالتن ۾ رهي به هن گهڻو ڪجهه لکيو ۽ سنڌي ادب جي واڌاري لاءِ گهڻو ڪجهه ڪيو. سندس شايع ٿيل ڪتابن مان ڪي هي آهن
1. شاهه جي رسالي جون مختلف شرحون،
2. لطيف باغ جو سير (نظم) 1954ع،
3. ڪليات گدا (ترتيب 1957ع)،
4. سچل جو سرائيڪي ڪلام (ترتيب 1958ع)،
5. مثنوي نل دمينتي (1959ع)،
6. بلهي شاهه جون ڪافيون (1962ع)،
7. حضرت سلطان باهو (1964ع)،
8. سچل جو اردو ڪلام (ترتيب 1965ع)،
9. شڪنتلا (ناٽڪ).

رشيد جي ساري زندگي ناسازگار حالات ۽ ڪشمڪش ۾ رهي، هو پنهنجي دورِ حيات ۾ اختلافن ۽ دشمنين جو آماجگاهه رهيو. طبع جي تيزي ۽ جذباتي هئڻ ڪري ڪيئي اختلافي معرڪا اهڙا پيدا ٿيا جن ۾ رشيد سڀ کان پيش پيش رهيو.

رشيد پنهنجي دور جو قادرالڪلام شاعر هو، ڪيتريون زبانون ڄاڻندو هو ۽ انهن ۾ بي انتها رواني سان ڪلام چئي سگهندو هو. هن کي في البديه شعر چوڻ تي ڪمال حاصل هو. هن شاعري جي هر صنف ۾ آساني سان گهڻو ڪجهه لکيو. سندس ڪلام فن ۾ پختو لفظن ۽ محاورن ۾ چست، دلپذير ۽ دل نشين هو. هن زندگيءَ جون گهڻيون تلخيون ڏٺيون هيون، تنهن ڪري سندس ڪلام ۾ سندس ناڪامين ۽ محرومين جي محزون تصوير پڻ سمايل آه.

رشيد جي وفات جي هجري ۽ عيسوي تاريخون، عبدالله اثر هڪ قطعه ۾ هن ريت ڪڍيون آهن:
”اثر“ هجرت جو سن هاتف ٻڌايو ”دم قدم بخشش“
1390 هه
مسيحي ”رحمتِ داور به لاشاري رشيد احمد“ .
1970ع

سندس هڪ گيت​

​

وَڃ نه پَري مون کان هَٿڙو ڇَڏائي.​

ڪر نه جدائي مُنهنجي دِلڙي وَسائي.​

​

دلِ جي صَدا توکي وَڃڻ نه ڏيندي،​

ٿڌڙي هَوا تنهنجي واٽ جهليندي،​

نازَ ڪري توکي پيار مان چَوندي،​

دُور نه ٿي ڪنهن جي دلڙي رَنجائي.​

​

دِل جو گلشن توئي سَجايو،​

اُنَ ۾ پنهنجو پيار وَسايو،​

توکان سَوا مُنهنجو جِيڻ اَجايو،​

مِل ته سَهي پنهنجو قُرب وَڌائي.​

​

دِل ۾ وَڄن ٿيون اَڄ شرنايون،​

گيِت پِريتَ جا گڏجي ڳايون،​

مُنهنجي اَکيُن ۾ تنهنجون جايون،​

ٿي نه جُدا، منهنجي جِندڙي جَلائي.​

​

​

حوالو:
ڪتاب : سنڌي غزل جي اوسر : ڀاڱو ٻيو
ليکڪ : اياز قادري

 

رضوان علي جمالي صاحب رهنمائي ڪرڻ جي مهرباني

ونڊ ڪيل ليک ۾ مضمونن جي ملي وڃڻ سبب ۽ ڪجهه غلطين سبب اهو صحيح ڪونه هيو۔ تنهنڪري مون اياز قادري صاحب جو رشيد احمد لاشاري جي شخصيت بابت ليک پيش ڪيو اٿم۔

لک ٿورا