ها ادا ۔۔۔ اها تصوير به وڻي ۔۔۔ هاڻي نار ته ورلي ئي ڪٿي نظر ايندا ۔۔۔۔ نه ته آبپاشي جي اهم سرشتن مان هڪ نار به هيو۔ جيڪو هاڻي مشين پمپن ۽ موٽر ذريعي ڪم ڪيو پيو وڃي۔
``````````` کوهه انسان جي ترقي سان سلهاڙيل آهي جڏهن انسان پٿر جي دور کان اڳتي وڌيو ۽ شڪار جي شروعات ڪيائين تڏهن منجهس انيڪ صلاحيتون پيدا ٿيون۔اوائلي انسان جي ان ارتقائي دور ۾ ئي کوهن جو وجود عمل ۾ آندو ويو۔اسان سنڌين کي هن ئي رياست اندر وڏو صوبو جاهل ڪوٺي ٿو پر اسان انهن جاهلن جي نظر ۾ ئي جاهل آهيون پر انهن جاهلن کي اها جن ڪن ئي ناهي ته سنڌي ايترا سولائيزڊ هئا ۽ آهن جو ان جو مثال موهن جو دڙو آهي جتي هر گهر جي آڏو پڪو کوهه کوٽيل آهي۔کوهه سان آشنائي هر سنڌي کي هوندي منهنجي ڳوٺ ۾ هڪ نه انيڪ کوهه هئا انهن مان هاڻ ٿورا ڪي بچيا آهن۔منهنجي گهر آڏو مُکي جو کوهه هوندو هو جتي هاڻ آندل ڀٽي جي اوطاق ۽ هوٽل آهي منهنجي پنهنجي کيتن ۾ ٻه کوهه هئا ننڍپڻ ۾ منهنجو ڏاڏو مون کي ٻني تي وٺي ويندو هو تڏهن اٺ يا ڪڏهن ڏاند نار هلائيندي ڏسندو هوس۔منهنجي گهر جي بلڪل نڪ سڌ تي نورگن واري سڙڪ وٽ پنج کوهه هئا جن مان هاڻ ٻه کوهه بچيا آهن، ٻئي لوهرن جي باغ ۾ آهن هڪ مشهور ليکڪ پروفيسر نذير پٺاڻ ۽ ٻيو ان جي پاسي ۾ لوهرن جو ئي آهي۔اهي کوهه منهنجي ڳوٺ جي چوڏس اڄ ٻه آهن انهن مان ڪي آباد آهن ته ڪي وري زراعت جي انڊسٽري واري شڪل اختيار ڪرڻ سبب اوج وڃائي ويٺا آهن۔ معصوم ! تو منهنجي ڳوٺ جا کوهه ته ڏٺا آهن توکي ياد هوندو پاڻ غلام واري کوهه جي ڳاڌي تي ويهي مٽرن جو ڦريون کاڌيون هيون ۽ شاعري جي ڇوڪري کي شرڌان ڏنو هو۔ معصوم! توکي منهبنجي ڳوٺ جا اهي باغ ياد ته آهن جن ۾ اسان طوطن کي پڪڙڻ لا ونجهه وڌا پو هڪ طوطي جي مرڻ تي اسان سمورا باندي بڻايل پڻڇي آزاد ڪري ڇڏيا۔تنهنجي اها دلربا حرڪت ياد آهي جڏهن هڪ پڪڙيل پاريهر جي پير ۾ رومال جي ليڙ ڦاڙي ڪاغذ جي ٽڪري تي ”اسان آزاد آهيون، اسان کي نه ماريو“ لکي ٻڌي آزاد ڪيو هيئي؟ معصوم! ملير جي ميمڻ ڳوٺ ۾ ڀل کوهه هجن پر انهن کوهن جو ملير نئين سان ئي تعلق آهي پر يار! اتر جي کوهن جو سڌو سنئون تعلق جر سان آهيکوهه ڪٿان جا به هجن اهي آهن ته زرعي نظام جا بنياد۔ هي ڏس! منهنجي کوٺ جو جهور پوڙهو ٿي ويل کوهه 1613 اٽيچمينٽ ڏسو
