سهيڙيندڙ: علي اصغر سومرو 1859 اٽيچمينٽ ڏسو انٽرنيٽ ڪڏهن ۽ ڪئين وجود ۾ آيو ”انٽرنيٽ جو باني ڪير آهي ۽ انهي کي ڇا جي لاءِ ٺاهيو ويو آهي اها ڄاڻ گهٽ ماڻهن کي هوندي، جڏهن ته انهي رابطن واري نظام کي ٺاهيندي، 30 سال ٿي چڪا آهن، انٽرنيٽ جو پهريون نالو ”آرپنيٽ“ هيو. برطانيه سان تعلق رکندڙ ويلش سائنسدان ڊونلڊ ڊيوس مواصلاتي رابطي ”آرپنيٽ“ کي 1960ع ۾ ڊيزائين ڪيو هو، جنهن کي صرف آمريڪي دفاعي کاتي جي رابطن لاءِ استمعال ڪيو ويندو هيو، جنهن کي وسيع ڪرڻ لاءِ آمريڪي يونيورسٽين ۽ ريسرچ سينٽرن ۾ ان تي ڪم ڪيو ويو، خاص طور تي يونيورسٽي آف ڪيليفورنيا ۽ اسٽين فورڊ ريسرچ انسٽيٽيوٽ پاران انهي نيٽ ورڪ کي جديد ۽ فعال ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. سن 1973ع ۾ ”انٽر پروٽوڪول ڪميونيڪيشن سسٽم“ کي وڌيڪ وسيع ۽ طاقتور ڪرڻ جو ڪم ٿيو جنهن کانپوءِ انهي مواصلاتي رابطي سان ڪميونيڪيشن واري دنيا ۾ انقلاب اچي ويو، انٽرنيٽ جو نظام پهريان کان موجود رابطن واري نظام جي ڪوتاهين کي ختم ڪرڻ لاءِ ٺاهيو ويو هيو، برطانوي سائنسدان ٽِم برنلي 6 سالن کانپوءِ انهي رابطي کي استعمال ڪندي 1989ع ۾ ” انٽر لنڪ هائپر ٽيڪسٽ ڊاڪيومينٽس“ ايجاد ڪيو جنهن بعد ۾ ” ورلڊ وائڊ ويب“ جو نالو ماڻيو، جڏهن ته 1983ع ۾ پهرين جنوري تي انٽرنيٽ نظام کي باقائده طور استعمال ڪيو ويو هيو جيڪو هن وقت سستو مواصلاتي رابطن وارو نظام بڻجي چڪو آهي، ۽ ڪروڙين ماڻهو انهي ذريعي پنهنجو ڪم ڪن ٿا. ان حوالي سان پهرين جنوري کي ”فليگ ڊي“ جو نالو به ڏنو ويو. جڏهن ته آمريڪي دفاعي کاتي مواصلاتي رابطن واري نظام کي ”انٽرنيٽ پروٽوڪول ڪميونيڪيشن سسٽم“ ۾ تبديل ڪيو ويو، پر انٽرنيٽ واري شروعاتي نظام ٺاهيندڙ ڊونلڊ ڊيوس کي پاڻ اها توقع نه هوندي ته سندس ٺاهيل مواصلاتي رابطن وارو نظام اڳتي هلي ايترو وسيع ۽ فائدي وارو ٿيندو ۽ ”آرپنيٽ“ ”انٽرنيٽ“ ۾ تبديل ٿي ويندو.
