زاهد سومرو
سينيئر رڪن
بينظير ڀٽو، جنهن کي پتو هو ته هن ملڪ جي ڪنهن تاريڪ راهه تي ڪير آهي، جيڪو هن جي لاءِ گهات هنيون ويٺو آهي، ڪا گولي آهي، جيڪا ملڪي سياست جي اونداهين گهٽين ۾ سندس تعاقب ڪري رهي آهي، پر هوءَ هتان جي عوام کي ويساهه ڏيڻ لاءِ پنهنجي قاتلن جي ويساهه گهاتين تي ويساهه ڪري به هتي پهتي...هيءُ ملڪ، جتي جيئن اڪثر سياستدانن عوام سان واعدا ڪري انهن سان ويساهه گهاتيون ڪيون آهن، تيئن اسٽيبلشمينٽ سدائين ڀٽوز سان ويساهه گهاتيون ڪيون آهن. ڀٽوز جي صورتحال اسٽيبلشمينٽ سان بلڪل به گلزار جي هن شعر واري رهي آهي ته،
هوءَ سهڻيءَ وانگر سمجهي پئي ته هن جي مخالفن جي ويساهه جو گهڙو ڪچو آهي، پر هن چاهيو پئي ته هوءَ ڪچي گهڙي تي سفر ڪري به پنهنجي وطن پهچي. هتي ته ڪاري رات به هئي، ڪچو گهڙو به هو، چنڊ جو ڪو نانءُ نشان به نه هو، درياءَ ۾ به وڏيو ڇوليون هيون، پر هن کي ساهڙ (عوام) لاءِ هتي اچڻو هو، ان ڪري هن نه اونداهه جي پرواهه ڪئي، نه ڪچي گهڙي تي بي اعتباري ڏيکاري، نه وري درياءَ (خطرن) جي شديد ڇولين کان خوف کاڌو...شايد ان لاءِ جو هن شهادت جي چونڊ ڪري ڇڏي هئي. ڀٽائيءَ جون هيٺيون سٽون ان منظر جي هوبهو عڪاسي ڪرڻ لاءِ ڪافي آهن:
هيءُ ملڪ، جتي ويساهه گهاتين جو ڪارو ڪن هو، جتي انتها پسندي، منافقين، واعدي خلافين ۽ وحشتن جي اونداهي هئي، هن سهڻيءَ وانگر اهي سڀ خطرا کڻي به هتي اچڻ جو ڏکيو فيصلو ڪيو. هوءَ شايد ڀٽائيءَ جي ٻڏيءَ مان ٻيڻا ٿيڻ واري فلسفي ۾ يقين رکندي هئي، جيئن هو چئي ٿو ته،
رڳو ڀٽائيءَ جي سر سهڻيءَ جون مٿيون سٽون ئي بينظير ڀٽو جي ترجماني نٿيون ڪن، پر الائي به ڇو مون کي لڳندو آهي ته بينظير ڀٽو ڀٽائيءَ جي هر سورميءَ ۾ موجود آهي، ۽ هوءَ مون کي ڀٽائيءَ جي اٺين سورمي لڳندي آهي. هوءَ وطن واپس اچڻ جو فيصلو ڪري ٿي، تڏهن هنن ڏکين حالتن ۾ هن جو فيصلو سهڻيءَ وارو هجي ٿو، ۽ جڏهن هوءَ جلاوطنيءَ واري زندگي گذاري رهي هئي، تڏهن هن جي ڪيفيت يقينن ڀٽائيءَ جي سورمي مارئيءَ جهڙي هوندي، جنهن لاءِ هو چئي ٿو ته،
هوءَ چاهي ها ته پرڏيهه جي عاليشان گهرن (ماڙين) ۾ رهي پئي سگهي، پر هن مارئيءَ وانگر طئي ڪري ورتو هو ته مارن لاءِ مربو، ۽ هن ايئن ڪري ڏيکاريو.
روزاني ڪاوش جي تعاون سان
عادتن تم ني کر ليا وعده،
عادتن هم ني اعتبار کيا!
عادتن هم ني اعتبار کيا!
هوءَ سهڻيءَ وانگر سمجهي پئي ته هن جي مخالفن جي ويساهه جو گهڙو ڪچو آهي، پر هن چاهيو پئي ته هوءَ ڪچي گهڙي تي سفر ڪري به پنهنجي وطن پهچي. هتي ته ڪاري رات به هئي، ڪچو گهڙو به هو، چنڊ جو ڪو نانءُ نشان به نه هو، درياءَ ۾ به وڏيو ڇوليون هيون، پر هن کي ساهڙ (عوام) لاءِ هتي اچڻو هو، ان ڪري هن نه اونداهه جي پرواهه ڪئي، نه ڪچي گهڙي تي بي اعتباري ڏيکاري، نه وري درياءَ (خطرن) جي شديد ڇولين کان خوف کاڌو...شايد ان لاءِ جو هن شهادت جي چونڊ ڪري ڇڏي هئي. ڀٽائيءَ جون هيٺيون سٽون ان منظر جي هوبهو عڪاسي ڪرڻ لاءِ ڪافي آهن:
ڪاري رات، ڪچو گهڙو، اوڻٽيهه اونداهي،
چنڊ نالو ناهه ڪو، درياءَ دڙ لائي،
ساهڙ ڪارڻ سهڻي آڌيءَ ٿي آئي،
اهو ڪم الاهي، نه ته ڪنن ۾ ڪير گهڙي!
چنڊ نالو ناهه ڪو، درياءَ دڙ لائي،
ساهڙ ڪارڻ سهڻي آڌيءَ ٿي آئي،
اهو ڪم الاهي، نه ته ڪنن ۾ ڪير گهڙي!
هيءُ ملڪ، جتي ويساهه گهاتين جو ڪارو ڪن هو، جتي انتها پسندي، منافقين، واعدي خلافين ۽ وحشتن جي اونداهي هئي، هن سهڻيءَ وانگر اهي سڀ خطرا کڻي به هتي اچڻ جو ڏکيو فيصلو ڪيو. هوءَ شايد ڀٽائيءَ جي ٻڏيءَ مان ٻيڻا ٿيڻ واري فلسفي ۾ يقين رکندي هئي، جيئن هو چئي ٿو ته،
هونءَ ئي هوند مئي، پر ٻڏيءَ جا ٻيڻا ٿيا!
رڳو ڀٽائيءَ جي سر سهڻيءَ جون مٿيون سٽون ئي بينظير ڀٽو جي ترجماني نٿيون ڪن، پر الائي به ڇو مون کي لڳندو آهي ته بينظير ڀٽو ڀٽائيءَ جي هر سورميءَ ۾ موجود آهي، ۽ هوءَ مون کي ڀٽائيءَ جي اٺين سورمي لڳندي آهي. هوءَ وطن واپس اچڻ جو فيصلو ڪري ٿي، تڏهن هنن ڏکين حالتن ۾ هن جو فيصلو سهڻيءَ وارو هجي ٿو، ۽ جڏهن هوءَ جلاوطنيءَ واري زندگي گذاري رهي هئي، تڏهن هن جي ڪيفيت يقينن ڀٽائيءَ جي سورمي مارئيءَ جهڙي هوندي، جنهن لاءِ هو چئي ٿو ته،
ماڙين ماريا ڪي نه ڪي، ميس مارن لاءِ!
هوءَ چاهي ها ته پرڏيهه جي عاليشان گهرن (ماڙين) ۾ رهي پئي سگهي، پر هن مارئيءَ وانگر طئي ڪري ورتو هو ته مارن لاءِ مربو، ۽ هن ايئن ڪري ڏيکاريو.
روزاني ڪاوش جي تعاون سان
