ممتاز قريشي
سينيئر رڪن
انسان جي جسم ۾ ڪيترائي سسٽم ڪم ڪن ٿا۔ مثال طور دل ۽ رڳن جو سسٽم، دماغ ۽ نسن جو سسٽم، ڦڦڙن جو سسٽم، گُردن جو سسٽم وغيره وغيره۔
هر سسٽم جا پنهنجا اهم عضوا ۽ ان جي مدد ڪندڙننڍا ننڍا عضوا هوندا آهن۔ هاضمي جو سسٽم به مختلف عضون سان ملي ٺهي ٿو۔انهن ۾ کاڌي جي نالي (Esophagus)، معدو (Stomach)، ننڍو آنڊو (Small Intestine) ۽ وڏو آنڊو (Large Ineststine) شامل آهن۔ هر ڪنهن عضوي جا به وري ٻيا مختلف حصا آهن۔ ان کان علاوه لبلبو (Pancreas)، پِتو (gallbladder)، ۽ جگر (Liver) به هاضمي جي سسٽم ۾ مدد ڪندا آهن۔
اپيندڪس اصل ۾ وڏي آنڊي جوئي هڪ حصو آهي۔ هي آنڊي وانگر ئي هوندو آهي پرصرف هڪ پاسي کان آنڊي سان ڳنڍيل رهي ٿو، باقي هڪ حصو هميشه پيٽ ۾ لٽڪندو رهي ٿو۔ هي سائيز ۾ تمام ننڍو اٽڪل 4 انچ (8 کان 10 سينٽي ميٽر) جو هوندو آهي۔
اپينڊڪس هميشه کليل رهي ٿو۔ عام طور تي هضم ٿيل کاڌو جيڪو بلڪل پاڻياٺ ٿي اتي پهچي ٿو اپينڊڪس ۾ نه ويندو آهي۔ پر اگر وڃي به ته فورن واپس وڏي آنڊي ۾ داخل ٿي ويندو آهي۔ جتي ان جواضافي پاڻي ۽ ٻيا ضروري نمڪيات وغيره جسم ۾ داخل ٿي ويندا آهن ۽ باَقي غيرضروري مواد پاخاني جي شڪل ۾ وڏي آنڊي جي آخري حصي ۾ جمع ٿي وڃي ٿو۔
اپينڊڪس جا فائدا:
وڏو آنڊوهر وقت مختلف جراثيمن سان ڀريل رهندو آهي۔ اهي جراثيم انسان دوست هوندا آهن۔ ڇو جو انهن جي موجودگي سان هاضمي ۾ گهڻي مدد ملي ٿي۔ جيئن ته اپينڊڪس به وڏي آنڊي جو حصو آهي انڪري اهي جراثيم ان ۾ به محفوظ رهندا آهن۔ جڏهن دستن جي بيماري ۾ وڏي آنڊي جا سڀ انسان دوست جراثيم ختم ٿيو وڃن ته انهن کي ٻيهر پنهنجا ڪم ڪرڻ ۾ اپينڊڪس ۾ موجود جراثيم ڪافي مدد ڪن ٿا۔ ان کان علاوه انسان جي مدافعتي سسٽم (Immune system) ۾ به اپينڊڪس مدد ڪري ٿو۔
اپينڊڪس کي شروع ۾ فالتو عضوو سمجهيو ويندو هو ڇو جو جسم ۾ ان جو ڪو خاص ڪم معلوم نه هو۔ پر هاڻ ان کي غيرضروري عضوو نه چيو ويندو آهي۔ جيتوڻيڪ ان جا ڪم ايترا اهم نه آهن پر ان جي باوجود موجوده دور ۾ اپينڊڪس کي مختلف سرجريز ۾ استعمال ڪرڻ جي ڪري ان جي موجودگي اهم بنجي وئي آهي۔ انڪري هاڻ غيرضروري اپينڊڪس کي نه ڪڍيو ويندو آهي۔
اپينڊڪس هيٺين آپريشنن ۾ استعمال ٿي سگهي ٿو۔
سڀ کان عام بيماري کي اپينديسائيٽس (Appendicitis) چوندا آهن۔ جنهن کان هر ماڻهو واقف آهي۔ هي بيماري هونئن ته ڪنهن به عمر ۾ ٿي سگهي ٿي ، پرٽين ايج ۾ تمام گهڻو رسڪ ٿيي ٿو۔ مثال طور 13 کان 17 سالن جي عمر اپيندڪس لا خطرناڪ شمار ڪئي وڃي ٿي۔
انکان علاوه اپيندڪس ۾ رسولي (Cancer) به ٿي سگهي ٿو۔
اپينڊيسائيٽس:
اپينڊڪس جي انفيڪشن کي اپينڊيسائيٽس چوندا آهن۔ هن بيماري جي شروعات تڏهن ٿيندي آهي جڏهن اپينڊڪس ۾ سوڄ جي ڪري ان جو وڏي آنڊي سان ڳانڍاپو(Connection) بند ٿي وڃي۔ اهڙي صورتحال ۾ اپينڊڪس ۾ موجود جراثيم جيڪي عام حالت ۾ انسان دوست هوندا آهن۔ اهي انسان دشمني تي آماده ٿيو وڃن۔
اپينڊڪس جو وڏي آنڊي سان ڪنيڪشن ٽٽڻ جا ڪيترائي ڪارڻ آهن۔
هن بيماري جو هڪ ئي علاج آهي۔اهو آهي جلد کان جلد آپريشن ڪري خراب اپينڊڪس کي ڪڍي ڇڏڻ۔ ڇو جو دير جي صورت ۾ اپينڊڪس اندر ئي اندر سڄڻ لڳندو آهي ۽ 48 ڪلاڪن جي اندر ان جي ڦاٽي وڃڻ جو امڪان ٿيووڃي۔ جيڪو انساني زندگي لا تمام هاڃيڪار آهي۔
هر سسٽم جا پنهنجا اهم عضوا ۽ ان جي مدد ڪندڙننڍا ننڍا عضوا هوندا آهن۔ هاضمي جو سسٽم به مختلف عضون سان ملي ٺهي ٿو۔انهن ۾ کاڌي جي نالي (Esophagus)، معدو (Stomach)، ننڍو آنڊو (Small Intestine) ۽ وڏو آنڊو (Large Ineststine) شامل آهن۔ هر ڪنهن عضوي جا به وري ٻيا مختلف حصا آهن۔ ان کان علاوه لبلبو (Pancreas)، پِتو (gallbladder)، ۽ جگر (Liver) به هاضمي جي سسٽم ۾ مدد ڪندا آهن۔
اپيندڪس اصل ۾ وڏي آنڊي جوئي هڪ حصو آهي۔ هي آنڊي وانگر ئي هوندو آهي پرصرف هڪ پاسي کان آنڊي سان ڳنڍيل رهي ٿو، باقي هڪ حصو هميشه پيٽ ۾ لٽڪندو رهي ٿو۔ هي سائيز ۾ تمام ننڍو اٽڪل 4 انچ (8 کان 10 سينٽي ميٽر) جو هوندو آهي۔
اپينڊڪس هميشه کليل رهي ٿو۔ عام طور تي هضم ٿيل کاڌو جيڪو بلڪل پاڻياٺ ٿي اتي پهچي ٿو اپينڊڪس ۾ نه ويندو آهي۔ پر اگر وڃي به ته فورن واپس وڏي آنڊي ۾ داخل ٿي ويندو آهي۔ جتي ان جواضافي پاڻي ۽ ٻيا ضروري نمڪيات وغيره جسم ۾ داخل ٿي ويندا آهن ۽ باَقي غيرضروري مواد پاخاني جي شڪل ۾ وڏي آنڊي جي آخري حصي ۾ جمع ٿي وڃي ٿو۔
اپينڊڪس جا فائدا:
وڏو آنڊوهر وقت مختلف جراثيمن سان ڀريل رهندو آهي۔ اهي جراثيم انسان دوست هوندا آهن۔ ڇو جو انهن جي موجودگي سان هاضمي ۾ گهڻي مدد ملي ٿي۔ جيئن ته اپينڊڪس به وڏي آنڊي جو حصو آهي انڪري اهي جراثيم ان ۾ به محفوظ رهندا آهن۔ جڏهن دستن جي بيماري ۾ وڏي آنڊي جا سڀ انسان دوست جراثيم ختم ٿيو وڃن ته انهن کي ٻيهر پنهنجا ڪم ڪرڻ ۾ اپينڊڪس ۾ موجود جراثيم ڪافي مدد ڪن ٿا۔ ان کان علاوه انسان جي مدافعتي سسٽم (Immune system) ۾ به اپينڊڪس مدد ڪري ٿو۔
اپينڊڪس کي شروع ۾ فالتو عضوو سمجهيو ويندو هو ڇو جو جسم ۾ ان جو ڪو خاص ڪم معلوم نه هو۔ پر هاڻ ان کي غيرضروري عضوو نه چيو ويندو آهي۔ جيتوڻيڪ ان جا ڪم ايترا اهم نه آهن پر ان جي باوجود موجوده دور ۾ اپينڊڪس کي مختلف سرجريز ۾ استعمال ڪرڻ جي ڪري ان جي موجودگي اهم بنجي وئي آهي۔ انڪري هاڻ غيرضروري اپينڊڪس کي نه ڪڍيو ويندو آهي۔
اپينڊڪس هيٺين آپريشنن ۾ استعمال ٿي سگهي ٿو۔
- مثاني جون مخلتف بيماريون۔
- گردي مان نڪرندڙ پيشاب جي نالي جون بيماريون۔
- آنڊي جون مختلف بيماريون۔
سڀ کان عام بيماري کي اپينديسائيٽس (Appendicitis) چوندا آهن۔ جنهن کان هر ماڻهو واقف آهي۔ هي بيماري هونئن ته ڪنهن به عمر ۾ ٿي سگهي ٿي ، پرٽين ايج ۾ تمام گهڻو رسڪ ٿيي ٿو۔ مثال طور 13 کان 17 سالن جي عمر اپيندڪس لا خطرناڪ شمار ڪئي وڃي ٿي۔
انکان علاوه اپيندڪس ۾ رسولي (Cancer) به ٿي سگهي ٿو۔
اپينڊيسائيٽس:
اپينڊڪس جي انفيڪشن کي اپينڊيسائيٽس چوندا آهن۔ هن بيماري جي شروعات تڏهن ٿيندي آهي جڏهن اپينڊڪس ۾ سوڄ جي ڪري ان جو وڏي آنڊي سان ڳانڍاپو(Connection) بند ٿي وڃي۔ اهڙي صورتحال ۾ اپينڊڪس ۾ موجود جراثيم جيڪي عام حالت ۾ انسان دوست هوندا آهن۔ اهي انسان دشمني تي آماده ٿيو وڃن۔
اپينڊڪس جو وڏي آنڊي سان ڪنيڪشن ٽٽڻ جا ڪيترائي ڪارڻ آهن۔
- اپينڊڪس ۾ موجود مدافعتي سسٽم جو وڌي وڃڻ۔ (وائرس جون مختلف بيماريون ان جو ڪارڻ ٿي سگهن ٿيون۔)
- وڏي آنڊي جي سوزش۔
- مختلف قسم جا انفيڪشن۔
- کاڌي ۾ شامل ڪا به هضم نه ٿيندڙ سخت شي جو اپينڊڪس ۾ ڦاسي پوڻ۔ (ٻج،پٿر، هڏو وغيره)
- آنڊي ۾ رهندڙ مختلف قسم جا ڪيڙا۔
- آنڊي جي رسولي۔
هن بيماري جو هڪ ئي علاج آهي۔اهو آهي جلد کان جلد آپريشن ڪري خراب اپينڊڪس کي ڪڍي ڇڏڻ۔ ڇو جو دير جي صورت ۾ اپينڊڪس اندر ئي اندر سڄڻ لڳندو آهي ۽ 48 ڪلاڪن جي اندر ان جي ڦاٽي وڃڻ جو امڪان ٿيووڃي۔ جيڪو انساني زندگي لا تمام هاڃيڪار آهي۔
انتظامي رڪن طرفان آخري ترميم:
