هڪ دفعي هڪ ٻار پنهنجي والد سان دڪان تان شي وٺڻ ويو۔۔۔ دڪاندار ننڍڙي ۽ خوبصورت ٻار کي ڏسي هڪ ٽافين سان ڀريل بوتل ڏيکاري ۽ چيائين۔۔۔ ”ببلو۔۔۔! هن بوتل مان ٽافيون کڻ۔۔۔“ پر ٻار ٽافيون نه کنيون۔۔۔ دڪاندار حيران ٿي ويو ته ننڍڙو ٻار جنهن کي ٽافين سان لڳاءُ ٿيندو آهي ۔۔۔ آخر ٽافيون ڇو نه ٿو کڻي۔۔۔ هن هڪ دفعو ٻيهر ٽافين جي بوتل ٻار ڏانهن وڌائيندي چيو۔۔۔ ”وٺ ببلو۔۔ ٽافيون وٺ۔۔۔“ پر ٻار هن دفعي به ٽافيون نه ورتيون۔۔۔ ٻارڙي جو والد پڻ ڀرسان بيٺو هو۔۔۔ هن دفعي والد ٻار کي چيو ۔۔۔ ”پٽ وٺ ٽافيون وٺ۔۔۔“ پر ٻار هن دفعي به ٽافيون نه ورتيون۔۔۔ آخر اهو ڏسي ته ٻار ٽافيون نه ٿو وٺي ۔۔۔ دڪاندار پاڻ ئي بوتل مان ٽافيون ڪڍي ٻار جي اڳيان هٿ وڌايو۔۔۔ ٻار هن دفعي خوشي سان اڳتي وڌيو ۽ ٻئي هٿ ٽافين سان ڀري ورتا۔۔۔ گهر ڏانهن ويندي والد ٻار کان پڇيو ۔۔۔ ”جڏهن دڪاندار توکي ٽافين کڻڻ جي لاءِ چئي رهيو هيو ته تو ٽافيون ڇو نه کنيون۔۔۔۔؟“ ٻار وراڻيو۔۔۔ ”بابا منهنجا هٿ ننڍڙا آهن۔۔۔ ۽ جيڪڏهن بوتل مان ٽافيون مان پاڻ ڪڍان ها ته ٿوريون حاصل ڪريان ها پر هاڻي ڏس دڪاندار جي وڏن هٿن سان بوتل مان نڪتل مون ڪيتريون نه ٽافيون حاصل ڪيون۔۔۔“ سبق: جيڪڏهن اسان پاڻ حاصل ڪيون ته اسان کي ٿورو ملندو۔۔۔ پر جيڪڏهن الله پاڪ ڏيندو ته گنج ڏيندو۔۔۔ اسان جي توقع ۽ قابو ڪرڻ کان به گهڻو ۔۔۔ ان ڪري بس صبر ۽ انتظار ڪريو۔۔۔۔
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ ڳالهه ته تمام ڳوڙهي آهي ۔۔۔ پر ڪي اهڙا عمل هوندا آهن جن ۾ انسان کي پاڻ به اڳڀرو ٿيڻ ضروري هوندو آهي ۔۔۔ مثال عبادتون ۽ رزق حلال ۔۔۔ رب العالمين به انهن کي ڪاميابي ڏيندو آهي جي ڪنهن رستي تي هلندا آهن پر جي سفر شروع ٿيل نه هجي ۽ منزل جي خبر ئي نه هجي ته اهڙا ماڻهون بس زندگي ته گذاري ويندا آهن ۔۔۔ ها ! عمل ڪجي باقي مٺيون ڀري ڏيڻ انجو ڪم آهي ۔۔۔ ” آءُ به ڪجهه اڳڀري ٿيان، متان چوي خان بلوچ هن ڪمينيءَ مان ڪي ڪين ٿيو“ وتائي فقير جي قصي جيئان ته رب به ڏئي ٿو پر کنگهڻ کرڪڻ سان ۔۔۔ ٻي چوڻي آهي ته ويٺي کائڻ سان کوهه به کٽيو وڃن ۔۔۔ انڪري هلڻ ضروري آهي باقي ڪاميابي ۽ ڪامراني انجي هٿ آهي ۔۔۔ هن قصي ۾ هڪ ٻي ڳالهه ثابت ٿي ته ڪي ڪي ٻار وڏا استاد هوندا آهن، ڪڏهن ڪڏهن اهڙي استادي ڪري ويندا آهن جو ڏندي آڱريون اچيو وڃن ۔۔۔
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ ادا بهترين بهترين ، دل خوش ٿئي وئي۔ توهان تمام سٺو لکيو آهي۔ ) صبر توڪل ته لازمي ڳالهيون آهن مگر اهيا به حقيقت آهي ته محنت کانسواء به ڪجهه ناهي، قرآن ۾ رب ڪائنات جيڪو جهانن جو پالڻهار آهي فرمائي ٿو جنهن جو مفهوم هي آهي ته جيڪو جيتري محنت ڪندو، ان کي اوترو ملندو ان ۾ نه رنگ جو ذڪر نه نسل جو نه قوم جو۔ ادا مون کي ڏک ۽ افسوس سان چوڻو پوي ٿو ته اسان جا سنڌي ڪجهه سسست آهن۽ ڪم کان نٽائيندا آهن۔ اهيو منهنجو پنهنجو ذاتي تجربو آهي، مون ڪجهه دوستن کي مختلف ڪمپنين ۾ نوڪرين سان به لڳرايو مگر ڪم ۽* ٽائيم وڍيڪ ڏسي ڪراچي ڇڏي ويا. جڏهن ته هت ڪراچي ۾ پٺاڻ اچي ٿو ۽ ڪراچي ۾ هر اهو ڪم ڪري ٿو جيڪو ڪم سنڌي نه ٿو ڪري. هت پٺاڻ هڪ ڪمري ۾ اچي 20،20 ڄڻا رهندا ۽ پنهنجا پيسا بچائيندا ، آرام ۽ سڪون کي ڪونه ڏسندا، جڏهن ته اسان جو سنڌي چوندو آرام ۽ سڪون کپي. پٺاڻ شروع ۾ پراڻا پنا ڪچرو ميڙڻ کان ڪم شروع ڪندو (مان ائين به ڪو نه ٿو چوان ته ڪو سنڌي ڪراچي اچن ۽ اچي ڪراچي ۾ پنا ميڙين پر محنت ڪن پوء اهو ڪم ڇو نه ننڊو کڻي هجي. ) ۽ پوء هوٽل تي بيري جو ڪم ڪندو ، پوء چانهه ٺاهڻ جو ڪم ڪندو ، پوء هوٽل جو مالڪ ٿي ويهندو. ۽ اڄ ڪراچي ۾ اردو ڳالهائيندڙ کانپوء هت پٺاڻن جو اثر آهي ۽ اڪثريت آهي. ڪراچي جي هر ڪنڊ ۾ توهان کي پٺاڻ جي جهوپڙا ئي سهي پر هوٽل ضرور ملندي پوء اتي اڃان صحيح طريقي سان آبادي به آباد نه ٿئي هجي. ان کان علاوه ٽرنسپورٽ ٽوٽل پٺاڻ جي قبضي ۾ آهي، ۽ ڪراچي جو هر فرد ٽرانسپورٽ جي ڪري مجبور ٿيو پوي. ۡڪراچي سبزي منڊي پڻ پٺاڻ جي قبضي ۾ آهي. ڪراچي ۾ داخل ٿيڻ ۽ ڪراچي کان ٻاهر نڪرڻ جا تمام رستا جهڙوڪ سهراب ڳوٺ، قائدآباد وغيره پڻ پٺاڻن جي قبضي ۾ آهن . افسوس ته اسان جو سنڌي اڃان به ان انظار ۾ آهي ته اسان کي جيسيتائين ڦرڻ واري ڪرسي نه ملندي تيسيتائين گهران نه نڪرنداسيين. منهنجا ڀاء انسان جيسيتائين پاڻ نه ڪوشش ڪندو تيسيتائين ڪجهه به نه ٿيندو. الله به ان جي مدد ڪندو آهي جو پنهنجي مدد پاڻ ڪندو آهي. هاڻ اسان جي سنڌين کي اٿڻو پوندو بغير ڪنهن ڪرامت جي. انتظار جي. توهان ڌٺو هوندو ته جڏهن امريڪا عراق ۾ روضن مٿان پئي بم ڪرايا تڏهن به ڪا ڪرامت نازل نه ٿئي، ته پوء هت سنڌ ۾ ڇو نازل ٿيندي. ڀائرو اٿو ۽ سجاڳي پيدا ڪريو توهان پوري دنيا گهمي ڏسو توهان کي اگر ننڊ ۽ سستي جو سخت دشمن نظر ايندو ته اهو به توهان کي هن سهڻي سوهاري سنڌڙي ۾ شاه عبداللطيف ڀٽائي صاحب ئي ملندو پر پوء به افسوس جو اسان سنڌي اڃان ننڊ ۾ پيا آهيون. شاه صاحب جو پورو رسالو سجاڳي ۽ محنت جو سبق ڏئي ٿو سو اسان کي سجاڳي ڪرڻي پوندي ۽ سخت ،پسند نه ايندڙ به محنت ڪرڻي پوندي. ڪَنڌِي اُڀيُون ڪيتريُون، ”ساهَڙُ ساهَڙُ“ ڪَنِ؛ ڪنِين سانگو ساهَ جو، ڪي ”گھورِيِسَ“ ڪيو گِھڙَنِ؛ ساهَڙُ سَندو تَنِ، گھاگھائي گِھڙنِ جي. پتنگ چائِين پاڻَ کي، ته اَچي آڳِ اُجھاءِ! پَچَڻَ گھڻا پَچائِيا، تون پَچَڻَ کي پَچاءِ! واقُف ٿِي وِساءِ، آڳِ نه ڏِجي عامَ کي.6 ممتاز مصطفه وگهيو ڪراچي سنڌ
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ پر ڪڏهن ڪڏهن رب سائين ڪنهن جي هٿان ڇپر ڦاڙي به ڏيندو آهي، اهو ياد رکڻ گهرجي، جيئن بلوچستان ۾ صدر جي اچڻ وقت رڪشي ۾ ٻارڙو ڄمي پيو، روڊ بند هُئا، صدر مملڪت يا سخاوت تيرا آسرا جو نعرو هڻي سڄا سارا پنج لک نقد ڪيش رڪشي ۾ ڄمندڙ ٻار جي والدين جي حوالي ڪيا، ڇا به ٿئي، ننڍڙي ٻارڙي کي اسان ڀاڳن وارو چئي سگهون ٿا، ڄمڻ جي پهرين ڏينهن سندن والدين کي پنج لک رپيا نقد ڪيش جي صورت ۾ مليا.
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ ادا نثار سائين توهان رڪشي ۾ پيدا ٿيل ٻار جي باري ۾ 5 لک لکيا آهن ليڪن هاڻي اها رقم 6 لک ٿي وئي آهي۔۔۔۔۔۔ ڀلا ڙي صالو تهنجا ڀاڳ۔۔۔۔۔۔
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ جي ادا سائين ايئن به ٿيندو آهي ۔۔۔ پر اهڙا واقعا ڪي آڱرين تي ڳڻڻ جيترا هوندا آهن پر جڏهن ڪنهن نظريي، فلسفي يا سماجي حالتن جي ڳالهه ڪبي ته گهڻائي کي ڏسبو آهي ۔۔۔ حادثن سان ڪئي معجزا به ٿي پوندا آهن پر گهڻن سان نه ۔۔۔ انڪري جي هر ماڻهون اهو سوچي ته منهنجو ٻار به رڪشي ۾ ڄمي ۽ صدر صاحب جو گذر ٿئي ته ۔۔۔ معاف ڪجو ۔۔۔ ان آسري تي ڪٿي محترمه ٻار سميت رڪشي ۾ ئي شهيد ٿي وڃي؟ ڀلا اهي پنج يا ڇهه لک هڙ مان ڏنا اٿس يا قومي خزاني مان ۔۔۔؟؟؟
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ يار ابڙا بس ويچارن غريبن جا وڃي ٿيا ست خير، پوءِ صدر هڙ مان ڏي يا قومي خزاني مان۔
جواب: الله پاڪ گنج ڏئي ٿو۔۔۔۔ ادا واقعي نصيب سان ته ڪا ڳالهه لڳي ئي ڪانه ۔ اهيو ته قرآن ۾ به آهي ته الله جنهن کي چاهي بي حساب رزق ڏئي، پر ادا ان جو راض به رب پاڪ ٿو ڄاڻي، ( بندا تون نه ٿو ڄاڻين مان ٿو ڄاڻان )۔ هڪ مثال ڏيندا آهن ته ڪو شخص هڪ هنڌ ويٺو هو ۽ ڏٺائين پئي ته ڪا شيء ڏانهنس پئي اچي۔ ۽ ويجهو اچي واپس وڃڻ لڳي، ته انهي شخص ان کان اچڻ ۽ واپس وڃڻ جو پڇيو۔ ته ان شيء جواب ڏنس ته مان تنهنجو نصيب هئس۔ ۽ تو ڏانهن اچي رهيو هئس ، مگر تنهنجا افعال ڏسي واپس پيو وڃان۔ سو ادا حضور سائين جي حديث مبارڪ آهي ته ( اٺ کي ۡڪنهن شيء سان ٻڌي ۽ پوء توڪل ڪريو، ادا اسلام ۽ + عقل پڻ اهيو چوي ٿو ته ڪوشش پوري ڪريو ۽ پوء نتيجو الله تي ڇڏي ڏيو۔ اگر هاري زمين تي هر به نه هلائي ٻج به نه ڇٽي . پاڻي به نه ڏئي. ۽ پوء چوي ته اناج پاڻهي پيدا ٿيندو، سو مٺا ائين ناهي. گهٽ مان گھٽ اهيو سڀ ڪجهه ڪري ۽ پوء الله تي ڀروسو ڪري. ادا حضرت علي سائين کان ڪنهن شخص سوال ڪيو ته سائين انسان جبري آ يا قدري آ. جبري مطلب ته هن مٿان جبر حڪم، ڪيو ٿو وڃي ۽ هي پاڻ بيوس ۽ لاچار آهي. ۽ قدري مطلب پنهنجي قدرت پنهنجي مرضي هلائڻ وارو آهي. حضرت علي سائين انهي شخص کي چيو ته تون پنهنجي هڪ ٽنگ مٿي ڪر ته ان شخص پنهنجي ٽنگ مٿي ڪئي. ۽ پوء وري حضرت علي سائين هن کي چيو ته ٻئي ٽنگ به مٿي ڪر ، ته انهي شخص چيو ته ٻئي ٽنگ مٿي مان نه ٿو ڪري سگهان. ۽ پوء حضرت علي سائين ان کي چيو ته اهڙي ريت انسان ڪن شين ۾ جبري آهي ته ڪن ۾ قدري. ۽ تون ان شيء جو ذميوار آهين جو تنهنجي وس ۾ آهي. سو ادا جيڪي اسان جي وس ۾ آهي اهو ڪرڻ گهرجي باقي توڪل انهي رب ڪائنات تي هميشه رکڻ گهرجي. اگر توهان گاڏي ۾ آهيو ۽ بريڪ به نه لڳايو ۽ دل ۾ چوندا رهو ته منهنجو الله تي ڀروسو آهي گاڏي پاڻهي بيهي رهندي سو ادا عقل ان ڳالهه جي اجازت نه ٿو ڏئي۔ گهٽ مان گهٽ بريڪ هڻو ۽ پوء چئو ته الله مدد ڪندو ڇو ته صرف وصيلي ته به ڀروسو ناهي ڪرڻو ڇاڪاڻ ته حقيقي طاقت ته اهائي ذات آهي جنهن جي هٿ ۾ اسان سڀني جي جان آهي۔۽ دائمي طاقت ته اها آهي باقي سڀ طاقتون عارضي ۽ محدود آهن۔، منهنجي حساب سان اهيو بهتر آهي ۔ باقي الحمدالله مان به مسلمان آهيان الله رسول قرآن تقدير، تدبير تي پورو پوري ڀروسو آهي۔ بقول شاه صاحب هي ٿو وڃي هوت، پر آء به اڳڀري ٿيان متان چوي بلوچ، ڪميڻيء کان ڪين ٿيو۔ لڙه لاڙئو ٿيو ، هلي ڪر همت سج سامهون منهن ۾ ، ڪهه ۾ ڪج م ڪٿ سپيريان جي سٿ، ڳاڙهي سج ڳالهه مڙين ستئين سنجهيئي، منهن ويڙهي مئن جيئن اوجاڳو اکين کي، ڄاتئي نه ڏيئي هٿان تو پيئي ٿي ڪچو ڪيچين کي ڪرين ممتاز علي وگهيو
