سجاوتو، طبي سائنس لاءِ وڏو ڳجھ امر فياض ٻرڙو اڌ مٿي جو سور، جنهن کي سنڌيءَ ۾ ”سِجَاوَتو“ به سڏجي ٿو، جنهن کي اردوءَ ۾ ”دردِ شقيقه“ ته وري انگريزيءَ ۾ مائگرين چئي سڏيندا آهن. بنيادي طور تي هي زنانو مرض جيڪو عورتن کي ماهواري جي يا اميد جي ٿيڻ سان پهريان چار مهينا ڪافي تنگ ڪندو اٿن، اهو اڪثر ڪجھ حساس مردن کي به ٿيندو آهي جيڪو جيڪڏهن ٻالڪپڻي واري دور کان شروع هجي ته نڀاڳو وڃي پنجيتاليه سالن کان پوءِ ڪو ڇڏي ته ڇڏي نه ته پيو ڀوڳبو آهي. اڌ مٿي جي سور جي هڪ آخري حد هوندي آهي جنهن کي طبي سائنس ۾ ”ڪلاسيڪل مائگرين“ ڪري ڪوٺيو ويندو آهي. جنهن ۾ مريض جي ڏسڻ جي قوت به متاثر ٿي ويندي آهي ۽ عارضي طور تي انڌو به ٿي ويندو آهي. آوازن کان وحشت، روشني ڏٺي نه وڻي... بس بند ڪمرو هجي... اهو ڪلاسيڪل سور اڄ تائين تمام ميڊيڪل سائنس لاءِ خود مٿي جو سور ثابت ٿيل آهي ڇوته ان جو ڪو به علاج هن مهل تائين هٿ ناهي اچي سگھيو. بس عارضي طور تي ڪجھ دوا درمل ڪري ان درد جي شدت مان جان ڇڏائبي آهي. هن سور جي پويان ڪهڙا سبب آهن، آخر اچانڪ دماغ جي سنهين تنتن مان رت ۽ گلوڪوز جو سراسري وهڪرو ڇو متاثر ٿيندو آهي... ڪا خبر ناهي. باقي ڪجھ عجيب ڪجھ ڳالهيون سامهون آيون آهن جيڪي مان هتي اوهان سان ونڊيان پيو. هي سور صرف ڏاهن ماڻهن کي ٿيندو آهي. هي سور عدم تشدد طرف مائل ماڻهن کي جلدي اثر ڪندو آهي. شاعر، تخليقڪار ۽ فنون لطيفه سان سلهاڙيل ماڻهو هن سور جا اول نمبر جا پسنديده ماڻهو ٿين ٿا. هي سور ماڻهن مان سوشل ٿيڻ جو خبط ڪڍي ڇڏي ٿو. هي واحد سور آهي جنهن جي ڪري انسان جي سڄي تنتي سرشتي جو سڄو ڪار وهنوار ويهجي ويندو آهي. خبر ناهي ته هن سور جي پويان ڪهڙي مام لڪي پئي آهي... اڃان ميڊيڪل سائنس وارا ته اٺ پيرو ٺاهيو ويٺا آهن، پر مونکي پڪ اٿم ته هڪ ڏينهن ضرور اها ڳجھارت ڀڄندي
الله پاڪ اسان سڀني کي پنهنجي حفظ و امان ۾ رکي ، اسان ۾ ڪنهن به تڪليف جي برداشت جي سگھ ڪانهي ، بس پنهنجو رحم ڪري ڌڻي
سور سڀ برداشت نه ٿيندا آهن پر مٿي جو سور سو به اڌ مٿي جو ۽ ٿيندو وري صنف نازڪ کانسواءِ شاعرن ليکڪن ۽ حساس دل وارن کي ڊيڄاريو نه ٻيلي . مالڪ ڀلائي ڪندو
سائين بهترين وڻڊ اسان اوهان جي ان اشاري جا منتظر آهيون ته اها ڳجهارت ڪهڙي ٿي سگهي ٿي. جي ڪو اشرو ڪيوته اسان به شايد ان طرف غور ڪريون.؟
اڄ صبح کان اٿم. هي ليک پڙهي خوشي پئي ٿي ته حل لکيل هوندو پر ڳالهه اُٺ پيري تي بيٺي. پر لڳي نه ٿو ته جيڪي خاصيتون لکيل آهن اُن حساب سان مون کي اڌ مٿي جو سور هُجي.
اڌ مٿي جي سُور (مائيگرن) بابت لکيل ادا ذيشان جون ڳالهيون تمام دلچسپ آهن..جيتوڻيڪ ڪافي ڳالهين سان متفق ناهيان...پر جيئن ته هن بيماري بابت مختلف ماهر مختلف ڳالهيون ڪندا آهن انڪري ان بابت ڪا حتمي را ڏيڻ به ممڪن نه آهي. حقيقت اها آهي ته هن موضوع بابت دماغ ۽ رت جي رڳن جا ماهر (Neurophysician) زياده بهتر انداز ۾ معلومات ڏئي سگهن ٿا.. منهنجي ڄاڻ موجب هن سور جي اصل ڪارڻ بابت اڄ تائين صحت جا ماهر پاڻ ۾ متفق ٿي نه سگهيا آهن. ڪن جو مڃڻ آهي ته هي سُور دماغ جي تنتن ۾ خرابي جي ڪري ٿئي ٿو..ڪي وري رت جي رڳن کي ان جو ڪارڻ سمجهندا آهن. اڪثريت موجب اڌ مٿي ۾ پوندڙ هن شديد سُور (مائيگرين)جا ذميوار ٻئي ڪارڻ آهن. جڏهن رت جون رڳون دماغ کي گهربل شيون (آڪسيجن، گلوڪوز وغيره) نه پهچائي سگهن ته دماغ جون تنتون پنهنجو ڪم درست انداز ۾ نه ڪنديون آهن ۽ انهن مان ڪجهه اهڙا ڪيميلز خارج ٿيڻ لڳندا آهن جيڪي رت جي رڳن کي ويڪرو ڪري زياده مقدار ۾ رت جي پهچ دماغ تائين ممڪن بڻائيندا آهن. ساڳئي وقت رت جي رڳن مان به ڪجهه اهڙا ڪيميڪلز نڪرندا آهن جيڪي دماغ جي سُور محسوس ڪندڙ تنتن تي اثر ڪندا آهن ۽ اهڙي طرح دماغ جو اهو حصو شديد سُور ۾ مبتلا ٿي وڃي ٿو. تحقيق موجب اڌ مٿي جو سُور عورتن ۾ مردن جي مقابلي ۾ ٻيڻو ٿيندو آهي. ان جا سبب ڪيترائي ٻڌايا وڃن ٿا. (تفصيل ايندڙ مضمون ۾ لکندس.) اها ڳالهه ذهن ۾ رهي ته هي سُور دماغي ڪم ڪندڙ ماڻهن ۾ ئي ٿيندو آهي. اهي ماڻهو جن تي تمام گهڻيون ذميداريون هجن، هر وقت چست ۽ پريشان رهن، سمهڻ ۽ کاڌي پيتي ۾ بي ترتيبي ، تيز ميوزڪ ٻُڌڻ وغيره به اڌ مٿي جي سُور پوڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪن ٿا. مائيگرين اڌ مٿي جو سُور ڇو ٿيندو آهي..؟ ڪهڙا ماڻهو متاثر ٿيندا آهن..؟ ان سور کان بچا جا اپا ڪهڙا آهن..؟ علاج ممڪن آهي يا نه..اهو سڀ سمجهائڻ لا ڪوشش ڪندس ته الڳ مضمون لکان..انشاالله.
