من شڪتي رسول ميمڻ دنيا ۾ اهڙا جاندار به آهن، جيڪڏهن انهن جي جسم جو ڪو عضوو وڍجي پوي ته ٻيهر ڄمندو آهي. جيئن ڄنگهون. پڇ، چنبا وغيره. انسان جا زخم به ڇٽي وڃن ٿا، ڪڏهن نشان رهجي وڃن ٿا. ڪي زخم دل کي نقصان پهچائي ڇٽي وڃن ٿا ۽ ڪي حدون اورانگهي اهڙو تباهه ڪن ٿا جو اهي دل جو حصو بنجي وڃن ٿا. ڪيئن به هجي پر وجود مدافعت ڪندي زخمن سان مزاحمت ڪن ٿا. زخمن کي فنا ڪن ٿا يا پاڻ فنا ٿين ٿا. وجود جي مزاحمت ۽ مدافعت اندر جي شڪتي آهي ــ شڪتيءَ جون حدون انفرادي طور گهٽ يا وڌ فرد ۾ فطري طور موجود ٿين ٿيون. ڪو زهر پي زندهه رهي ٿو، ڪو ماکي چٽي مري وڃي ٿو. ڪجهه به هجي پر ساهواري جي مدافعت ۽ مزاحمت هڪ فطري عمل آهي. اسين ڊڄون ٿا. ڊڄڻ به مزاحمت جو هڪ مثال آهي. ڊڄڻ اسان جي جيئري هجڻ جي تصديقَ ڪري ٿو. ڊڄڻ سان اسان جي دل جي ڌڙڪن تيز ٿئي ٿي. ساهه تيز کڄن ٿا. دماغ تيزيءَ سان ڪم ڪري ٿو. هر ساهوارو اندر ۾ ڊنل آهي. پيار جي گهڙين ۾ وڇڙڻ جو الڪو تڙپائي وجھي ٿو. جنگ کانپوءِ زخمن تي پٽيون ويڙهي گهمڻ جو نالو امن آهي. جاندار خوف جي پيداوار آهي. سائنسي طور ڪائنات جو وجود ڌماڪي سان ٿيو آهي. ڌماڪو ڪهڙي خير جي خبر کڻي ايندو؟ اسين ڌماڪي جي پيداوار آهيون. مذهب ۽ اخلاقيات خوف مان جنم ورتو ۽ خوف جو درس ڏين ٿا. تاريخي طور دنيا جي ڪهڙي شيءِ آهي جنهن جي انسان عبادت نه ڪئي هجي؟ مذهبن، ٻلن. ڪتن ۽ لنگ تائين هر پاڇي عڪس ۽ اوندهه جي عبادت جي تعليم ۽ ترغيب ڏني آهي. ڇو جو انسان آد کان ڊنل ۽ منجھيل آهي. منهنجو ايمان آهي ته ايمان اڃان مڪمل نه ٿيو آهي ۽ اهو به ايمان آهي ته ايمان جي ڪا حيثيت نه آهي ڇو جو اهو ڪڏهن به مڪمل نه ٿيندو. جيڪڏهن اهو مڪمل ٿيو ته اهوئي ڪائنات جي انت جو ڏينهن هوندو ۽ ڪائنات جي انت جو ڏينهن ان ڪري نه ايندو جو ڪائنات کي ڪو ڳولهي نه سگهندو. فطرت اهڙي وئشيا آهي جيڪا روز نئون وڳو پائي يار مٽائي ٿي ۽ ان ۾ انسانَ جو ڪردار هِڪَ دلال جو آهي . انسان فطرت کي يرغمال بنائي وڌو آهي. فطرت ڪمائي ساهواري جون گهرجون ائين پوريون ڪري ٿي جيئن ڪا بيواهه ماءُ غلط راهه هلي ٻارن جون ضرورتون پوريون ڪندي آهي. فطرت ماحول تائين محدود نه آهي. فطرت هر شيءِ اندر انفرادي صورت ۾ موجود آهي. اسان جي هڪ هٿ جي فطرت ٻئي هٿ کان مختلف آهي. انسان جي من ۾ به ڳجھا هٿ آهن، اهي هڪ ٻئي سان مقابلو ڪن ٿا. هر انسان جو اندر ڪڏهن فتحياب ٿئي ٿو، ڪڏهن شڪست تسليم ڪري مايوسين سان همڪنار ٿئي ٿو. انسان ٺهي ٿو، ڊهي ٿو ۽ ڊهي وري ٺهي ٿو. ڪنهن ڏاهي چيو آهي ته ساهواري کي ارادو (will) جيئرو رکي ٿو. جيئڻ پويان هن جي ارادي جو ڪردار آهي. هو ارادو ڪري ٿو ان ڪري سندس جسم ۾ رت گردش ڪري ٿو. مايوسي ارادي جي دشمن آهي. مايوسي موت آهي. اهو سچ آهي ته ڪا اهڙي من شڪتي (Innergy) ضرور آهي جيڪا انسان کي جيئري رهڻ ۾ مددگار ٿئي ٿي. هڪ پئٿالاجسٽ جي نظر سان جڏهن مان انسان جي وجود جو مطالعو ڪريان ٿو ته مونکي ان جو هر ذرو جيئڻ جي حسرت ۾ بي قرار نظر اچي ٿو. لاشعوري طرح انسان جو اندر جنگ جو ميدان آهي، جتي هر رضاڪار ڪنهن حملي کان بچاءَ جي مشق ۾ رڌل آهي. انسان جو انگ انگ ائين وريل آهي. جيئن ڪنهن عمارت جون ٿوڻيون. هڪ انسان ڪروڙين جاندارن جو مجموعو آهي. اهي جاندار انسان جا جيوگهرڙا (Cells) آهن. هر جيو گهرڙو (Cell) انفرادي طور جيئڻ جي جدوجهد ڪري ٿو. انسان جو اندر اهڙو ڪارخانو آهي جنهن ۾هٿيارن کانسواءِ پيار جو پرفيوم ۽ نفرت جي بوءِ ٺهي ٿي. اتي وهم، گمان، ماليخوليا، هسٽريا، شيزوفرينيا ۽ مينيا وجود وٺن ٿا. اتي محبتون، انتقام، ساڙ، ڪروڌ ۽ بغاوتون ڪَر کڻن ٿيون. ڪائنات جو هر ساهوارو انسان سميت نفسياتي مريض آهي. اها ساهواري جي انفرادي سگهه آهي ته هو اندر جي انهن موذي مرضن کي ڪيئن ۽ ڪيترو منهن ڏيڻ جي قابل آهي. اهو منفي جبلتن جي گهوڙي کي واڳن کان وٺي ڪهڙي راهه اختيار ڪري ٿو. اها ان جي من شڪتي (Innergy) آهي جيڪا کيس فطرت فراهم ڪئي آهي. سٺا وجود فطرت کي قبول ڪندي ان سان هم آهنگ ٿي وڃن ٿا. اميد جي اڻ ڏٺل ڇت مذهب جي نظر نه ايندڙ پاون تي بيٺل آهي پر ڇت جو احساس ولهه کان پناهه ڏيڻ جو حوصلو ڏئي ٿو. دنيا جون فاتح قومون بکايل قومون آهن. بک، بغاوت، ۽ جنگ کي جنم ڏئي ٿي. جيڪو دنيا ۾ آيو آهي ان کي رزق گهرجي. ڍاول اوڳرائي ڏئي فرحت محسوس ڪري ٿو. جڏهن ته ٻين لاءِ اها اوڳرائي بوءِ جو باعث آهي. بک انسانَ کي اهڙو ڪتو بنائي ٿي جنهن کي شينهن جي دل آهي. جتي پاڻي نه هوندو اتي ٿوهر ڄمندا آهن. ٿوهر جي مزاحمت تي غور ڪرڻ سان خبر پوي ٿي ته سندس وجود جا ڪنڊا صرف حملي آورن کان محفوظ نه رکندا آهن پر اهي ان عمل کان به بچائيندا آهن ته جيئن پاڻيءَ جي اڻ هوند ڪري گهڻو پاڻي ٻاهر نڪري هوا ۾ تحليل (Evaporate) نه ٿئي ۽ اهو اندر محفوظ رهي. جيڪڏهن سانڊو رنگ بدلائي ٿو ته ان ۾ اعتراض جي ڪا ڳالهه نه آهي. ان مسڪين کي اهي رنگ فطرت عطا ڪيا آهن ته جهڙو رنگ ڏسي ان مطابق ڍلجي جان بچائي سگهجي. پوپٽ گلن ۾، ڪوئا گٽرن ۾ خوش آهن. ننڍي هوندي مون اهڙو پکي پڪڙيو هيو جنهن جا کنڀَ ساوا نيرا هيا. پکين جي باري ۾ منهنجي ڄاڻَ گهٽ آهي. خبر نه آهي ڪهڙو پکي هيو. مون جيئن پکيءَ کي پڃري ۾ قيد ڪيو ته ان مٿو پڃري سان ٽڪرائڻ شروع ڪيو. جڏهن ڏسان ته ويٺو ٿو پڃري سان مٿو ٽڪرائي، هڻي پنهنجو مٿو ڦاڙي وڌائين. سڄا کنڀَ رت ۾ آلا ٿي ويس. مون بهتري ان ۾ سمجھي ته کيس آزاد ڪيان نه ته اهو پاڻ ماري وجھندو. پکيءَ جي ايڏي مزاحمت آزاديءَ لاءِ هئي جنهن خوف مان جنم ورتو هيو. ڪن جو چوڻ آهي ته پيار جيئڻ جو حوصلو ٿو ڏئي. انسان کي جيئري رکڻ ۾ پيار جو وڏو ڪردار آهي. ماڻهو پيار ۾ مبتلا رهي زندگيءَ ۾ مبتلا رهي ٿو. پيار سان زندگي آسان ٿي وڃي ٿي، پر پيار انهن جي ملڪيت آهي جن جي ٻنين ۾ امن جا اڇا گل ڦٽن ٿا. امن چميءَ جي آواز ۾ سمايل آهي ۽ چميون انهن ديوارن پويان اڏامن ٿيون، جن ديوارن کي بارودَ سان نه اڏايو ويو آهي. ڪو عاشق رڻ جھاڳي محبوب جي در تي پهتو، سندس چپ ڦاٽل ۽ زبان خشڪ آهي. اهو اظهار ڪرڻ کان قاصر آهي. محبوبا کيس پاڻيءَ جو گلاس پيئاري ٿي ۽ عاشق سامت ۾ اچي چوي ٿو: ”ان لاءِ آيس ته تنهنجي عشق جي اڃ لڳي هئي.“ محبوبا موٽي ٻيو گلاس ڀرڻ وڃي ٿي. اها مذاق نه آهي ۽ ئي ان ۾ ڪا مرڪڻ جي گنجائش آهي پر حقيقت آهي ته پيٽ اهڙو پيران پير آهي جنهن جا مريد سڀ ماڻهو آهن. مون ڪڏهن برڪت علي آزاد جي لئبريريءَ ۾ ”خيام“ جي فارسي رباعين جو هڪ ڪتاب ڏٺو هيو. هر رباعيءَ اڳيان هڪ اسڪيچ ٺهيل هيو. هڪ اسڪيچ ۾ ٻچي ڏاڙهيءَ وارو سنهڙو عاشق پڳ پائي ويٺل هيو. سندس هنج ۾ سهڻو محبوب مرڪي رهيو هيو. عاشق جي هٿ ۾ مانيءَ ڳڀو هيو. اتي جيڪا رباعي لکيل هئي، ان جو مفهوم ڪجهه ائين هيو ته دنيا جي وڏي نعمت اها آهي جو محبوب هنج ۾ هجي ۽ مانيءَ ڳڀو هٿ ۾. جيڪڏهن ڪنهن عمارت جا پلستر اکڙي پون ته گاري يا سيمنٽ جي ضرورت پوي ٿي. ائين انسان جي زخمن ۾ گوشت ڀرڻ لاءِ گوشت يا ان جا متبادل کائڻ ضروي ٿي پون ٿا. انسان جي اندر جا مزدور خالي ٽوڪرين سان بي روزگار ٿي ويندا. من شڪتي (Innergy) اهڙو پاڻ مرادو سرشتو آهي جنهن ۾ انسان جو ذاتي عمل دخل نه هجڻ برابر آهي. اها شڪتي ساهواري کي جيئرو رکڻ لاءِ جتن ڪري ٿي. شڪتيءَ جو ڳڙهه دماغَ (Brain) آهي. دراصل ساهوارو ان ڪري جيئرو آهي جو سندس دماغ جيئرو آهي. داخلي يا خارجي فطرت جي تبديلي دماغ جا رويا تبديل ڪري ٿي. هر سرشتو دماغ کي جيئرو رکڻ جي ڪوشش ۾ مبتلا آهي. دماغ دل کي توانائي فراهم ڪري ٿو ۽ دل پاڻيءَ جي موٽر جيان هلي ان کي رت سان آبيار ڪري ٿي. جسم ۾ اسٽور آهن جن ۾ توانائيون درزيءَ جي دوڪان اندر بند ڪٻٽ ۾ نون سبيل جوڙن جيان پيل آهن. جسم ۾ ڀنگي آهي. مالهي آهي. جسم اندر لئبريري آهي. هڪ ڪتاب ۾ اسان جي تخم (Gene) جي ڳجھن اکرن ۾ تقدير جا داستان لکيل آهن. شرافت، ڀڙوت، جنسي رويا، حياتي ۽ موت جا لفظ اڪريل آهن. اتي خدا موجود آهي. هر اها شيءِ موجود آهي جيڪا مورثي طرح وڏڙن کان عطا ٿيل آهي. مون کي هائوس جاب دوران اهي پيءُ پٽ ياد آهن. جن کي ڇن (Hernia) جي بيماري هئي. پروفيسر انهن ٻنهي کي آفيس ۾ اگهاڙو ڪري سامهون بيهاري ليڪچر ڏنو هيو. پيءُ جي عمر پنجٽيهه سالَ ۽ پٽ جي جي عمر يارهن سالَ هُئي. اُنهن ٻنهي کي ڇن (Hernia) جي بيماري هئي. حيرت جي ڳالهه اها ته ٻنهي جي لنگ (Penis) تي هڪ جهڙو ڪارو تر هيو. ارادو (Will) خوف (Fear) ڳڻتي (Anxiety) يا پيار (Love) اندر جا اهڙا اڌما آهن جيڪي رت جي گردش کي روان رکي سگهن ٿا. پر من شڪتي (Innergy) انهن شين جو نانءُ نه آهي. من شڪتي هڪ بي نانءٌ قوت آهي، جيڪا انسان جي اندر ڪنهن اونداهي ڪوٺيءَ ۾ لکيل آهي. ٿي سگهي ٿو ان اونداهي ڪوٺي کي روشن ڪرڻ سان اها شڪتي گم ٿي وڃي. ان کي ڏسڻ لاءِ ضروري آهي ته من جي اوندهه کي پرکڻ لاءِ اسان کي ڪنهن نئين نظر جي ضرورت پوندي ۽ اها نئين نظر اڃان دريافت نه ٿي آهي. مان گاڊجين (Godgene) جو دعويدار آهيان. مان داخليت جو عبادت گذار آهيان. خارجيت ۾ منهنجو دين ايمان نه آهي. مونکي آسمان ۾ اوندهه ۽ اندر ۾ سج ٻرندي نظر اچي ٿو ـــ چانڊوڪي منهنجي اکين ۾ آهي. پيٽ جو دوزخ مون لاءِ تو اهائي ءَ جو سبب آهي ۽ ان توانائيءَ جي زير اثر مان جنت جو متلاشي آهيان. من شڪتي (Innergy) گاڊجين (Godgene) جا اهي ڪرڻا آهن جن جي زير اثر جسم مدافعت ڪري ٿو. مزاحمت جا رستا اختيار ڪري جيئڻ جي جنگ جوڙي ٿو. منمهنجي ڪائنات مون سان گڏ جنم ورتو ۽ مون سان گڏ فنا ٿيڻي آهي. مون کان پوءِ منهنجن ٻارن جي ڪائنات آهي ۽ منهنجي جدوجهد ٻارن لاءِ آهي. جڏهن دنيا مان روانو ٿيندس ته اڪيلو نه هوندس، منهنجو خدا مون سان گڏ هوندو. ڇو جو خدا منهنجي جسم جي هر جيو گهرڙي (Cell) جي ڪروموسوم (Chromosome) ۾ رهي ٿو.
