عمر جي لحاظ سان رابطن جو فقدان.......

اڄ جي ئي ڳالهه آهي، دوست عبدالحفيظ لغاري نياپو ڪيو ته هڪ مسئلو آهي، تنهن لاءِ فون ٿو ڪريان. فون تي چيائين ته هي مسئلو آهي، منهنجي سپروائزر به هتي ناهي، هاڻي ڇا ڪريان؟ مون ڏس ڏنو ته وائيس چانسلر سان مل. چيائين ته وائس چانسلر سان سنڌ يونيورسٽي ۾ پڙهڻ دوران 8 سالن ۾ به نه مليو آهيان ۽ هن وي سي جي ته آفيس به خبر ناهي ڪٿي آهي. مون سان ساڳي حال آهي، پر مون کي پنهنجي مهراڻ يونيورسٽي سان گهٽ ۾ گهٽ 2، 3 دفعا هٿ ملائڻ جو موقعو مليو.

هتي جي ڳالهه آهي ته ڪجهه دوستن سان گڏ انقره جي تُنالي گهٽي ۾ هڪ ريسٽورانٽ تي ماني واڌو ڪچهري دوران هڪ دوست جو والد هڪ ڪيڪ کڻي آيو ۽ اسان کي پنهنجي سالگره ملهائڻ جو ٻڌايائين ته اڪيلو آهيان اڄ. پنهنجي پُٽ مارت کي ڀاڪر پائي اهڙو ته پيار سان مليو جو منهنجون اکيون ڀرجي آيون، پنهنجي پُٽ کي چميون ڏنائين. وري وڃڻ مهل پنهنجي زوردار ڀاڪر سان گڏ چُمين سان الوداع ڪيائين. مون سمجهيو ته شايد هي واحد تُرڪ ايئن ڪندو هوندو، پر ص ٻڌايو ته تُرڪ والدين پنهنجي ٻارن سان تمام گهڻو پيار ڪن ٿا. سندن تمام گهڻو خيال ڪندا آهن. ايتري قدر جو هر سال 23 اپريل تي ٻارن جو ساليانو قومي ڏهاڙو به ملهائيندا آهن. ان ڏينهن تي سڀ والدين پنهنجي ٻارن سان گڏ ٻاهر نڪرندا آهن، پڪنڪ ڪرائيندا آهن، خريداري ڪرائيندا آهن. جيئن اسان وٽ عيد جي ڏينهن ۾ ڪافي شهرن ۾ ميلن وارا جهولا ۽ موت جا کوهه لڳندا آهن ايئن هتي به پارسل جهولا لڳندا آهن. ڪافي رونق مچندي آهي.

منهنجي ڊپارٽمينٽ ۾ سڀني تحقيق ڪندڙن لاءِ هڪ مخصوص ڪمرو آهي جنهن ۾ 15 کن تحقيقدان ويٺل هوندا آهن، هرڪو پنهنجي پنهجي ٽيبل تي پنهنجي پنهنجي ڪم ۾ رُڌل هوندو آهي. منهنجي سپروائيزر جڏهن به ايندي آهي ته آئون ساڻس اُٿي بيهي ڳالهائيندو آهيان، پهريان ته ڪافي حيران ٿيندي هُئي ته اُٿي ڇو ٿو بيهان...... ٻين دوستن جا سپروائيزر ايندا آهن ته تحقيق ڪندڙ دوست پنهنجي ئي ڪرسين تي ويهي انهن سان پيا ڳالهائيندا آهن، ايئن محسوس ٿيندو آهي جهڙوڪ پاڻ ۾ دوست هُجن.

شاگرد ڦوڙي ڪري مختلف علائقن ۾ گڏجي هڪ بس ڪرائي تي ڪري گهُمڻ ويندا آهن، جيڪو تمام سستو پوندو آهي. جنهن ۾ آئون ۽ ٻيا ڪافي دوست به سستاڻ جي ڪري گڏ ويندا آهيون. پروفيسر ليول جا ماڻهو به ان ۾ شامل هوندا آهن. ڪپادوڪيا وڃڻ دوران هڪ پروفيسر کي گائيڊ (جيڪو هڪ شاگرد ئي هو.) کان ڪُجهه پڇڻو هو سو هو پنهنجي سيٽ تان اُٿي ان گائيڊ جي سيٽ جي پاسي ۾ بيهي کانئس معلومات وٺي رهيو هو. پهرئين سال جا شاگرد به اسان کان ايئن معلومات پيا وٺندا آهن جهڙوڪ اسين سندس دوست آهيون، جنهن ڪري اهو محسوس ئي ڪونه ٿيندو آهي ته اسان کي ٿورو ٻوٿ چاڙهڻ کپي!!! جواب به سوال پُڇڻ واري جي ساڳئي ئي لهجي ۾ ملندا آهن.

سٻاجهڙي سنڌ جي ڳالهه آهي ته قائد عوام ۽ مهراڻ يونيورسٽي ۾ شاگردن ۽ اُستادن ۾ ايترو ته رابطن ۾ مفاصلو آهي جو هڪ 2 سال اڳ پاس ٿيل شاگرد مون کان معلومات وٺندي به تمام گهڻو گهٻرائي رهيو هو ته متان آئون کيس ڇڙٻ نه پٽيان. اظهار جسڪاڻي به ان ڳالهه جو شاهد هوندو ته آئون ڪوشش ڪري انهي مفاصلي کي گهٽ کان گهٽ رکان. انهي ڳالهه جي اسان جي معاشري ۾ تمام گهڻي کوٽ آهي جنهن ڪري ڪافي مسئلا به صحيح طريقي سان نه ٿا بيان ڪري سگهون ايتري قدر جو جڏهن اسان پنهنجو جائز ضرورتون به پنهنجي والدين يا وڏڙن سان نه ٿا بيان ڪري سگهون. نه رڳو ايترو پر ڪلاس دوران به جيڪڏهن ڪو شاگرد سوال پُڇندو ته پهريان سندس اُستاد ڪو اهڙو چرچو هڻندو جيئن هو آئنده ڪو سوال نه پُڇي. جنهن ڪري آئنده اهو شاگرد پنهنجي ذهن ۾ پيدا ٿيل سوال کي دٻائي رکندو ۽ اهو سوال کيس سدائين کُٽڪندو رهندو.

 

توهان جو سوال بلڪل جائز آهي. ريتن رسمن سان انهي ڳالهه جو ڪو به تعلق ڪونهي، ان جو جواب اسان جو سڄو معاشرو آهي. هر شئي ڊانوان ڊول لڳي پئي آهي. ڪابه شئي پنهنجي اصل جڳهه يا اصل صورت ۾ ئي موجود ڪونهي.

سڀ کان پهرين اسان جو تعليمي نصاب ئي ان جو وڏو سبب، تخليق جي سڀ خلاف آهن، عامر خان واري ڳالهه سب لائين ۾ لگي هوئي هين...... اسان جي سماجي سوچ منفيت کان شروع ٿئي ٿي ۽ اُتي ئي ختم ٿئي ٿي. جنهن جا ٻه سبب ٿي سگهن ٿا، هڪ معاشي طور پٺتي وڃڻ، ٻيو حالتون ئي ابتر کان ابتر ٿينديون وڃن.

سڌارو تڏهن اچي سگهندو جڏهن اسان جو ڪو هڪ ۽ اجتماعي موقف ۽ هڪ ئي وڏي مُدي وارو مقصد هوندو.

منهنجي پوسٽ جي ٻئين نمبر پئراگراف ۾ توهان جي سوال جو بُڻيادي جواب موجود آهي.

 

:Just to reply and observe the number of views to this post.

This post is visited by just 4 people, one is author himself, other three include Mr. Abdul Ghani Lohar, who just wanted to reduce the confrontation.

It is commented by only one, who asked for discussion on it, how to reduce it. After my reply, he has not returned his views.

It concludes that people don't like whatever I write. They liked my funny everyday life stories much more than real observation.

It also concludes that nothing do with comparative analysis.


​

 

لاجواب کر دیتے ہو تم لوگ. خصوصاً ڈاکٹر عبدالحفیظ لغاری.

 

توهان جي ڳالهه سان متفق ٿيندي اهو واڌ ڪندس ته جيئن اها خرابي (يا ڪمي) آهستي آهستي آئي آهي ايئن ختم پڻ آهستي آهستي ٿيندي. ختم ٿيڻ تڏهن شروع ٿيندي جڏهن پنهنجي ٻارن کي پاڻ سان ويجهو رکنداسين. عام طور تي اهو ڏٺو ويو آهي جڏهن ٻار ننڍڙا هوندا آهن ته والدين کي تمام گهڻو ويجهو هوندا آهن، ٿوري عمر وڌڻ تي والدين کين اوپرو ڇڏي ڏيندا آهن، جنهن سان ڪمي پر ڪرڻ شروع ڪري ٿي.

 

هڪ ٻار پاڻ ۾ ڪيتريون ئي صلاحيتون رکي ڪري هن دنيا ۾ قدم رکي ٿو. جيڪو دنيا ۾ ايندي ئي سکڻ جو ڪم شروع ڪري ڇڏي ٿو والدين کي خبر نه هوندي آهي پر ٻار جي دماغ ۾ والدين جي هر حرڪت نوٽ پئي ٿيندي آهي والدين جي واتان ڏکي کان ڏکيا لفظ به سمجهي وٺي ٿو. اهي سڀ ڳالهيون هڪ سلجهيل خاندان ئي سمجهي سگهي ٿو جاهل شخص کي هن ڳالهين جي پرک ئي نه هوندي آهي. ٻار جي نفسيات بالغ جي نفسيات کان بي پيچيده هوندي آهي. ٻالڪپڻ ۾ ئي هو پنهنجي خواهشن جا اظهار ڪندو رهندو آهي. جيڪڏهن خواهشن جو پورائو ٿيندو رهندو آهي ته کيس جرات جو جذبو وڌي ٿو پر جي ان خواهش جي پورائو جي ابتڙ ڇڙٻ جو رد عمل ملي ٿو ته ان ۾ اها مردانگي ۽ جرات ختم ٿيندي رهندي آهي. ان ڪري ئي معاشري ۾ ناڪام شخص نظر ايندا آهن. ٻار جي پرورش ئي ڪاميابي ۽ ناڪامي جو ذريعو هوندي آهي. اسين چوندا آهيون ته ڪو ٻار گهر جي حالات سبب اڳتي وڌي نه سگهيو يا ڪو شخص معاشي تنگي سبب اڳتي وڌي نه سگهيو . تاريخ ۾ اهڙا انيڪ مثال موجود آهين جنهن انهن سڀني حالتن هوندي به پاڻ کي معاشري ۾ ڪامياب بڻايو. ڇو ته انهن وٽ ورثي ۾ مليل جرات هئي بردباري هئي ، جيڪا انهن کي هر ناڪامي جي ڏاڪي تي اڳتي وڌڻ لاءِ هٿي ڏيندي رهي ۽ آخر ڪار اُهي ڪامياب ٿيا.
ٻار جي بهتر پرورش لاءِ تعليم انتهائي ضروري آهي. هڪ تعليم يافته خاندان جي ٻارن ۽ هڪ غير تعليم يافته جي ٻارن ۾ ڏينهن ۽ رات جو فرق نظر ايندو آهي. ٻار جي رهڻي ڪهڻي ، هلت چلت، ڳالهائڻ مطلب ته هر ڳالهه ۾ تبديلي نمايا نظر ايندي آهي. اسان جي معاشري ۾ تعليم تي توجه گهٽ آهي، شهر ۾ والدين ٻار جي تعليم جو اونو ڪندا آهن پر ٻهراڙي ۾ تعليم جو تناسب نه هئڻ برابر آهي. ان جو سڌو اثر معاشري ۽ رياست تي به پوندو آهي ڇاڪاڻ ته معاشري ۽ رياست جي ترقي ۾ غريب هاري ، مزور جو ئي هٿ آهي جو هر شي کيس ئي هٿن مان ٿي اچي ٿي. هاري کي تعليم ڏياري وڃي ته زراعت ۾ بهتر ڪردار ادا ڪندو. مزور کي تعليم ڏني وڃي ته ملڪي معيشيت ۾ ڪيترو سڌارو اچي سگهي ٿو. ان سڀني پهلو ئن ۾ هڪ ٽيچر جي ڇا حيثيت آهي سمجهڻ کپي هڪ ٽيچر ئي ٻار کي اهي الهامي الفاظ سيکاري کيس معاشري ۾ مان ۽ عزت ڏياري ٿو. ۽ اسان جي ملڪ جي ماسترن جو حال ڇا آهي. هرڪو ڄاڻي ٿو. ان ۾ به انهن جو قصور ناهي جو مٿان پڇا ڳاڇا آهي ئي ڪونه. گورنمنٽ کي کپي ته معاشري جي اهم ٿنڀن کي مضبوط بڻائي انهن ۾ اهي صلاحيتون پيدا ڪري جنهن سان اهي معاشري جي فردن کي سڌارن ۾ بهتر ڪردار ادا ڪن، انهن جون ٽريننگس ڪرائي .

 

ٽريننگ ڪرائڻ واري توهان جي ڳالهه سان متفق آهيان. توهان کي شايد اها خبر هُجي ته ڪاليج سائيڊ کان بي اي ڪندڙ شاگرد امتحاني فارم ڀرڻ دوران اهو حلف کڻي لکي ڏيندا آهن ته مون گهٽ ۾ گهٽ هڪ شخص کي انگ پڙهڻ ۽ لکڻ سيکاريا آهن. ادارن جو بُنيادي مقصد تمام بهترين ٺهيل آهي، رڳو عمل جي صورت باقي آهي.

ٿورو گهڻو پڙهيل لکيل هُجڻ تي پنهنجي به ذميواري آهي ته پنهنجي اوڙي پاڙي يا ڳوٺ جي شاگردن کي مستقبل بابت سمجهايون. منهنجي ته اڃان سوڌو عادت آهي ته جڏهن به پنهنجي ڳوٺ ويندو آهيان ته روز پنهنجي پراڻي ها اسڪول ۾ هيڊ ماستر کان اجازت وٺي، شاگردن کي ڪلاس ۾ وڃي مسقتبل ۽ ڪيريئر بابت کين ليڪچر ڏيندو آهيان. کين پنهنجي ننڍپڻ جي عادتن کان واقف ڪرائيندو آهيان، اهو پڻ ٻڌائيندو آهيان ڪيئن نه مون هي هي اسڪالرشپون حاصل ڪيون. جن سان انهن کي حوصلو ملي ته آئينده هلي اهي پُڻ ڪجهه نه ڪجهه ڪري سگهن. سوالن پُڇڻ جي معاملي ۾ صفا ٻُڙي هوندا آهن، کين ڀرپور حوصله افزائي ڪرڻ کان پو مس ڪو 50 شاگردن مان هڪ يا ٻه هوندا جي سوال پُڇندا.

 

بلڪل صحيح ٿا چئو اسان جي وڌ کان وڌ ڪوشش هوندي آهي ته ها اسڪول ۾ وڃي ڪري انهن کي ليڪچر ڏيون ملڪاڻي ۾ مون سميت عبدالحفيظ ڀا، يونس ملڪاڻي ۽ ٻيا دوست جيڪي اهڙي قسم جي سوچ رکن ٿا اهو ڪم سرانجام ڏيندا رهن ٿا. پر موٽ ۾ ڪوبه شاگرد ڪنهن به قسم جو ريسپانس نه ٿو ڏي . انجي وجه اها خبر پوي ته پڙهائيندڙ ٽيچر کين ٽوڪون ڪن ٿا ته تون ڪهڙو ڊاڪٽر يا انجنيئر ٿيندي جنهن سان هڪ مزاحيه ماحول ٺهيو وڃي ۽ ان ڪري ٻار ان ڳالهه کي سنجيده وٺن ئي ڪن . اڪثر ڪجهه ناڪام ماڻهن جا مثال ڏيئ ٻارن کي مايوس ڪري ڇڏيندا آهن ته فلان شخص يونيورسٽي مان پڙهي آيو آهي ڇا پيو ڪري ساڳيو مائٽائڻو ڪم، ته پو توهان اهي اڳتي وڌڻ واريون سوچون ڇڏيو. ڳالهه جو خلاصو ته: ڪم گهڻو آهي.