ڪراچي کان ڪيٽي بندر تائين

ڪراچي کان ڪيٽي بندر تائين

محمد سليمان وساڻ


ڪافي عرصي کان اها خواهش پئي رهي ته سنڌ جي ڊيلٽا جي ڇوڙ واري علائقن، سامونڊي پٽي ۽ درياءَ ۽ سمنڊ جي سنگم جا نظارا ڏسجن. ٻيو ته فيسبوڪ تي شاهه لطيف جي پيغام واري روزاني سلسلي ۾ سُر سريراڳ ۽ سُر سامونڊي پيش ڪندي به سنڌ جي هن سُکيي ستابي ماڳن جي ڏسڻ جو ارادو ٿي پيو. هن دفعي جڏهن سنڌو پنهنجي موج ۾ آيو ۽ سنڌ جي ڪچي کي ٻوڙيندو پنهنجي آب تاب سان ڪاهيندو سمنڊ جي کاري پاڻي کي ڌڪيندي سمنڊ ۾ پهتو ته اسان به سنڌوءَ جي ديدار لاءِ نڪري پياسين.
سنڌ گريجوئيٽس ايسوسيئيشن سچل ڳوٺ جي دوستن جو وفد سنڌ جي سامونڊي پٽي خاص ڪري سنڌو درياء جي ڇوڙ واري علائقن ڏانهن واءُ سواءُ وٺڻ لاءِ نڪتو. سچل ڳوٺ ڪراچي مان 16 دوستن جو سٿ هڪ هاءِ ايس ويگن ۾ صبح جو سوير نڪتو. دوستن ۾ تاج محمد وساڻ، ڪرم الاهي چنا، ربنواز ڀٽو،محمد سليمان وساڻ،صاحبڏنو ارباب،الهداد گوپانگ،عبد الڪريم چانڊيو،محمد سليمان آگرو،ڊاڪٽر عبدالحفيظ لغاري، غلام مرتضٰ وساڻ، سيد ارشاد شاهه، غلام شبير ميمڻ، محمد رفيق ڀٽو، پنهل لاکو، صحافي عبد الحميد جويو ۽ نويد آگروشامل هئا. چاچي الهداد گوپانگ هميشه وانگر هن دفعي به ڪتابن جا احوال پڙهي خوابن جي دنيا ۾ وڃي سنڌوءَ جي گجگوڙ محسوس ڪندي درياءَ جي ويرن سان ويڙهاند جو تصوراتي خاڪو پيش ڪندي اسان سڀني کي تيار ڪرڻ ۾ وڏو ڪردار ادا ڪيو.
گهاري کان ڪيٽي بندر لڳ ڀڳ 90 ڪلوميٽرن جو مفاصلو آهي. جيتوڻيڪ اسان جي ويگن جي رفتار ڪا گهڻي ڪانه هئي پر دوستن جا ٽهڪڙا، هر هر بدلجندڙ موضوع جن ۾ سنڌ جون معاشي حالتون، سنڌ جو امن امان، سنڌ جي تعليم، سنڌ جي ترقي، سنڌ جي سياست وغيره ڄڻ ته تازو توانو پئي ڪيو. گهاري کان اڳتي هلياسين ته روڊ جي ٻنهي پاسي مختلف رنگ هئا. ڪٿي ساوڪ ۽ چهچ ساوا فصل جن ۾ ساريون، ڪيلا ۽ وونئڻ هئا ته ساڳي وقت ناريل جا وڻ به نظر پئي آيا، ڪٿي وري سم ۽ پاڻي سبب زمينون ويران پئي نظر آيون. روڊ جي ڀرسان ٻنهي پاسي ڪڪڙين جا فارم به هئا ته پري ڪٿي مڇيءَ جا فارم ۽ تلاءَ به نظر پئي آيا، ڪٿي ڪٿي ڪوئلي ٺاهڻ جون بٺيون به نظر آيون جن ۾ هتان جا رهيل وڻ يا تمر جا ٻيلا به ڪپي انهن مان ڪارو ڪوئلو تيار ڪيو پئي ويو جيڪو ماحول جي گدلاڻ وڌائي رهيو هو. روڊ جي ٻنهي پاسن کان ڪجهه ڍڪيل فصل به نظر آيا جيڪي پان جا هئا. اهي سڀ ۽ مڇي ئي هتان جي ماڻهن جي روزگار جا وسيلا آهن. پان سنڌ جي هن پاسي يعني ٺٽي ۽ بدين جي ماڻهن ۾ گهڻو واپرايو وڃي شايد ايشيا ۾ سڀ کان وڌيڪ پان واپرائيندڙ ضلعا به اهي ئي آهن. پان ۽ گُٽڪي ۾ ملايل تماڪ ۽ زهريلا ڪيميڪل هتان جي ماڻهن ۾ وات جي بيمارين جو سبب پيا بڻجن ۽ وات جي ڪينسر جو مرض عام ٿي پيو آهي، پر ماڻهو انهن مان جان ڇڏائڻ بدران پان ۽ گٽڪي جي استعمال تي فخر محسوس پيا ڪن.
اسان ساڪري ٻاهران هڪ ڪلاسيڪل هوٽل تي پهچي پاڻ سان گڏ آندل کاڌن سان ناشتو ڪيو ۽ هتان جي بهترين کير پتي چانهه پيتي. هوٽل جو سهڻو سيٽ اپ ڏسي پڇا ڪرڻ تي خبر پئي ته هوٽل جو مالڪ هتان جو مقامي نه پر ڪراچي پاسي کان آيل ڪو گبول ذات جو آهي. اسان کي رستي جي خبر ته ڪانه هئي پر اندازو هيو ته ڪيڏاهن وڃڻو آهي. گهاري کان ساڪري تائين روڊ بهتر هيو پر اڳتي ڪيٽي بندر ۽ ذوالفقار آباد لاء روڊ جي نئين سر مرمت ۽ نئين رٿا بندي هلي رهي هئي جنهن جو ڪم لڳ ڀڳ بند ٿي چڪو آهي. خبر ناهي ڇو روڊ جي رٿا کي روڪيو ويو آهي.

جنگيسر:

ٻگهاڻ کان کاٻي طرف جنگيسر جي پوانٽ جي جيٽي تي پهتاسين. جنگيسر تائين جڏهن درياءَ لٿل هجي ته سامونڊي ويرون چڙهي اچن. جنگيسر ۾ درياء جي مٺي پاڻي جي وهڪري سمنڊ جي کاري پاڻي کي سمنڊ کان به پري ڌڪي ڇڏيو. جنگيسر ۾ سهڻا منظر هئا ٻيڙا ۽ هوڙا ڪي لنگر انداز هئا ته ڪي وڃڻ جي تيارين ۾ هئا. سهڻا منظر ڏسندي ايئن لڳو ڄڻ ڪو خواب ڏسندا هجون. سنڌ جا هي سهڻا منظر وسرڻ جهڙا ئي ناهن. هڪ طرف درياءُ ۽ ان ۾ موجود ٻيڙا ته ٻئي طرف باغ خاص ڪري ناريل جا وڻ سنڌوءَ جي سونهن کي ٻيڻو ڪري رهيا هئا. اهڙي سهڻي پوائنٽ جو اندازو به نه هيو پر درياءَ جي ميٽائين پاڻي، مٿان نيري آسمان ۽ اڇن ڪارن ڪڪرن، سنڌوءَ جي مٺي پاڻي، پري پري تائين نظر ايندڙ پاڻيءَ جي ڇر اسان جي اکين کي ٿڌو پئي ڪيو. هتان جي ماڻهن ۾ درياء جي وهڪرن خوشيءَ جا خزانا ۽ اکين ۾ اميدون سجايون آهن. جيئن مينهن ٿو وسي تيئن ماڻهن ۾ سرهائي ٿي اچي. مونکي ماڻهن جون ڳالهيون ٻڌي شاهه لطيف جي سُر سارنگ جون سٽون ياد اچي ويون:

آگَمَ ڪَيو اَچَنِ، سَڄَڻَ سانوَڻَ مِينھَن جِئن؛
پاسي تِنِ وَسَنِ، جي سَڀُ ڄَماندَرُ سِڪِيا.









کارو ڇاڻ:

اسان جي اڳلي منزل کارو ڇاڻ هئي. کارو ڇاڻ طرف ويندي رستي جي ٻنهي طرفن سنڌ جي هزارين ايڪڙ زرخيز زمين هاڻي سمنڊ جي کاري پاڻي جي ور چڙهيل هئي. ڊيلٽا ۾ سڄو سال پاڻي نه اچڻ بربادي ۽ تباهي جو سڀ کان وڏو سبب آهن ٻيو سبب سامونڊي ٻيلن يعني تمر جي ٻيلن جي ڪٽائي به آهي. کاري ڇاڻ جي جيٽي جا منظر خوبصورت ۽ جنت جي ڏيک جهڙا هئا. هي سهڻا دلفريب نظارا ڏسي سرويچ سجاولي جو گيت ”جنت الفردوس آهن ٻئي ڪنڌيون مهراڻ جون“ ياد ٿي آيو، ساڳي وقت لطيف سرڪار جي سُر سامونڊي جا بيت هڪ هڪ ڪري پئي ياد آيا. ٻيڙن جون لنگر انداز ٿيل قطارون ڏسي مونکي سنڌوء جا اهي ڏينهن ياد اچڻ لڳا جڏهن هتي ڪيٽي بندر ۽ شاهه بندر سبب پيهه هوندي، وڻجارن جون قطارون هونديون. ڪي خوش هوندا ته ڪي غمگين، ڪي وطن ورندا ته ڪي وطن کي ڇڏي پرڏيهه سفر جي تيارين ۾ هوندا. اهڙي ۾ جڏهن ڪا وڻجاري پنهنجي ور کي ويندي ڏسندي هوندي ۽ کيس روڪڻ جا جتن ڪندي هوندي ته عجيب ڪيفيت هوندس. اهڙي ڪيفيت کي لطيف سائين ڪيئن نه بيان ڪيو آهي:

سيئِي جوڀَنَ ڏِينهَن، جڏهن سَڄَڻَ سَفَرِ هَليا!
رُئان رَهنِ نه سُپرِين، آيَلِ! ڪَريان ڪِيئن؟
مُونکي چاڙهي چِيئَن، ويو وَڻِجارو اوهِري!

يا وري ڪو اهڙو نظارو ذهن ۾ اچي ويو جنهن ۾ هڪ وڻجاري پنهنجي ور جي انتظار ۾ ڪناري تي انتظار ڪندي چئي ٿي:

سَرَ نِسرِيا پاندَ، اُتَرَ لڳا، آءُ پِرِين!
مُون تو ڪارَڻَ، ڪانڌَ! سَهِسين سُکائُون ڪَيون.

اتي موجود ملاحن سان ڳالهين ۾ خبر پئي ته تيز وهڪري سبب مڇي جو شڪار ڏکيو ٿي پيو هئو. مڇي جو شڪار ڪندڙن ٻڌايو ته تيز دريائي وهڪرن ۾ وڻن جي بُنڊن سبب سندن رَڇ ۽ ڄار ڦاٽي پون ٿا پر ساڳي وقت هو خوش به هئا ته جڏهن سنڌو جا وهڪرا گهٽبا ته کوڙ مڇي جو شڪار ٿيندو. کارو ڇاڻ جيڪو درياء ۾ هڪ ٻيٽ جيان آهي جنهن جي ٻنهي پاسي هونئن ته سامونڊي کاري پاڻي جو گهيرو رهندو آهي پر سنڌوءَ جي موج سبب اهو پاڻي مٺو ٿي پيو آهي. هتي سولر سسٽم ذريعي ڪجهه پاڻي جا آر او پلانٽ به نظر آيا پر اسان جي خواهش هئي ته ڪنهن ٻيڙي ۾ چڙهي کاري ڇاڻ وڃون. پر هڪ ته ڪا ٻيڙي ان وقت تيار ڪانه هئي ٻيو ته اسان کي ٻه کان ٽي ڪلاڪ اچ وڃ ۾ لڳي وڃن ها. اسان جيٽي تي ئي هئاسين ته ڏکڻ اولهه پاسي يعني سمنڊ واري پاسي کان ڪڪرن ۽ بادلن نيري آسمان کي رنگ برنگي ڪري ڇڏيو ۽ ٿوري ئي دير ۾ هلڪي هلڪي برسات ماحول کي اڃان به چار چنڊ لڳائي ڇڏيا ۽ درياءَ جي حُسن ۾ واڌارو اچي ويو. سنڌوءَ جي سونهن ٻيڻي ٿي پئي. دوستن جي گهڻائي سبب ڪٿي به اڪيلو بيهي ڪجهه سوچڻ ۽ تصويرن ڪڍڻ جو وقت گهٽ ئي پئي مليو. مون سميت سڀني دوستن کي تصويرن جو شوق گهڻو هيو. سڀڪو هنن يادگارن لمحن کي محفوظ ڪرڻ پيو چاهي. جيتوڻيڪ هي رنگ ۽ نظارا اسان جي ٿڪ لاهڻ لاءِ ڪافي هئا پر چاچي ڪريم سميت ڪجهه دوستن کي سمنڊ ۽ درياءِ جي سنگم جي تلاش هئي پر اهو سڀ ڏسڻ آسان ڪونه هو. ان لاء ٻيڙين ذريعي 16 کان 20 ڪلوميٽر اندر وڃڻ جي ضرورت هئي. اتان واپسي شروع ڪئيسين ۽ وري ٻگهاڻ طرف سفر جاري رکيوسين. روڊ جو اجڙيل هجڻ ۽ گاڏيء جي نه هجڻ برابر رفتار ڪجهه سُست پئي ڪيو ته وري لطيفن ۽ ڪچهرين جي شروعات پئي ٿي، ساڳي وقت سائين شبير ميمڻ پاران آندل وڙي، سون حلوي، ترن جي لڏُن مان لطف اندوز پئي ٿياسين.
ساڳي وقت اهو به محسوس ٿيو ۽ ماڻهن اها ڳالهه ٻڌائي ته هن دفعي ڊيلٽا واري ڇوڙ جا رستا يا ڪِريڪ گهڻو ڪري لٽ سبب ڀرجي ويا آهن جنهن ڪري درياءَ جي پاڻيءَ زمينن ۽ ڳوٺن تي ڪاهه ڪئي آهي، جنهن سبب گهڻا ماڻهو متاثر ٿيا آهن ۽ فصل پڻ ٻڏي ويا آهن.





ڪيٽي بندر:

ٻگهاڻ پهچي اسان ڪيٽي بندر طرف ٺهندڙ روڊ تي روانا ٿياسين. ڪيٽي بندر جيڪو سنڌ جي سڃاڻ رهيو آهي، ڪيٽي بندر جنهن کي شاعرن ۽ فنڪارن ڳايو آهي. اسان شمن ميرالي جي ڪلام ”اچ ڪينجهر تي ڪيٽي بندر تي“ کي به جهونگاري رهيا هئاسين. ذهن ۾ هڪ سُکيو ۽ سهڻو ۽ شاندار تصور هيو ڪيٽي بندر جو. ڪيٽي بندر جيڪو ڪنهن زماني ۾ شاهه بندر سان گڏ ڪراچي جي بندرگاهن جي مقابلي جو هيو. ڪيٽي بندر جي نالي ۾ به اهو سحر آهي جنهن جو تصور صرف سئو سال اڳ ڪيو جڏهن هتي هزارين ٻيڙا هوندا هئا. ڪسٽم جو آفيسون، ڪالونيون، بينڪون، ڪاروباري ادارن جون بيٺڪون هونديون هيون. جتان روزانو هزارين ٽن چانور، کنڊ، مڇي، ڪڻڪ ۽ ٻيو اناج ڏيساور روانو ڪيو ويندو هو. جتي رات جو به بازارن ۾ ڏينهن لڳندو هو. هتان سوين سنڌي وڻجارا هتي پيدا ٿيندڙ شيون ململ جو ڪپڙو، سوٽِي ڪپڙو، ڪپھ، ڪڻڪ، چانور، ڀرت ڀريل گجَ، سُوسِيءَ جو ڪپڙو، کَيسَ، لويون، اجرڪ ۽ ٻئي سامان سان جهاز ۽ ٻيڙا ڀرائي واپار خاطر ڏيساور مسافري تي روانا ٿيندا هئا. هو مختلف ملڪن ۾ اسان جي شين جي مٽا سٽا ڪري دولتمند بڻجي واپس ورندا هئا. اهڙي منظر جي دلڪشي لطيف سائين هن بيت ۾ پڻ ڪئي آهي:

کاري کيڙائُو، مَٿي مِٺي موٽيا؛
سَودو ڪَنِ نه سونَ جو، وَڏا وِهائُو؛
موتِي جي مَهراڻَ جا، تِن جا طاماعُو؛
سامُونڊِي سائُو، لَنڪا لوپي آئِيا.

ڪيٽي بندر بابت مسٽر هُڊسن جنهن ڪمشنر آف سنڌ کي هن علائقي جي ريسيٽلمينٽ رپورٽ 1905ع ۾ پيش ڪئي هئي، جنهن ۾ لکيو هو ته: ”1848ع کان هي شهر امپورٽ ۽ ايڪسپورٽ جو مرڪز رهيو آهي، هي اناج جي مشهور منڊي آهي هتي ڪراچي، ڪڇ، ڪاٺياواڙ ۽ گجرات تائين اناج وڃي ٿو. ڪيٽي بندر جو ”زنجبار“ سان سڌو رابطو آهي، 1902-03 ۾ 92 هزار 7 سئو 5 مڻ اناج، 22 سئو ٽيهه مڻ ڪاٺ ۽ ٻيو سامان ٻاهر موڪليو ويو.“
1908-09ع ۾ بندر تي 382 جهاز، 8 هزار 20 ٽن سامان کڻي داخل ٿيا، جڏهن ته 260 جهاز ، 7 هزار 4 سئو 82 ٽن سامان کڻي ٻين ملڪن ڏانهن روانا ٿيا. 1923ع ۾ هتان 4 لک 23 هزار، 432 روپين جو مال امپورٽ ڪيو ويو جڏهن ته ، 2 لک 31 هزار 13 سئو روپين جو مال ايڪسپورٽ ڪيو ويو ۽ 1946ع ۾ 13 هزار چار سئو 15 روپين جو مال گهرايو ويو.
اسان ان پراڻي مالدار ڪيٽي بندر، هاڻوڪي سڃي ۽ تباهه ٿيل ڪيٽي بندر جڏهن ته مستقبل ۾ سنڌ جي نئين اڏجندڙ ڪيٽي بندر جي ويجهو پهتاسين ته هڪ دفعو وري سم ۽ سمنڊ جي ويرن ذريعي مٿي آيل پاڻي ۾ تباهه ٿيل ٻنين مان وچان ٿيندا سٺي روڊ تي پهتاسين. داخل ٿيڻ کان اڳ اسان ڪوسٽ گارڊ جي ملازمن کي اردو ۾ سڃاڻ ڪرائي ۽ ڌرتي ڌڻين جا ڪارڊ ڏسڻ کانپوءِ اڳتي وڃڻ جي اجازت ملي جڏهن ته اسان کي حيرت ان وقت ٿي جڏهن ڪيٽي بندر جي جيٽي تي مڇي صاف ڪندڙن اسان جي سنڌي ٻولي ڪونه پئي سمجهي ته معلوم ڪرڻ تي خبر پئي ته انهن مان ڪي برمي آهن ته ڪجهه بنگالي.
ڪيٽي بندر جي موجوده حالت ڪنهن به طرح تسلي بخش ڪانهي، بندر ويران آهي، شهر جي بازارن ۾ ڪا رونق ڪانهي، ٻار ۽ ماڻهن جي اڪثريت پيرين اگهاڙي ۽ ميرا ڪپڙا پاتل نظر آئي. شهر ۾ ڪابه صفائي ڪانه هئي. جيٽي تي ڌپ هئي جو نڪ تي ڪپڙو رکڻو پيو. ان وقت سمنڊ ۾ ڪا وير ڪانه هئي ۽ پاڻي لٿل هو. جيٽي وڃي خبر لڌي ته پتو پيو ته سمنڊ هتان کان 10 يا 12 ڪلوميٽر پري هوندو. ملاحن ٻڌايو ته هتي هاڻ مشڪل سان ڪي چاليهه کن ٻيڙا ئي هوندا جن جو ڪم مڇي مارڻ آهي. ملاحن مان هڪ کان پڇڻ تي خبر پئي ته هو ڪڏهن ڪڏهن طوفان جي ور چڙهي هندستاني حدن ۾ داخل ٿي ويندا آهن. مونکي ان وقت حيدر دريا جو ناول ”يار“ ياد اچي ويو جنهن ۾ سنڌ جي انهن ملاحن جو ذڪر آهي جيڪي هندستاني حدن ۾ اتان جي فوجين وٽ يرغمال ٿيندي ڪيئي سور سهن ٿا.
ڪيٽي بندر جي هجڻ جو هڪ سبب اها ديوار يا بند آهي جيڪو محترمه بينظير ڀٽو جي دور ۾ ڏنو ويو هيو نه ته جيڪر ڪيٽي بندر به روز پاڻي ۾ لڙهي ۽ جڙي. محترمه بينطير جي ڪوشش هئي ته ڪيٽي بندر منصوبو مڪمل ڪري هن نئين بندر کي سنڌ جي سکيي هجڻ جو وري ضامن ڪجي پر ٻئي دفعا سندس حڪومت وقت کان اڳ ڊهڻ ڪري هي منصوبو جڙي نه سگهيو ۽ محترمه پاڻ به الله کي پياري ٿي وئي. ڪيٽي بندر جي هي اجڙيل حالت ڄڻ ته لطيف سوين سال اڳ ئي محسوس ڪئي هئي. تڏهن ئي ته چيائين :

نه سي تڙِ هوڙاڪَ، نه وايُون وَڻِجارَنِ جُون!
سَرتيُون سامُونڊين جا، اَڄُ پِڻُ چِڪِيَمِ چاڪَ؛
مارِينِمِ فِراقَ، پاڙيچيُون پِريُنِ جا.

بندر جي اها حالت ڏسي، هتان جي سُکين ماڻهن جي هاڻوڪي ڏکيي حالت ڏسي سڀ مايوس هيا ۽ جلدي اچي گاڏي ۾ ويٺا. واپسي ۾ تبصرا هئا پنهنجن جي بيوسي، حڪومت جي نا اهلي تي. ساڳي وقت سڀ اهو به چئي رهيا هئا تي هاڻي به ٿورو خرچ ڪجي ته هنن سهڻن علائقن جي سونهن ۽ سوڀيا سان گڏ هتان جي غريبي به گهٽائي سگهجي ٿي. هتي پڪنڪ پوائنٽس جوڙائي سگهجن ٿيون پر جي روڊ ٺهي وڃي ۽ بندر جو منصوبو تيار ٿئي ته ڪيٽي بندر هڪ دفعو وري سنڌ جي معاشي بهتري جو ضامن بڻبو. ساڳي وقت اهو به خدشو رهندو ته جي هتي ترقي ٿي ته ڪٿي ڪراچي وانگر هتي به مقامي ماڻهو اقليت ۾ نه هليا وڃن ۽ ڌاريا هت واپار تي قابض ٿي وڃن، ڇو ته سکاري سنڌ سدائين ڌارين کي هرکائي سنڌ تي حملا ڪرايا آهن ۽ اسان جا اصلوڪا سنڌي سنڌ جي حفاظت ڪرڻ ۾ ناڪام ويا آهن ۽ اگهور ننڊ ۾ ستل آهن، تڏهن ئي ته لطيف سرڪار سُر سامونڊي ۾ ان بابت اڳواٽ ئي هوشيار ڪيو آهي :

بَندَرِ جان ڀَــئِي، ته سُکاڻِيا مَ سُمهو؛
ڪَپَرُ ٿو ڪُنَ ڪري، جِئن ماٽي منجھ مَهِي؛
ايڏو سُورُ سَهِي، ننڊ نه ڪجي، ناکُـئا!

ڪيٽي بندر کان واپسي ڪئيسين ته بُک به پريشان ڪري رهي هئي ته سج به لهڻ وارو هيو. ڪي رستي تي ماني کائڻ جو چئي رهيا هئا ته ڪي گهر پهچڻ جو. پر آخر ۾ اهوئي ٿيو جو ڪٿي بيهڻ بجاء ڪراچي جي ڪروڙن جي آبادي ۾ پهتاسون، ڪراچي جيڪو سنڌ جي گادي جو شهر هوندي اسان لاء اوپرو ٿي رهيو آهي. اسان کي ڪيٽي بندر کي بچائڻ سان گڏ سنڌ جي مارئي ڪراچي جي وارثي ڪري ان ۾ سُڃاڻ برقرار رکڻي آهي.



مڪمل تصويري البم فيسبوڪ جي هن لنڪ تي

 

اهو پاسو ڏٺل نه هو ۽ تجسس ايترو هو جو ٿي آيل ماڻهن پاران ٻُڌايل اڙنگن رستن ۽ گهٽ سهولتن جي ڊپ کي شوق مات ڏني ۽ ٿي آياسين. پر جنگيسر ۽ کارو ڇاڻ تي ٺهيل جيٽي تي جيڪي نظار آهن اهي واقعي ڏسڻ وٽان آهن. ڪيٽي بندر به هٿ وٺي تباهه ڪيو ويو نه ته بهتر بندرگاهه آهي.
اوهان پاران ڀٽائي جي بيتن سان سجائي لکيل هي ليک وڻيو جنهن ۾ سفر جي ڪهاڻي به آهي ته نظارن کي ڀيٽا پڻ ۽ گڏو گڏ تاريخي حوالن هن مضوع کي معلوماتي بڻائي ڇڏيو آهي.
ساٿ سلامت

 

مضمون جي سنجيدگي سبب ڪيئي ڳالهيون سينسر به ڪرڻيون پيون آهن. هي سفر به يادگار رهيو

 

عوامي آواز ميگ ۾ ڇپيل رپورٽ


​

 

خوش هجو پيارا

سنڌ سلامت ۽ فيسبوڪ جي اڱڻ تي واپس ورڻ تي هڪ دفعو وري ڀليڪار ڪجي ٿي

 

واقعي ئي اهي ماڳ سنڌ جا سکيا ستابا ماڳ هيا ۽ اڄ به وري سُکيا ٿي سگهن ٿا. پر افسوس ته نه ئي وقت جي حڪومتن ۽ نه ئي اتان جي مقامي ماڻهن قسمت تبديل ڪرڻ جا جتن ڪيا آهن.

 

ڪاش اهڙن سيرن ۽ سفرن ۾ اوهان جهڙا دوست به گڏ هجن