نياز الاهي
سينيئر رڪن
ﻣﻬﺮﺍﮠ ﺟﻮ ﺍﺻﻠﻲ ﻧﺎﻟﻮ ” ﺳﻨﮅﻭ “ ﺁﻫﻲ ﺟﻮ ﺳﻨﺴڪﺮﺕ ﭔﻮﻟﻲﺀَ ﺟﻮ ﻟﻔﻆ ﺁﻫﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ” ﻣﻬﺎﺳﺎﮔﺮ “ ( ﻭڏﻭ ﺳﻤﻨڊ ) ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ڪﻨﺎﺭﻭ ﻧﻈﺮ ﺍﭼﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻲ ۽ ﺍﻫﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁﻫﻲ . ﮀﻮ ﺗﻪ ﺍﮖ ﻣﻬﺮﺍﮠ ﺟﻲ ﺁﺏ ڪﻼﻧﻲ ﮐﻲ ﺭﻭڪﮡ ﻻﺀِ ﺑﻨﺪ ڏﻧﻞ ڪﻮ ﻧﻪ ﻫﺌﺎ، ﭘﺎﮢﻲﺀَ ﺟﻲ ﭼﺎڙﻫﻪ ﻭﻗﺖ ﺩﺭﻳﺎﻫﻪ ﻭﮢﻦ ٽﮣﻦ ﮘﻮﭠﻦ ۽ ﺟﻬﻨﮕﻦ ﮐﻲ ﻟﻮڙﻫﻴﻨﺪﻭ ﻣﻴﻠﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﮑڙﺟﻲ ﻭﻳﻨﺪﻭ ﻫﻮ ۽ ﺳﻤﻨڊ ﻧﻈﺮ ﺍﻳﻨﺪﻭ ﻫﻮ . ﺧﺒﺮ ﻧﻪ ﭤﻲ ﭘﻮﻱ ﺗﻪ ﺳﻨﺪﺱ ﭘﻴٽ ۾ ڪﻴﺘﺮﺍ ﺷﻬﺮ ﺩﻓﻦ ﺁﻫﻦ . ﭔﻲ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻫﻲﺀَ ﺧﻮﺑﻲ ﺁﻫﻲ ﺗﻪ ﺩﺭﻳﺎﻫﻪ ڪﻴﺘﺮﺍ ﭜﻴﺮﺍ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻭﻫڪﺮﻱ ﮐﻲ ﺑﺪﻻﻳﻮ ﺁﻫﻲ . ڪﻮ ﻭﻗﺖ ﻣﻮﺋﻦ ﺟﻮ ﺩڙﻭ ﺑﻪ ﺍﻥ ﺟﻲ ڪﭗ ﺗﻲ ﺑﻨﺪﺭ ﻫﻮ . ﺭﮔﻮﻳﺪ ۾ ﺳﻨﮅﻭ ﺟﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﻨﺠﻬﺘﺮ ﺳﻠﻮڪﻦ ۾ ڏﻧﻞ ﺁﻫﻲ . ﺳﻨﮅﻭ ﮐﺎﻥ ﺳﻮﺍﺀِ ﺗﺎﺭﻳﺨﻦ ۾ ﺳﻨﺪﺱ ﭔﻴﺎ ﻧﺎﻻ ﺑﻪ ڏﻧﻞ ﺁﻫﻦ ﺟﻬڙﻭڪ ﺍٽڪ، ﻧﻴﻞ ﺁﺏ، ﭘﻨﺠﺎﺏ، ﭼﻴﻨﺎﺋﻦ ﻣﭥﺲ ” ﺳﻴﻦ “ ﻧﺎﻟﻮ ﺭﮐﻴﻮ ۽ ﻣﻬﺮﺍﻥ ﻣﭥﺲ ﻋﺮﺑﻦ ﻧﺎﻟﻮ ﺭﮐﻴﻮ . ﺭﮔﻮﻳﺪ ۾ ﺳﻨﮅﻭ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎﻟﻮ ” ﺳﻮﺷﺎﻣﺎ “ ﺑﻪ ﭴﺎﮢﺎﻳﻞ ﺁﻫﻲ . ﺳﻨﮅﻭ ﺟﻲ ڪﭙﻦ ﺗﻲ ﺁﺭﻳﻦ ﺟﻲ ﺭﺷﻴﻦ ﺟﻬﻮﻧﻲ ﻭﻳﺪ ﺭﮔﻮﻳﺪ ﮐﻲ ﻗﻠﻤﺒﻨﺪ ڪﻴﻮ ﻫﻮ، ﺗﻨﻬﻦ ﺳﺒﺐ ڪﺮﻱ ﮔﻨﮕﺎ ۽ ﺟﻤﻨﺎ ﮐﺎﻥ ﻭﮄﻳڪ ﻣﺘﺒﺮڪ ﺁﻫﻲ [1] ﺭﮔﻮﻳﺪ ﭼﻮﻱ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅﻭ ﺍﻥ ڪﺮﻱ ﻣﺘﺒﺮڪ ﺁﻫﻲ ﺟﻮ ” ﻭﺭﻭﻧﺎ “ ﺩﻳﻮﺗﺎﺋﻦ ﺟﻲ ﻭﻫڪﺮﻱ ﺟﻮ ﺭﺳﺘﻮ ﭠﺎﻫﻴﻮ ﺁﻫﻲ . ﺍﻧﻬﻲﺀَ ﻃﺮﺡ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۾ ﺍﻣﺎﻡ ﺳﻴﻮﻃﻲ ﮐﺎﻥ ﻫڪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺁﻫﻲ ﺗﻪ ﺟﻨﺖ ﻣﺎﻥ ﭼﺎﺭ ﺩﺭﻳﺎﻫﻪ ﻧﻴﻞ، ﻓﺮﺍﺕ، ﺟﻴﺤﻮﻥ ۽ ﺳﻴﺤﻮﻥ ﻧڪﺮﻥ ﭤﺎ، ﺟﻦ ﻣﺎﻥ ﺳﻴﺤﻮﻥ ﺳﻨﮅﻭ ﺁﻫﻲ [2] ﺭﮔﻮﻳﺪ ۾ ﻣﻬﺮﺍﮠ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺷﺎﺧﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﺑﻪ ﺳﻨﺴڪﺮﺕ ۾ ﭴﺎﮢﺎﻳﻞ ﺁﻫﻦ، ﺟﻬڙﻭڪ : ( 1 ) ﻭﺗﺴﺘﺎ ( ﺟﻬﻠﻢ ) ، ( 2 ) ﺍﺳڪﻨﻲ ( ﭼﻨﺎﺏ ) ، ( 3 ) ﭘﺮﻭﺷﻨﻲ ( ﺭﺍﻭﻱ ) ، ( 4 ) ﺷﺘﻮﺩﺭﻱ ( ﺳﺘﻠﺞ ) ، ( 5 ) ﻭﭘﺎﺱ ( ﺑﻴﺎﺱ ) ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻦ ۾ ﭴﺎﮢﺎﻳﻞ ﺁﻫﻲ ﺗﻪ ” ﺳﻨﮅ “ ۽ ” ﻫﻨﺪ “ ﺳﺎﻡ ﺑﻦ ﻧﻮﺡ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺟﺎ ﭘٽ ﻫﺌﺎ، ﺟﻦ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻦ ڪﺮﻱ ﺳﻨﮅ ۽ ﻫﻨﺪ ﻧﺎﻻ ﭘﻴﺎ ۽ ﺍﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺍﻭﻻﺩ ﮔﻬﮣﻮ ﻭﻗﺖ ﺳﻨﮅ ۽ ﻫﻨﺪ ﺗﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ڪﺌﻲ [3] ﻣﻬﺮﺍﮠ ﻫﻤﺎﻟﻴﻪ ﺟﺒﻞ ﺟﻲ ﻣﺎﻧﺴﺮﻭﺭ ﮂﻧﮃ ﻣﺎﻥ ﻧڪﺮﻱ 18 ﺳﻮ ﻣﻴﻞ ﻭﻫﻲ، ڪﻴٽﻲ ﺑﻨﺪﺭ ﺟﻲ ﻭﻳﺠﻬﻮ ﻋﺮﺑﻲ ﺳﻤﻨڊ ۾ ﮀﻮڙ ڪﺮ ﻱ ﭤﻮ ۽ ﺩﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻭڏﻳﻦ ﻧﺪﻳﻦ ﻣﺎﻥ ﺳﺘﺮﻫﻮﻥ ﻧﻤﺒﺮ ﺁﻫﻲ . ﺻﻮﺑﻲ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺎﻥ ﭔﻪ ﻧﺪﻳﻮﻥ ڪﺮﻣﻮ ( ڪﺮﻡ ) ۽ ﮔﻮﻣﺘﻲ ( ﮔﻮﻣﻞ ) ﻣﻨﺠﻬﺲ ﭘﻮﻥ ﭤﻴﻮﻥ . ﺁﺭﻳﻦ ﺟڏﻫﻦ ﻭﭺ ﺍﻳﺸﻴﺎ ﮐﺎﻥ ﻧڪﺮﻱ ﭘﻨﺠﺎﺏ ﺟﻲ ﺳﺘﻦ ﺩﺭﻳﺎﻫﻦ ﻭﺍﺭﻱ ﻣﻴﺪﺍﻥ ۾ ﺑﻴﭡڪﻮﻥ ﻭﮄﻳﻮﻥ ﺗڏﻫﻦ ﻫﻦ ﺩﻳﺲ ﺗﻲ ” ﺳﭙﺖ ﺳﻨﮅﻭ “ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺘﻦ ﺩﺭﻳﺎﻫﻦ ﻭﺍﺭﻭ ﻣﻠڪ ﻧﺎﻟﻮ ﺭﮐﻴﻮ . ﺍﻳﺮﺍﻧﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﻬﺠﻲ ۾ ﻫﻦ ﮐﻲ ﭰﻴﺮﺍﺋﻲ ” ﻫﭙﺖ ﻫﻨﺪﻭ “ ڪﻴﻮ . ﺍﻧﻬﻲﺀَ ﻃﺮﺡ ﺳﻨﮅﻭ ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻲ ” ﻫﻨﺪﻭ “ ﭤﻲ ﭘﻴﻮ ۽ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﻦ ﺟﻲ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﭼﺮﺧﻲ ﺗﻲ ﭼڙﻫﻲ ” ﺍﻧڊﻭ “ Indo ﭤﻲ ﭘﻴﻮ . ﺍﮘﺘﻲ ﻫﻠﻲ ﻣﻐﺮﺑﻴﻦ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺍﻧڊﻭ ﮐﻲ ” ﺍﻧڊﻳﺎ India“ ۽ ﺳﻨﮅﻭ ﮐﻲ ” ﺍﻧڊﺱ “ Indus ﺑﻨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ . ﻭﺭﻱ ﺟڏﻫﻦ 1947 ﻉ ۾ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ۽ ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻥ ﻧﻘﺸﻲ ﺗﻲ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﭤﻴﺎ، ﺗڏﻫﻦ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﭜﺎﺭﺕ ﺳڏﺟﮡ ﻟﮙﻮ ۽ ﻣﻬﺮﺍﮠ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎﻻ ﺑﺪﻻﺋﮡ ﮐﺎﻧﭙﻮﺀِ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺍﺻﻠﻮڪﻲ ” ﺳﻨﮅﻭ “ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎﻥ ﺳڏﺟﮡ ﻟﮙﻮ .