اُتم انسانيت يا مذهب؟

سڀ کان آسان ۽ سولو آهي ڪنهن جي دل کي ڏکائڻ . . . سڀ کان ڏکيو ۽ برداشت کان ٻاهر ٿي پوندو آهي. ڪنهن کي سکيو ستابو خوشحال ڏسڻ . . . انسان فطرتن تنگ نظر ۽ تنگ دل آهي. وڏيون ڳالهيون ڪرڻ وارا پيار محبت جا سبق ڏيڻ وارا به ڪڏهن ڪڏهن اهڙا رويا اختيار ڪندا آهن، جو حيرت لڳندي آهي . . . . .
مولانا عبدالستار ايڌي ڪيتري نه صحيح ڳالهه چئي آهي ته، “انسانيت پهرين وجود ۾ آئي آهي ۽ مذهب جو بنياد پوءِ پيو آهي. ڪيتري نه وڏي ڳالهه ڪئي آهي مولانا ايڌي . . . . صحيح به ته اهو ئي آهي ته انسانن کي انسان جي ويجهو آڻڻ ۽ انسان کي انسانن جي بنيادي حقن جو احساس ڏيارڻ لاءِ ئي مذهب جو بنياد پيو. جيڪڏهن انسان نه هجي ها ته هنن مذهبن ۽ اخلاقي پرچارن جي ضرورت ئي نه پوي ها. دنيا ۾ اچڻ کان پوءِ هي ناتا رشتا ڏاڍا اهم ٿي ٿا وڃن، انسان جو انسان سان تعلق ۽ وري هن ڌرتي واسين جو پالڻهار سان تعلق . . . ڇو ته پالڻهار ته سڀ ڪجهه ڏسي ٿو، وڏيون وڏيون مدايون ميٽي پنهنجي رحم ۽ شفقت سان پنهنجن بندن کي نوازيندو رهندو آهي. . . . ها پر هن دنيا ۾ جيڪو انسان سان انسان جو رشتو آهي ان ۾ انسان ايتري ته نفرت کان ڪم وٺي ٿو جو ڪڏهن ڪڏهن انسانيت تان به دل کڄي وڃي ٿي.”
انسان جو انسان سان تعلق محبت ۽ احساس جو آهي.هڪ ٻئي جي جذبي جو قدر ڪرڻ ۽ هڪ ٻئي کي ڪم اچڻ ئي سڀ کان وڏي خدمت آهي. زبان سان نه ڪنهن کي ڏکوئجي ۽ پنهنجي عمل سان ڪنهن جون واٽون روڪي ڪنڊا نه وڇائجن . . . . .
بنيادي طور اهم شيءِ آهي انسان جو انسان سان تعلق انهيءَ تعلق کي سمجهائڻ لاءِ ئي ڪيترا مذهب وجود ۾ آيا . . . . .
پنهنجي گهر جي چؤديواري کان وٺي پنهجي شهر ملڪ دنيا هيءَ هڪ رشتي ۾ ٻڌل آهي. هي سڀ انسان ۽ جيڪڏهن هر انسان ان پنهنجي ننڍڙي يونٽ جي اطراف جنهن کي گهر چيو ٿو وڃي، پاڻ کي خوش رکي ۽ هڪ پرسڪون زندگي کي گذاري. پوءِ ان جو اهو فرض آهي ته هو پنهنجن عزيزن ۽ آس پاس رهندڙن سان به سٺو رويو اختيار ڪري . . . . .پر ڏٺو اهو ويو آهي ته پنهنجي گهر ۾ سڪون رکڻ وارا، آس پاس، مٽ مائٽن جي روين کان پريشان هوندا آهن . . . . ڪيتراماڻهو ته وري اهڙا هوندا آهن، جو اهي سک سان ويهي نه سگهندا آهن . . . . انهن جي فطرت ۾ اهڙي هلچل هوندي آهي جو هو هر وقت ٻين جي ٽوهه ۾ لڳا پيا هوندا آهن. ٻين جي کائڻ پيئڻ اٿڻ ويهڻ، گهمڻ، ڦرڻ ۽ سڀ انهن جي نظر ۾ هوندو آهي. انهن کي پاڻ کي ڇا ڪرڻ گهرجي. ان ڳالهه تي ڪير به نه سوچيندو آهي. باقي ٻين جي ڪڍ هو پڪي نظرداري ڪندا رهندا آهن.
ڪي انسان خاموش طبع ۽ پاڻ ۾ گم هوندا آهن، اهي نه ڪنهن جي معاملي ۾ دخل اندازي ڪندا آهن ۽ نه وري اهو چاهيندا آهن ته انهن جي معاملن ۾ به ڪو دخل اندازي ڪري . . . . اهڙن ماڻهن جي پٺيان به وٺ لڳل هوندي آهي. مختلف القابن سان انهن کي نوازيو ويندو آهي، جنهن ۾ وڏو ماڻهو ۽ پاڻ کي ڪنهن جي به برابر نه سمجهڻ وغيره.
ڪي انسان ته فطرتن اهڙا ته پيارا هوندا آهن، جو هر وقت سڀ ڪنهن جي ڏک سک ۾ حاضر رهندا آهن. تو سڏيو يا مون سڏيو حاضر . . . . . هن سان گڏ وڃڻو آهي، هن سان گڏ بيهڻو آهي، هر وقت هر ڪم لاءِ حاضر اهڙن، نيڪ فطرت انسانن کي وري اٻوجهه ۽ بي عقل جا القاب نوازيا ويندا آهن. سامهون تعريف ڪري ڪم ڪڍي پرپٺ گلا ڪئي ويندي آهي.
ها سائين! ڪجهه اهڙا انسان به آهن، جن کي دنيا ڊڄندي به آهي ته احترام به ڪندي آهي. اهي اِهي ماڻهو آهن جن وٽ دولت جي گهڻائي آهي. هو پنهنجي وڏ ماڻهپي ۾ ڪنهن کي به ليکي ۾ نه آڻيندا آهن. پاڻ جهڙو ڪنهن کي به نه سمجهندا آهن. انسانن کي هو دولت جي ترازيءَ ۾ توريندا آهن. ايندڙ ويندڙ کي مان ڏيڻ به انهن کي ڪو نه اچي . . . . . ها باقي پاڻ جهڙن ۽ پاڻ کان وڏن ماڻهن وٽ هو خوش هوندا آهن . . . . اهڙن ماڻهن وٽان ڪا عزت ڪا نه ملندي آهي. ان جي باوجود به انهن ماڻهن وٽ وڃڻ انهن سان ملڻ ۾ سڀ فخر محسوس ڪندو آهي . . . . دولت جي گهڻائي ۽ شان شوڪت انهن جي رکي طبيعت ۽ عيبن کي به ڍڪيو ڇڏي. اهو به ضروري نه آهي ته هر دولتمند ماڻهو اهڙو هجي . . . . فطرتن ڪي ماڻهو اهڙا سٺا هوندا آهن جو چاهي هو دولتمند هجن، چاهي غريب، انهن جي طبيعت هر هنڌ انهن کي عزت ۽ مان ڏياريندي رهندي آهي . . .
دولت جي معيار تي رشتن ناتن جي سڃاڻپ ڪئي ويندي آهي، عريب مائٽ چاهي اُها سڳي ڀيڻ يا ڀاءُ هجي ته به وچ ۾ سنڌو رکيو ويندو آهي. معاشري جي اڻ برابري ۽ احساس محبت جي کوٽ اڄ ڪلهه هر ڪنهن کي ذهني عذاب ڏيو ويٺي آهي . . .. هن گهماگهمي واري ماحول ۾ جت سڀ ڪو نوڪريءَ سانگي پيٽ قوت جي پٺيان لڳو پيو آهي. ذهني طور پريشان اڄ جو انسان جنهن وٽ وقت ئي ڪونهي آس پاس نظر وجهڻ يا سوچڻ جو اهڙو انسان غلط قسم جون ڳالهيون ٻڌي ذهني سڪون به حاصل نه هجي ته پوءِ ڀلا ڇو نه هو ڊپريشن، السر ۽ ٻين بيمارين ۾ مبتلا ٿيندو . . ..؟ انسان کي جسماني پورهيو ۽ ڪم نه ٿڪائيندو آهي. ڪم انسان جي صحت لاءِ تمام ضروري آهي. ڪم ڪندڙ انسان چست ۽ چالاڪ هوندو آهي. ها باقي ضرورت کان وڌيڪ ڪم ان سان گڏ ذهني پريشانيون ۽ مسئلا انسان کي ٿڪايو ڇڏين.
اهڙن ماڻهن جي چهري مان وقت کان اڳ ۾ ئي زندگيءَ کان بيزاري پئي بکندي آهي . . . اڄ ڪلهه انسان ئي ان کي منجهائي ويٺو آهي. ذهني تڪليفون ڏيئي ٿڪائي ويٺو آهي. زبان مان ڏنل ڏک ۽ عمل مان پهچايل تڪليفون انسان کي بي وس ۽ لاچار ڪيو ڇڏين. دنيا ته ٺهيو پر پنهنجي وجود مان به مزو نڪريو وڃي. ان ويل مان سوچيندي آهيان ته ڀلا انسان سک جي خوشين جي خواهش ڇو ڪري؟ مان ۽ عزت ڇو گهري؟ جڏهن ته خبر آهي ته هن دنيا مان ڪجهه به ناهي ملڻو . . . . ها هڪ سک ملندو آهي. جيڪو نو مهينا ماءُ جي پيٽ ۾ انسان هوندو آهي يا وري مري قبر ۾ داخل ٿيندو آهي، باقي وچ واري گذاريل وقت ۾ جو جيڪو جيون انسان دنيا ۾ گهاري ٿو، هو پنهنجي وس پاڻ کي خوش رکي، سڪون ڏئي . . . .

سلطانه وقاصي

 

مان سڄو هي قصو ته نه پڙهي سگهيو آهيان پر ....اهو مذهب جنهن انسان کي شرف ڏنو ...انسانيت جي سمجه ڏني ....جي نه ته انسان انسانيت جي اهڃاڻ کان ناواقف هيو ....جنهن مذهب اهو انسان ۾ انسانيت جو ڏس پتو ڏنو اصل ۾ اهو اعليٰ آ افضل آ ....