سجادعلي
سينيئر رڪن
• ٿرپارڪر
ڪائنات جا انيڪ رنگ آهن ، انهن رنگن روپن پويان زندگي جو عڪس آهي . جيڪڏهن انهن سڀني رنگن کان زندگي موڪلائي وڃي، ته پوءِ ڪائنات جا سمورا سحرانگيز روپ پنهنجي ڪشش ڇڏي ويندا . زندگي پاڻي مان نه رڳو جنم وٺي ٿي . پر جيئي ٿي ، وڌي ٿي ، ويجهي ٿي . ٻهڪي ٿي ۽ مهڪي ٿي . اهو سلسلو ڪروڙين سالن کان هلندو اچي. جيستائين هن ڪائنات ۾ پاڻي جو وجود هوندو ، تيستائين زندگي شڪست نه کائيندي . انهي ڪري ئي چوندا آهن ته ”پاڻي منجهه ئي پساهه“ آهي ، پر ڪڏهن ڪڏهن پاڻي به ڪنهن شوخ ۽ نخريلي محبوبه جيان زندگي کان رسي وڃي ٿو .پاڻي جي انهي رسڻ ، پرچڻ ۽ نازن نخرن دوران به جيڪڏهن ڪٿي زندگي انهن الهڙ ادائن جي دل ميڻ جيان نرم ٿيڻ تائين انتظار ۾، نه صرف جيئي ٿي ، پر ٻهڪي ٿي ، چهڪي ٿي ۽ معصوم ٻار جيان مرڪي ٿي ته، اهو ئي زندگي جي سگهه جو معراج آهي . انهي لاءِ پاڻي ۽ زندگي جي وچ ۾ سموري لڪ لڪوٽي راند ڏسڻ ۽ زندگي جي معراج جي اوچائي ماپڻ لاءَ ، ٿر وڃڻو پوندو.
سنڌ جي نقشي ۾اوڀر ڏکڻ واري ڪنڊ تي هڪ ضلعو ٿرپارڪر جي نالي سان ڏسڻ ۾ ايندو. هي ضلعو قدرتي طور ٻن حصن ۾ ورهايل آهي . هن ضلعي جو هڪ حصو 109 جابلو ٽڪرين جي بيدي نما سلسلي ڪارونجهر
ڪائنات جا انيڪ رنگ آهن ، انهن رنگن روپن پويان زندگي جو عڪس آهي . جيڪڏهن انهن سڀني رنگن کان زندگي موڪلائي وڃي، ته پوءِ ڪائنات جا سمورا سحرانگيز روپ پنهنجي ڪشش ڇڏي ويندا . زندگي پاڻي مان نه رڳو جنم وٺي ٿي . پر جيئي ٿي ، وڌي ٿي ، ويجهي ٿي . ٻهڪي ٿي ۽ مهڪي ٿي . اهو سلسلو ڪروڙين سالن کان هلندو اچي. جيستائين هن ڪائنات ۾ پاڻي جو وجود هوندو ، تيستائين زندگي شڪست نه کائيندي . انهي ڪري ئي چوندا آهن ته ”پاڻي منجهه ئي پساهه“ آهي ، پر ڪڏهن ڪڏهن پاڻي به ڪنهن شوخ ۽ نخريلي محبوبه جيان زندگي کان رسي وڃي ٿو .پاڻي جي انهي رسڻ ، پرچڻ ۽ نازن نخرن دوران به جيڪڏهن ڪٿي زندگي انهن الهڙ ادائن جي دل ميڻ جيان نرم ٿيڻ تائين انتظار ۾، نه صرف جيئي ٿي ، پر ٻهڪي ٿي ، چهڪي ٿي ۽ معصوم ٻار جيان مرڪي ٿي ته، اهو ئي زندگي جي سگهه جو معراج آهي . انهي لاءِ پاڻي ۽ زندگي جي وچ ۾ سموري لڪ لڪوٽي راند ڏسڻ ۽ زندگي جي معراج جي اوچائي ماپڻ لاءَ ، ٿر وڃڻو پوندو.
سنڌ جي نقشي ۾اوڀر ڏکڻ واري ڪنڊ تي هڪ ضلعو ٿرپارڪر جي نالي سان ڏسڻ ۾ ايندو. هي ضلعو قدرتي طور ٻن حصن ۾ ورهايل آهي . هن ضلعي جو هڪ حصو 109 جابلو ٽڪرين جي بيدي نما سلسلي ڪارونجهر جبل ۽ انجي وچ ۽ پاسن واري سڌي زرخيز زمين وارو آهي . جنهن ۾ ڪارونجهر جي سلسلي کان ڌار به انهي سلسلي جون ٻيون 45 ننڍيون وڏيون جابلو ٽڪريون پڻ موجود آهن. جنهن جي ڏکڻ اولهه ۾ ڪڇ جو رڻ آهي. هن ڀاڱي کي پارڪر جي نالي سان سڏيو ويندو آهي . انهي نالي بابت تاريخ لکندڙن جو اهو چوڻ آهي ته ، قديم زماني کان ڪڇ جي رڻ مان سنڌ ۽ اولهه طرف جي ملڪن جي واپاري قافلن جو هندستان ڏانهن وڃڻ جو خشڪي رستو هو. انهي رستي تي ڪارونجهر جي ڏکڻ طرف رڻ ۾سامونڊي پاڻي جي هڪ تانگهي کاري هئي . مسافر قافلن کي اها کاريءَ پار ڪرڻي پوندي هئي . انهي کاري کي پارڪرڻ پويان پار کاري يا پاراُڪرڻ جنهن مان ڦري ٿيو ، پارکار پوءِ پارکر يا پارڪر . ڪن ٻولي جي ماهرن جو اهو به چوڻ آهي ته ، پارڪر لفظ جي معنيٰ آهي پهڻن وارو يا پٿريلو علائقو. اڳتي هلي هن علائقي تي پارڪر نالو پئجي ويو. هن پارڪر واري علائقي ۾ ڪارونجهر جي جابلو سلسلي جي ختم ٿيڻ سان اتر طرف ڀٽن وارو علائقو شروع ٿو ٿئي . جنهن علائقي کي ٿر سڏيو ويندو آهي . سنڌي ٻولي تي تحقيق ڪندڙن جو چوڻ آهي ته ، ٿر لفظ سنسڪرت ٻولي جي سٿل لفظ مان نڪتل آهي.جنهن جي معنيٰ آهي ، بيٺل ، هڪ جاءِ تي ٽڪيل۽ نه وهندڙ . يعني خشڪ ريگستاني علائقو جتي ڪو به درياءَ وهندڙ نه هجي . انهي سٿل يا ٿل جو اچار ڦري ٿر لفظ ۾ تبديل ٿي ويو . ٿر کي ريگستان به چون ٿا . ريگ معني واري ۽ آستان معني جاءِ . يعني واري جي جاءِ يا وارياسو علائقو . هن علائقي ۾ واري جون ڀٽون تمام گهڻيون آهن. ڀٽ کي ٿر جا ماڻهو “ٿڙي” چوندا آهن ،جيڪڏهن سندن ڪو ڍور ڊوڙي ڊوڙي وڃي هڪ جاءِ تي بيٺو ته ، چوندا ته مس مس وڃي ٿري بيٺو آهي .ڪاڙهيل کير جي ٿڌي ٿيڻ سان مٿان ٺهندڙ تهه کي به ٿر چئبو آهي . اهڙي ريت ٿر ۾ واري جون ڀٽون به ڄميل ۽ ٽڪي ٻڌل هونديو آهن ، انهي ڪري کين ٿري چيو ويندو آهي ، جيئن ته ٿر ۾ گهڻيون ڀٽون آهن . تنهنڪري ڀٽن يعني ٿرين وارو ملڪ يا ٿري وارو علائقو ، جنهن مان ٿر نالو ٺهيو . جيڪڏهن پاڪستان ۽ هندستان جي سموري ريگستان کي ملائي دنيا جي نقشي ۾ ڏسبو ته هي ٿر وارو علائقو تقريبن ٻه لک چورس ڪلوميٽر ايراضي ۾ پکڙيل آهي . پر انهي ريگستان جي ننڍي ٽڪري جيڪو سنڌ ۾ آهي ان جا به ٻه حصا آهن هڪ اڇڙو ٿر ۽ ٻيو ٿرپاڪر وارو حصو . هتي صرف ٿرپارڪر ضلعي جو ذڪر ڪبو.جيئن ته ٿرپارڪر ضلعي ۾ ٿر ۽ پارڪرجا ٻئي علائقا شامل آهن ، انهي ڪري ئي هن ضلعي جو نالو ٿرپارڪر آهي . هي ضلعو پکيڙجي لحاظ کان 19638 چورس ڪلوميٽرن ۾ پکڙيل آهي .
ڪائنات جا انيڪ رنگ آهن ، انهن رنگن روپن پويان زندگي جو عڪس آهي . جيڪڏهن انهن سڀني رنگن کان زندگي موڪلائي وڃي، ته پوءِ ڪائنات جا سمورا سحرانگيز روپ پنهنجي ڪشش ڇڏي ويندا . زندگي پاڻي مان نه رڳو جنم وٺي ٿي . پر جيئي ٿي ، وڌي ٿي ، ويجهي ٿي . ٻهڪي ٿي ۽ مهڪي ٿي . اهو سلسلو ڪروڙين سالن کان هلندو اچي. جيستائين هن ڪائنات ۾ پاڻي جو وجود هوندو ، تيستائين زندگي شڪست نه کائيندي . انهي ڪري ئي چوندا آهن ته ”پاڻي منجهه ئي پساهه“ آهي ، پر ڪڏهن ڪڏهن پاڻي به ڪنهن شوخ ۽ نخريلي محبوبه جيان زندگي کان رسي وڃي ٿو .پاڻي جي انهي رسڻ ، پرچڻ ۽ نازن نخرن دوران به جيڪڏهن ڪٿي زندگي انهن الهڙ ادائن جي دل ميڻ جيان نرم ٿيڻ تائين انتظار ۾، نه صرف جيئي ٿي ، پر ٻهڪي ٿي ، چهڪي ٿي ۽ معصوم ٻار جيان مرڪي ٿي ته، اهو ئي زندگي جي سگهه جو معراج آهي . انهي لاءِ پاڻي ۽ زندگي جي وچ ۾ سموري لڪ لڪوٽي راند ڏسڻ ۽ زندگي جي معراج جي اوچائي ماپڻ لاءَ ، ٿر وڃڻو پوندو.
سنڌ جي نقشي ۾اوڀر ڏکڻ واري ڪنڊ تي هڪ ضلعو ٿرپارڪر جي نالي سان ڏسڻ ۾ ايندو. هي ضلعو قدرتي طور ٻن حصن ۾ ورهايل آهي . هن ضلعي جو هڪ حصو 109 جابلو ٽڪرين جي بيدي نما سلسلي ڪارونجهر
ڪائنات جا انيڪ رنگ آهن ، انهن رنگن روپن پويان زندگي جو عڪس آهي . جيڪڏهن انهن سڀني رنگن کان زندگي موڪلائي وڃي، ته پوءِ ڪائنات جا سمورا سحرانگيز روپ پنهنجي ڪشش ڇڏي ويندا . زندگي پاڻي مان نه رڳو جنم وٺي ٿي . پر جيئي ٿي ، وڌي ٿي ، ويجهي ٿي . ٻهڪي ٿي ۽ مهڪي ٿي . اهو سلسلو ڪروڙين سالن کان هلندو اچي. جيستائين هن ڪائنات ۾ پاڻي جو وجود هوندو ، تيستائين زندگي شڪست نه کائيندي . انهي ڪري ئي چوندا آهن ته ”پاڻي منجهه ئي پساهه“ آهي ، پر ڪڏهن ڪڏهن پاڻي به ڪنهن شوخ ۽ نخريلي محبوبه جيان زندگي کان رسي وڃي ٿو .پاڻي جي انهي رسڻ ، پرچڻ ۽ نازن نخرن دوران به جيڪڏهن ڪٿي زندگي انهن الهڙ ادائن جي دل ميڻ جيان نرم ٿيڻ تائين انتظار ۾، نه صرف جيئي ٿي ، پر ٻهڪي ٿي ، چهڪي ٿي ۽ معصوم ٻار جيان مرڪي ٿي ته، اهو ئي زندگي جي سگهه جو معراج آهي . انهي لاءِ پاڻي ۽ زندگي جي وچ ۾ سموري لڪ لڪوٽي راند ڏسڻ ۽ زندگي جي معراج جي اوچائي ماپڻ لاءَ ، ٿر وڃڻو پوندو.
سنڌ جي نقشي ۾اوڀر ڏکڻ واري ڪنڊ تي هڪ ضلعو ٿرپارڪر جي نالي سان ڏسڻ ۾ ايندو. هي ضلعو قدرتي طور ٻن حصن ۾ ورهايل آهي . هن ضلعي جو هڪ حصو 109 جابلو ٽڪرين جي بيدي نما سلسلي ڪارونجهر جبل ۽ انجي وچ ۽ پاسن واري سڌي زرخيز زمين وارو آهي . جنهن ۾ ڪارونجهر جي سلسلي کان ڌار به انهي سلسلي جون ٻيون 45 ننڍيون وڏيون جابلو ٽڪريون پڻ موجود آهن. جنهن جي ڏکڻ اولهه ۾ ڪڇ جو رڻ آهي. هن ڀاڱي کي پارڪر جي نالي سان سڏيو ويندو آهي . انهي نالي بابت تاريخ لکندڙن جو اهو چوڻ آهي ته ، قديم زماني کان ڪڇ جي رڻ مان سنڌ ۽ اولهه طرف جي ملڪن جي واپاري قافلن جو هندستان ڏانهن وڃڻ جو خشڪي رستو هو. انهي رستي تي ڪارونجهر جي ڏکڻ طرف رڻ ۾سامونڊي پاڻي جي هڪ تانگهي کاري هئي . مسافر قافلن کي اها کاريءَ پار ڪرڻي پوندي هئي . انهي کاري کي پارڪرڻ پويان پار کاري يا پاراُڪرڻ جنهن مان ڦري ٿيو ، پارکار پوءِ پارکر يا پارڪر . ڪن ٻولي جي ماهرن جو اهو به چوڻ آهي ته ، پارڪر لفظ جي معنيٰ آهي پهڻن وارو يا پٿريلو علائقو. اڳتي هلي هن علائقي تي پارڪر نالو پئجي ويو. هن پارڪر واري علائقي ۾ ڪارونجهر جي جابلو سلسلي جي ختم ٿيڻ سان اتر طرف ڀٽن وارو علائقو شروع ٿو ٿئي . جنهن علائقي کي ٿر سڏيو ويندو آهي . سنڌي ٻولي تي تحقيق ڪندڙن جو چوڻ آهي ته ، ٿر لفظ سنسڪرت ٻولي جي سٿل لفظ مان نڪتل آهي.جنهن جي معنيٰ آهي ، بيٺل ، هڪ جاءِ تي ٽڪيل۽ نه وهندڙ . يعني خشڪ ريگستاني علائقو جتي ڪو به درياءَ وهندڙ نه هجي . انهي سٿل يا ٿل جو اچار ڦري ٿر لفظ ۾ تبديل ٿي ويو . ٿر کي ريگستان به چون ٿا . ريگ معني واري ۽ آستان معني جاءِ . يعني واري جي جاءِ يا وارياسو علائقو . هن علائقي ۾ واري جون ڀٽون تمام گهڻيون آهن. ڀٽ کي ٿر جا ماڻهو “ٿڙي” چوندا آهن ،جيڪڏهن سندن ڪو ڍور ڊوڙي ڊوڙي وڃي هڪ جاءِ تي بيٺو ته ، چوندا ته مس مس وڃي ٿري بيٺو آهي .ڪاڙهيل کير جي ٿڌي ٿيڻ سان مٿان ٺهندڙ تهه کي به ٿر چئبو آهي . اهڙي ريت ٿر ۾ واري جون ڀٽون به ڄميل ۽ ٽڪي ٻڌل هونديو آهن ، انهي ڪري کين ٿري چيو ويندو آهي ، جيئن ته ٿر ۾ گهڻيون ڀٽون آهن . تنهنڪري ڀٽن يعني ٿرين وارو ملڪ يا ٿري وارو علائقو ، جنهن مان ٿر نالو ٺهيو . جيڪڏهن پاڪستان ۽ هندستان جي سموري ريگستان کي ملائي دنيا جي نقشي ۾ ڏسبو ته هي ٿر وارو علائقو تقريبن ٻه لک چورس ڪلوميٽر ايراضي ۾ پکڙيل آهي . پر انهي ريگستان جي ننڍي ٽڪري جيڪو سنڌ ۾ آهي ان جا به ٻه حصا آهن هڪ اڇڙو ٿر ۽ ٻيو ٿرپاڪر وارو حصو . هتي صرف ٿرپارڪر ضلعي جو ذڪر ڪبو.جيئن ته ٿرپارڪر ضلعي ۾ ٿر ۽ پارڪرجا ٻئي علائقا شامل آهن ، انهي ڪري ئي هن ضلعي جو نالو ٿرپارڪر آهي . هي ضلعو پکيڙجي لحاظ کان 19638 چورس ڪلوميٽرن ۾ پکڙيل آهي .