شفيق الرحمان شاڪر اسان کي دنيا جي انهن عظيم ماڻهن جا طور طريقا ڇونه پڙهڻ گھرجن جن جا اڻ ڳڻيا دوست هئا.پر ان کان اڳ اچو ته اسان هڪڙي جانور جي باري ۾ غور ڪريون جيڪو اسان جي گھرن توڙي روڊن رستن تي اسان کي عام نظر اچي ٿو.جيڪر توهان سندس ويجھو وڃي چچڪاريو ته ته اهو پيار مان پڇ لوڏڻ شروع ڪري ڏئي ٿو.ايستائين جو وڌيڪ چچڪار جي نتيجي ۾ اهو اوهان جي هنج ۾ اچڻ لاء تيار ٿي وڃي ٿو.سندس اهو انداز ٻڌائي ٿو ته “ اوهان جو چچڪارڻ مون کي گھڻو وڻي ٿو.” اوهان ڪڏهن سوچيو آهي ته صرف ڪتو ئي اهڙو جانور آهي جنهن کي زندگي گھارڻ لئي ڪوبه ڪم ڪرڻو نٿو پوي.ڪڪڙ بيضا ڏئي ٿي، ڪوئل مٺي لات لنوي ٿي،ڍڳي کير ڏئي ٿي،رڍون ۽ ٻڪريون اسان کي گوشت مهيا ڪن ٿيون پر ڪتو صرف پنهنجي محبت ورهائي پنهنجي پوري زندگي گذاري ٿو.توڙي جو ڪتن نفسيات جا ڪي ڪتاب ناهن پڙهيا پر اهي فطري طور تي اهو فن ڄاڻن ٿا ته ٻين ماڻهن ۾ دلچسپي وٺندي انهن کي پنهنجو چاهيندڙ بنائي سگھجي ٿو ۽ پوء اهي ئي ماڻهو ساڻن پيار ڪرڻ لڳن ٿا.انهيء جي باوجود اسان ۽ توهان ڪيترن ئي ماڻهن کان واقف هوندا جيڪي ٻين ماڻهن جو ڌيان پنهنجي طرف ڇڪائڻ لاء کليل غلطيون ڪن ٿا ۽ انهيء سان کين ڪجهه به حاصل نٿو ٿئي.انهيء ڪري جو اهي ان بنيادي اصول کي نظرانداز ڪري ويهن ٿا ته ٻين ماڻهن کي اسان يا توهان سان ڪا دلچسپي ناهي،انهن کي ته رڳو پنهنجو پاڻ سان دلچسپي هوندي آهي. نيويارڪ جي هڪ ٽيليفون ڪمپني انهيء ڳالهه کي سمجھڻ لاء هڪ سروي ڪرائي ته ٽيليفون تي ڳالهه ٻولهه دوران اسان سڀ کان وڌيڪ ڪهڙو لفظ استعمال ڪندا آهيون؟ اوهان پڪ سان سمجھي ويا هوندا ته اهو لفظ “آئون يا مان ” آهي.جڏهن اوهان ڪو اهڙو گروپ فوٽو ڏسندا هجو جنهن ۾ اوهان جي تصوير به شامل هجي ته اوهين سڀ کان پهرين ان فوٽو ۾ ڪنهن کي ڳولهڻ جي ڪوشش ڪندا آهيو؟ ظاهر آهي ته پنهن جي ئي تصوير کي. جيڪر اسان جي هروقت اها ڪوشش رهي ٿي ته ٻيا ماڻهو اسان جي ذات يا شخصيت ۾ دلچسپي وٺن ۽ انهيء سلسلي ۾ انهن کي متاثر ڪرڻ لاء اسان مصنوعي طريقا به اختيار ڪندا هجون ته ان نموني ڪڏهن به مخلص دوست پيدا ڪري نٿا سگھجن. وينس جي مشهور نفسيات دان “ الفريڊ ايڊلهر” پنهنجي مشهور ڪتاب “اوهان لاء زندگيء جو مقصد ڇا هئڻ گھرجي؟” ۾ لکي ٿو ته ” اهي اسان ئي آهيون جيڪي پاڻ جهڙن ٻين ماڻهن ۾ دلچسپي نٿا وٺون. جنهن ڪري اسان کي پنهنجي زندگيء ۾ گھڻيون ڏکيائيون پيش اچن ٿيون ۽ اسان ٻين کي به اجايو تڪليف ۾ وجھون ٿا.اهڙيء طرح اسان جي پنهنجن ئي حرڪتن سبب سمورين انساني ناڪامين جي شروعات ٿئي ٿي.” “ٿيوڊور روزويلٽ” جي حيران ڪندڙ مقبوليت جو هڪڙو راز اهو هو جو ٻين جي ذات ۽ ڪمن ۾ دلچسپي ظاهر ڪندو هو.هن جا سمورا ملازم به هن سان بي حد محبت ڪندا هئا.هن جي هڪڙي ملازم “جيمز اي اموس” پنهنجي ڪتاب “ روزويلٽ پنهنجي نوڪرن جو هيرو” ۾ هڪ زبردست واقعي جو ذڪر ڪيو آهي. هو لکي ٿو “ هڪ دفعي منهنجي زال صدر روز ويلٽ کان پڇيو ته خچر ڪهڙو ٿيندو آهي جو هن زندگيء ۾ ڪڏهن به خچر نه ڏٺو هو.صدر روز ويلٽ پوري تفصيل سان منهنجي زال کي خچر جي باري ۾ ٻڌايو.ڪجهه ڏينهن کان پوء اسان جي گھر جي ٽيليفون جي گھنٽي وڳي.منهنجي زال جڏهن فون کنيو ته هن جي حيرت جي انتها نه رهي جو سامهون صدر روز ويلٽ پاڻ فون تي ڳالهائي رهيو هو.هو ٻڌائي رهيو هو ته جيڪر منهنجي زال خچر ڏسڻ گھري ٿي ته دري کولي اهو ڏسي وٺي جو اتي ان وقت هڪڙو خچر بيٺل هو.” اهڙيون ننڍيون ننڍيون ڳالهيون صدر روز ويلٽ جي ڪردار جو اڻ ٽٽ حصو هيون.روز ويلٽ صدارت ڇڏڻ کان گھڻو عرصو پوء هڪ ڏينهن وائيٽ هائوس گھمڻ آيو ته هن اتان جي سمورن ملازمن کي سندن نالا وٺي سڏ ڪيو،سندن حال احوال پڇيا ۽ سندن ساراهه به ڪئي.ملازمن جي چوڻ مطابق انهن کي صدر روز ويلٽ جي اهڙي رويي تي جيڪا خوشي ۽ مسرت ٿي تن کي لفظن ۾ بيان ڪري نٿو سگھجي. اسان مان سڀ جا سڀ توڙي اهي ڪنهن فيڪٽريء ۾ ڪلارڪ هجن يا ڪنهن سرڪاري اداري ۾ ملازم يا وري ڪنهن تخت جا بادشاهه ڇونه هجن،سڀ اهڙن ماڻهن کي ئي پسند ڪندا آهن جيڪي سندن ساراهه ڪندا هجن.ان ڪري جن به ماڻهن کي پنهنجا دوست وڌائڻ جو شوق آهي انهن لاء پهريون سونهري اصول اهو آهي ته اهي ماڻهن ۾ دلچسپي وٺي انهن جي سٺين خوبين ۽ ڪمن جي دل کولي تعريف ڪن.جڏهن اوهان کي ڪو فون ڪري ۽ سلام دعا ڪري ته جواب ۾ هن کي اهڙي انداز سان هيلو چئو جو هن کي محسوس ٿئي ته سندس فون ڪرڻ تي اوهان کي بي حد خوشي ٿي آهي. ڪيتريون ئي ٽيليفون ڪمپنيون پنهنجن آپريٽرن کي اها خاص تربيت ڏيڻ جو بندوبست ڪن ٿيون ته اهي فون ٻڌڻ وقت ماڻهن سان ڪهڙيء طرح مخاطب ٿين،کين ماڻهن سان نهايت خوش اخلاقي ۽ نرميء سان گفتگو ڪرڻ گھرجي ته جيئن فون ڪندڙ کي اهو احساس ٿئي ته کيس پوري پوري اهميت ۽ عزت ڏني پيئي وڃي، ٻين ۾ دلچسپي ظاهر ڪري اسان سولائيء سان انهن کي پنهنجو دوست ٺاهي سگھون ٿا بلڪه انهن جي وفاداري به حاصل ڪري سگھون ٿا.پر ان لاء هڪ ڳالهه جو خاص ڌيان رکڻ گھرجي ته جڏهن اوهان ٻئي شخص ۾ دلچسپي ظاهر ڪيو ته اها رڳو خلوص ۽ سچائيء تي ٻڌل هئڻ گھرجي ۽ اها دلچسپي نه رڳو اوهان لاء پر ٻين لاء به فائديمند هئڻ گھرجي.
