مٺل جسڪاڻي جو ڪتاب ”زرعي سونهون“ محمد سليمان وساڻ مٺل جسڪاڻيءَ سان سوشل ميڊيا تي ڊگهي عرصي کان سٺي ڄاڻ سڃاڻ آهي. هو فيسبوڪ تي گهڻو لکندڙن مان هڪ آهي. هن وٽ لکڻ جا ڪي ماپا ناهن. هو ادب، شاعري، ڪچهري، پروگرامن تي خوب لکندو آهي، جيڪو دل ۾ آيس لکندو آهي. پروفيسر مٺل جسڪاڻي هڪ زرعي ماهر، زرعي يونيورسٽي ٽنڊو ڄام ۾ هڪ بهترين استاد طور سڃاپجندڙ شخصيت سان گڏ، بهترين زرعي ڪارڪن به آهي جنهن جو ذڪر پي ٽي وي تي ”آبادگار“ پروگرام ڪندڙ ”اياز گاد“ ۽ ان وقت جي ٽي وي پروڊيوسر ”الطاف سومري“ ڪيئي ڀيرا مونسان ڪيو آهي. مٺل ورڪشاپس ۽ ليڪچرس ڏيڻ ۾ اڳڀرو رهندو آهي، ان سان گڏ زمينن تي پهچي آبادگارن کي زرعي معلومات ڏيڻ سان گڏ خوب صلاحون ڏيندو آهي ۽ ان تي لکندو رهندو آهي. منهنجي به ساڻس ڪجهه زرعي مسئلن تي ڪچهري ٿيندي رهندي آهي جنهن ۾ کجين جا مسئلا اوليت هوندا آهن. هن دفعي حيدرآباد لٽريچر فيسٽيول ۾ آچر ڏينهن 11 وڳي سندن سيشن هيو جنهن جو موضوع هيو ”زرعي ادب“، سيشن ليٽ ٿيو ۽ اسان جي نصيبن ۾ کيس ٻڌڻ هيو سو ڪراچيءَ مان پنهنجي سيشن لاءِ نڪتاسين جيڪو ليٽ ٿيو ته مٺل وارن جي پروگرام ۾ پهچي وياسين ۽ سندس راءِ ۽ خيال ٻڌاسين. ان بعد اسان جو سيشن هيو سو پاڻ ان ۾ اسان سان گڏ رهيو ۽ پنهنجو ڪتاب ”زرعي سونهون“ تحفي طور ڏنائين، جنهن ۾ لکيائين: ”سليمان وساڻ لاءِ ڇو ته آبادگار به آهي پڙهندڙ به آهي“ گهر اچي ڪتاب پڙهڻ شروع ڪيم ڇو ته واقعي ئي مان آبادگار به آهيان، ڪتاب جي قيمت ڏٺم ته حيرانگي ٿي. اهو پهريون ڀيرو هيو جو قيمت بجاءِ لکيل هو : ”اعزازي ڪاپي (لکت ۾ ڪتاب تي راءِ)“ تنهنڪري ضروري سمجهيم ته تڪڙي راءِ لکان. مان هڪ هاريءَ جو پُٽ آهيان جيڪو چوپائي مال ۽ زرعي زمينن جو شوقين هيو. مان پاڻ به لابارا ڪيا آهن، رونبا ڪيا آهن، کجين سان نڀايو آهي، ڪڻڪ، ڪمند، وونئنڻ، ساريون، برسيم، اڪڙ، جوئر ۽ ٻيا فصل پوکيا آهن ۽ زرعي فصلن سان ٿيندڙ مسئلن کي منهن ڏنو آهي. هي هڪ مختصر پر ڪارائتو ڪتاب آهي، جنهن جي ڇپجڻ ۽ قيمتي لکڻين تي مٺل سائينءَ کي جس ڏجي ٿو. ڪتاب ٻن حصن ۾ ورهايل آهي. پهرين حصي ۾ بنيادي زرعي ڄاڻ بابت 12 مضمون شامل آهن. جنهن ۾ بنيادي زرعي ڄاڻ، زراعت، جنهن ۾ زندگي، زمين، پاڻي، ٻوٽا، وڻ، موسم، جيت جڻيا ۽ انهن سان لاڳاپيل فصلن جي پيداوار، مسئلن ۽ انهن جي حل سان گڏ، نوجوانن لاءِ روزگار جا زريعا شامل آهي. جڏهن ته ٻئي حصي ۾ فصلوار ۽ ماهوار زرعي ڪم ڪار تي 10 مضمون لکيل آهن. جن ۾ سنڌ جا اهم فصل ڪڻڪ، ساريون، جوئر، ٻاجھر ۽ مڪئي، وونئڻ، ڪمند، تيلي ٻج، داليون، ڀاڄيون ۽ مصالحه، ميوا ۽ جانورن جي چاري وارا گاهه شامل آهن. هي ڪتاب آبادگارن، هارين، زميندارن لاءِ واقعي هڪ زرعي سونهون آهي، بس ڪتاب پڙهجي ۽ ان ۾ لکيل ڳالهين تي عمل ڪجي. اسان جيڪي زرعي دوائن نالي زهر استعمال ڪيون پيا يا ڀاڻ استعمال ڪيون پيا ان جا فائدا ۽ نقصان به ڪتاب ۾ لکيل آهن. اڃان به جي ضرورت پوي ته پروفيسر مٺل سان رابطو ڪجي ۽ کيس اچڻ جي دعوت به ڏجي ڇو ته هو گهمڻ جو به شوقين آهي.
