:- دريا خان سنڌي سوال :- ڪن ماڻھن جو مري وڃڻ کان پوء ڪافي عرصي گذرڻ باوجود انهن جو لاش ڇونہ ڳرندو آھي؟ سوال :- گهڻو ڪري ٻڌڻ ۾ ايندو آهي تہ فلاڻي ماڻهو يا بزرگ جي مرڻ کان پوءِ گهڻي عرصي کانپوءِ ڪنهن سبب ڪري قبر کولي وئي تہ لاش ايترو عرصو گذرڻ باوجود بہ تازي پاتي ويو. ڳرڻ سڙڻ ڇو ناهي ٿيندي ڪجھ ڪيسن ۾؟ جواب :- لاش جا ٽشو تڏهن ڳرندا سڙندا آهن جڏهن بيڪٽيريا لاش تي حملو آور ٿيندا آهن. جيڪڏهن ڪنهن سبب ڪري لاش اهڙي جڳھ تي دفن آهي جتي يا تہ نمي نہ هجي جيئن ريگستان ۾ ٿيندو آهي يا آڪسيجن نہ هجي ڪجھ زميني جوڙجڪون اھڙيون هونديون آهن جتي آڪسيجن آزاد حالت ۾ ناهي رهي سگھندي تہ لاش عرصي تائين محفوظ رهي سگهي ٿو. ان کان علاوه تمام گهڻي ٿڌ ۾ بہ بيڪٽيريا مري ويندا آهن جيئن تہ برفاني علائقن ۾ دفن ٿيل لاش هزارن سالن تائين محفوظ رهندا آهن. دنيا ۾ هزارين اھڙيون جڳھون هونديون آهن هي ڪا غير معمولي ڳالھ نہ آهي. لاشن کي ڳرڻ سڙڻ جي لاءِ جراثيم درڪار ٿين ٿا. جراثيم جسم جي اندر بہ اھم حصن ۾ موجود هوندا آهن ۽ ٻاهر کان بہ اچي ڪري حملو ڪري سگھن ٿا. جراثيم اسان جيان زندھ جاندار آهن جن کي زندھ رهڻ لاءِ خوراڪ آڪسيجن ۽ نمي وغيره جي ضرورت هوندي آهي. خوراڪ تہ انهن کي لاش جي جسم مان ملي ويندي آهي پر ان جڳھ تي جيڪڏھن آڪسيجن جي ڪمي هجي يا نمي نہ هجي يا درجہ حرارت گهڻو گهٽ هجي تہ جراثيم زندھ ناهن رهي سگھندا. ان لاءِ اهڙي صورتحال ۾ لاش دير تائين تازو رهندا آهن. 1991ع ۾ اٽلي جي سرحد جي ويجهي برفاني پھاڙن ۾ هڪ لاش ملي جيڪا 3300 ق م پھريان يعني پنج هزار سال کان پراڻي هئي، هي ڇوجو برف ۾ دفن هئي ان لاءِ ايتري سٺي حالت ۾ هئي جو ان جي چمڙي تي نقش نگار ٽيٽو هئا. جڏهن تہ ان جي معدي جي آخري خوراڪ جو بہ تجزيو ڪيو ويو. ان کي اوهان Otzi نالو لکي سرچ بہ ڪري سگھو ٿا. سوال:- جيڪڏهن خلا ۾ ڪو ماڻھو مري وڃي تہ اتي ڳرڻ سڙڻ decomposition ناهي ٿيندو تہ ان جسم جو ڇا ٿيندو ۽ ڪيڏانهن ويندو؟ جواب :- جيڪڏهن لاش مرڻ کانپوءِ خلا ۾ ڇڏيو وڃي تہ لاش ڦاٽي پوندو ڇوجو لاش جي اندر بہ هوا موجود هوندي آهي جيڪا وزن رکندي آهي. خلا ۾ ٻاهريون دٻاء ناهي هوندو ان لاءِ اندروني هوا جي داٻ جي ڪري لاش ڦاٽي پوندو، پر جيڪڏهن اسپيس سوٽ ۾ لاش کي رکيو وڃي ۽ اسپيس سوٽ مان آڪسيجن ڪڍي ڪري نائٽروجن گيس ڀري ڇڏجي تہ پوءِ آڪسيجن نہ هجڻ ڪري ڳرڻ سڙڻ decomposition نہ ٿيندي ۽ فرض ڪري ان لاش کي اسپيس اسٽيشن کان ڇڏيو وڃي تہ زمين جي ويجهي گھمندي ۽ ھميشہ لاءِ زمين جي ويجهي لاش گھمندو رهندو جيئن سيٽلائيٽ گھمندو آهي زميني مدار ۾. سوال:- فرعون جي ممي بہ اڄ تائين موجود آهي جيڪا ڳري سڙي ڇو نٿي؟ جواب:- سڄي دنيا ۾ فرعونون جي ڪافي مميون موجود آهن ان مان ڪجھ مصر جي عجائب گھرن ۾ محفوظ آهن. مصرين جو عقيدو هو تہ فرعون بادشاھ مرڻ کان پوءِ خدا بڻجي ويندا آهن پر انهن کي جسماني جسم جي ضرورت پوندي آهي. ائين سڀني بادشاهن جي لاشن کي محفوظ ڪيو ويندو ھو. انڪري هي لاشون هاڻي تائين محفوظ آهن بادشاهن جي ويجھا وزير ۽ امير بہ پنهنجن لاشن کي محفوظ ڪرائيندا ھئا. ائين مصر جي لاشن کي محفوظ ڪرڻ واري فن ايتري تہ ترقي ڪئي جو هي سڀ لاشون اڄ تائين محفوظ آهن. انهن لاشن کي محفوظ ڪرڻ جي لاءِ ڪيميائي مرڪب جوڙيا ويا، جن کي لاش تي لڳايو ويندو هو جن جي لڳڻ ڪري لاش محفوظ ٿي ويندا ھئا ۽ خراب نہ ٿيندا ھئا.
