شاھ جي لفظن جي پراڻي لکت* ل بعد ھه جو حذف* صراط بلوچ ********* اڄ اسان شاھ سائين جي ڪلام مان ڪجھ اھڙن لفظن جي نشاندھي ڪنداسين جن ۾ ل بعد آيل ھ پراڻي لکت ۾ حذف ٿيل ملي ٿي. مثال طور: لفظ ڳالھ کي پراڻن دستخطي رسالن ۾ ھ کان بغير ڳال ڪري لکيو ويندو ھو، انھن ئي رسالن جي لکت کي ڊاڪٽر گربخشاڻي پڻ برقرار رکيو. ڳالهه سان وابسته هيٺيان لفظ پڻ هہ کان بغير لکيا ويندا هئا معنيٰ پراڻي لکت ۾ هه حذف ٿيل هوندي هئي؛ ڳالهه/ڳال ڳالهيون/ڳاليون ڳالهين/ڳالين ڳالهڙي/ڳالڙي ڳالهڙيون/ڳالهڙيون ڳالهڙيُنِ/ڳالڙِيُنِ ڳالهائي/ڳالائي ڳالهائيج/ڳالائيج بيتن جا مثال؛ 40 اَحَدُ، اَحَمَدُ پاڻَ ۾، وِچان مِيمُ فَرَقُ، آهي مُسۡتَغَرۡقُ، عالَمُ اَنِهِيءَ ڳالِهه/ڳال ۾ يمن ڪلياڻ داستان 5 38 اورِيائِين اَوڄُون ڪَري، مُنجهايا مُلَنِ، سي پِرِينئُون پاسي ٿِيا، ڳَههُ ڳَههُ ڳالهيون/ڳاليون ڪَنِ، ساهِيانَ اوڏو سُپِرِين، لوچِيو تا نه لَهَنِ، دَمُ نه سُڃاڻَنِ، دانهُون ڪَنِ مُٺَنِ جِيئن سر يمن ڪلياڻ داستان 5 19 موکِيءَ مَٺو نه گُهرِيا، وِهَ نه وِهاٽِيا، سُرَڪِيءَ ڪاڻِ، سيد چَئي، اُتي ٿي آٽِيا، جي ڳالِهيَنِ/ڳالِيُنِ ڳنڱاٽِيا، تَنِ بَٺَنِ پاسي بُٺِيُون. يمن ڪلياڻ داستان 4 18 ڪوٺَڻُ قَرِيبَنِ جو، عينُ تَڙَڻُ آهِ، اِيءُ اُلٽڙي ڳالَهڙِي/ڳالڙِي،سِڪَ وَرَندِي ساهِ، آسَرَ هَڏِ مَ لاهِ، ڇِنَڻُ ڳَنڍَڻُ اُنهَنِ (اُنِ) جو. ڪلياڻ داستان 3 14 ٻيڙِياتا! ٻئي، تو نہ ڦَٻَندِيُون ڳالَهڙِيُون/ڳالڙيون، سَڄِيُون راتِيُون سُمَهِين، ڀَرُ سُکاڻَ ڏيئِي، صُباحَ سَڀيئي، پارِ پُڇَندَءِ خبرُون. 18 آڻي ٻَڌُمِ وَڻَ جاءِ، مانَ مُکَڙِيُون چَري، ڪُڌاتُورو ڪَرَهو، لِڪِيو لاڻِي کاءِ، اِنَ مَيي سَندِي ماءِ!، مُون کي ڳالهڙين/ڳالڙيُنِ ڳوڙَها ڪِيو. سر کنڀات داستان 2 1 هَرَ هَرَ هَرائِي، وَڃَڻُ دَرِ دوسَتَنِ جي، پاڙي ڏانهن پِرِيَنِ جي، اُجَھ(اُڄُ) مَ اَوائِي! اَلَڙُ ٿِي آڇِ مَ تُون، واٽاڙُنِ وائِي، لائيِندَءِ لَطيفُچَئي، سوُران سَرَهائِي، ڳُجهو ڳالِهائِي/ڳالائي، پِرَتِ وَٽَجي پاڻَ۾. يمن ڪلياڻ داستان 8 5 چَڱا چَنَڊَ! چَئيجِ، سَنِيها کي سَڄَڻين، مَٿان اَڱَڻِ اُڀَرِي، پِرِيَنِ جي پَئيجِ، جهِيڻُون ڳالهائيجِ/ڳالائيج،پيرين وِجهِي هَٿَڙا. سر کنڀات داستان ٻيون *********** ڪلهي ۽ ان سان وابسته لفظ ڪلهي/ڪلي ڪلهن/ڪلن ڪلهنئون/ڪلنئون بيتن جا مثال 24 تُون سَپَڙُ، آئُون سيڪڙُو، تُون ڏاتارُ، آئُون ڏَڏُ، سُڻُي تنهنجو سَڏُ ڪُلهي/ڪليپاتُمِ ڪِينَرو 4 جَنِين سُکُ ناهِه ڪو، چارَڻَ سي چَئِجَنِ، رُڃُنِ راهَه پُڇَنِ، مَٿي ڪُلهنِ/ڪلن ڪِينَرا پرڀاتي 10 وَحۡدَهُ جي وَڍِيا، اِلَا اللهُ سين اورِينِ، هِنيون حَقِيقَتَ گَڏِيو، طَرِيقَتَ تورِينِ، مَعرِفَتَ جِيءَ ماٺِ سين، ڏيساندَرُ ڏورِينِ، سُکِ نه سُتا ڪَڏِهِين، ويهِي نه وورِين،ِ ڪُلَهنِئُون/ڪلنئون ڪَورِينِ، عاشِقَ، عبداللطيف چَئي. ڪلياڻ 1 لفظ ڪالھ سان وابسته لفظ ڪالهه/ڪال ڪالهوڪو/ڪالوڪو ڪالوڻا/ڪالهوڻا ڪالهوڻي/ڪالوڻي بيتن جا مٽال 5 سوڍا! صبر تنهنجو، مومَلَ مَتِ ٿيو، تو جو ڪالهه/ڪال ڪِيو، تنهن مَدِيُونِ ميٽي ڇَڏِيُون. مومل راڻو 8 7 ميءِ هَٿَ ۾ مَڪُڙِي، ڄامَ هَٿَ ۾ ڄارُ، سَڄو ڏينهن شِڪارُ، ڪِينجُهرَ ۾ ڪالَهه/ڪال هُئو. ڪاموڏ 2 30 ڪالهوڪو/ڪالوڪو ڪاڏي وِيو، سَندو جوڳِينِ جوشُ، پَسِي تنهن پَٽَ کي، هَڏِ نَه رَهِيو هوشُ، آسَڻَ ۾ اَفسوسُ، آئُون نَه جيئندِي اُنِ ري. رامڪلي 1 11 لاهه مَ پَچارانِ، سُکِ مَ سُمهُه جندَڙا، ڪَرَ جهورِي ڪِيڻانِ، ڪالهوڻا/ڪالوڻا اَڄُ گَهڻِي. رپ 1 5 ٻيڙِي پُراڻِي، وَکَرُ پاءِ مَ وِتَرو، تَري ۾ تُنَ پيا، پاسَنِئُون پاڻِي، هِيءَ هَڏِ وِهاڻِي، ڪَڙهُ ڪالهوڻي/ڪالوڻي ڏينهن کي. سريراڳ 3 **** ڪالهه/ڪال لفظ قافيه طور جڏهن به استعمال ٿيندو آهي ته ان جي صورتخطي پراڻي لکي ويندي ۽ اچار پڻ پراڻي صورتخطي مطابق ڪيو ويندو. قافي واري جاءِ تي ڪال کي موجودهه صورت ڪالهه لکڻ صحيح نه هوندو. بيتن جا مثال ڪال قافيه طور 19 وڃِئِي وِسَرِي شالِ، جو تو سَودو سِکِيو، اَڃا آئٖين ڪالَ، پُڻِ ٿو سَفَرِ سَنبهِين! سامونڊي 1 20 لَهَرِ مِڙوِئِي لالُ، وَهَڻُ کَٿُوران وِتَرو، اوٻَهارا عَنبِيرَ جا، جَرَ مان اَچَنِ جالَ، ڪُنَنِ گِهڙِي ڪالَ، سِڪَ پِرِيان جِي سُهڻي. سهڻي 5 3 جَنِين جهيڙِيو ڪَالَ، عَلِيءَ جي اولادَ سين، هَئي تَنِين جي حالَ، جي جَماتِي يَزِيدَ جا. ڪيڏارو 4
