شاهه جي لفظن ۾“ء” عمزه جي “ي” ۾ تبديلي

شاهه جي لفظن ۾“ء” عمزه جي “ي” ۾ تبديلي
صراط بلوج
اسان اڄ هن تحرير ۾ شاهه جي اهڙن لفظن جو جائزو وٺنداسين جنهن جي“ء” کي موجود لکت ۾ “ي” ۾ تبديل ڪري لکيو وڃي ٿو. ان جي لاءِ اسان شاهه جي ڪلام مان جيڪو پهريون لفظ کڻون ٿا اهو آهي لفظ “ڪِئا” جنهن کي موجوده لکت ۾ “ڪيا” لکيو ۽ ان مطابق اچاريو پڻ وڃي ٿو.
مثال طور هن بيت کي ڏسون ٿا،
وَحۡدَهُ جي وَڍِيا/وڍِئا، ڪِيا/ڪِئا اِلَااللهُ اَڌَ،
سَي ڌَڙَ پَسِي سَڌَ، ڪِنهن/ڪہ اَڀاڳِيءَ نه ٿئي.
هن بيت ۾ لفظ “ڪيا” موجوده لکت مطابق “ڪ ي ا” سان آهي جڏهن ته ان کي پراڻي لکت ۾ “ڪ ء ا” “ڪئا” لکيو ويندو هو. ان لفظ کي دستخطي رسالن ۾ ۽ موجوده ڇاپي رسالن جهڙوڪ، محترم گربخشاني، شاهواڻي ۽ بلوچ صاحب جي رسالن ۾ پراڻي لکت مطابق “ڪِئا” لکيو ويو آهي.
ان ئي بيت ۾ ٻيو لفظ “وَڍِيا” آهي ان جي پراڻي صورت وڍِئا آهي.
پراڻي لکت مطابق “ء” جيڪو موجوده لکت ۾ تبديل ٿي “ي” ٿيو آهي يا لکيو وڃي ٿو اهڙن مختلف لفظن جا مثال بيتن جي نشاندهي سان گڏ؛
1. اولئو/اوليو
2. ورسئا/ورسيا
3. ڪئو/ڪيو
4. گڏئو/گڏيو
5. نڱئو/نڱيو
6. رسئو/رسيو
7. ٿئو/ٿيو
8. ڪوٺئو/ڪوٺيو
9. آڻئو/آڻيو
10. ڪڍئا/ڪڍيا
11. ٿئا/ٿيا
12. پئا/پيا
13. وئا/ويا
14. چڙهئا/چڙهيا
15. چاڙهئا/چاڙهيا
بيتن جي نشاندهي
1. اولئو/اوليو معنيٰ ويو(تَڏِهۡن مَنجهان تَنِّ اَوَتَڙِ ڪونه اولِيو/اولئو.) ڪلياڻ داستان 1
2. ورسئا/ورسيا معنيٰ گمراهه ٿيا(ِٻيائِيءَ کي ٻَکُ جَنِّ وِڌو سي وِرَسِيا/ورسئا) ڪلياڻ داستان 1
3. ڪئو/ڪيو ڪري ڇڏيو(موليٰ ڪئو/ڪيو معمور، انگ ازل ۾ ان جو) ڪلياڻ داستان 1
4. گڏئو/گڏيو معني گڏ ٿيو، گڏجي ويو(هنيون حقيقت گڏئو/گڏيو، طريقت تورين.
5. نڱئو/نڱيو معنٰي نڪتو(سَلِج تنهن/تہ سُلُوڪُ، جو ناقِصِئا نِڱَيو/نڱئو) ڪلياڻ داستان 1
6. رسئو/رسيو معني پهتو (اگهِي اَگهائِي، رنج پريان کي رسئو/رسيو) ڪلياڻ داستان 2
7. ٿئو/ٿيو(سوريءَ سڏ ٿيو، ڪا هلندي جيڏيون؟) ڪلياڻ داستان 2
8. ڪوٺئو/ڪوٺيو معني سڏيو (ڪوٺئو/ڪوٺيو ڪناري، آڻيو ڇاڙهي ان کي) ڪلياڻ داستان
9. 2
10. آڻئو/آڻيو(ڪوٺئو/ڪوٺيو ڪناري، آڻيو/آڻئو ڇاڙهي ان کي) ڪلياڻ داستان 2
11. ڪڍئا/ڪڍيا معني ڪڍيا، ڪڍيائون، ظاهر ڪيائون(جهُ ڪاتَ ڪُلاڙَنِ ڪڍئا/ڪَڍِيا، ته موٽِيو پوءِ وَڃَنِّ) ڪلياڻ داستان 2
12. ٿئا/ٿيا معنيٰ ٿي ويا، بڻجي ويا( هيڪائي هيڪ ٿئا/ٿيا، احد سين عالم) ڪلياڻ داستان 1
13. پئا/پيا معنيٰ پئجي ويا(عاشق عبدالطيف چئي، انهيءَ پهه پئا/پيا.) ڪلياڻ داستان 1
14. وئا/ويا معني هليا ويا(هٿ ڪارايون آڱريون وئا/ويا ڪپجي ڪانهن) ڪلياڻ داستان 1
15. چڙهئا/چڙهيا معني سوار ٿيا، سفر لاءِ هليا(چنڊ وهاڻيءَ چڙَهئا/چڙهيا، مل مدينئان گهوٽ) ڪيڏارو داستان 2
16. چاڙهيا/چاڙهئا معني چڙهياسين، سوار ڪيا(اسان اُڌارا آڻي آونگ چاڙهئا/چاڙهيا) سامونڊي داستان 3 (هڙ ۾ ڪين هئونِ هونهئين هن نه چاڙهئا/چاڙهيا) سر سامونڊي 3
مٿين سڀني مثالن تي جڏهن غور ڪبو ته
پهريون نمونو ئو/يو جو آهي مطلب ته “ء” يا “ي؟ بعد اهڙن لفظ ۾ آخري اکر “و” جو آيل آهي
1. اولئو/اوليو
2. ورسئا/ورسيا
3. ڪئو/ڪيو
4. گڏئو/گڏيو
5. نڱئو/نڱيو
6. رسئو/رسيو
ٻيو نمونو ئا/يا جو آهي مطلب ته “ء” يا “ي” بعد لفظ ۾ آخري اکر الف جو آيل آهي.
1. ٿئا/ٿيا
2. پئا/پيا
3. وئا/ويا
4. چڙهئا/چڙهيا
5. چاڙهئا/چاڙهيا
ڪجهه وڌيڪ لفظ “ء/ي و” جي نموني جا
وڍئو/وڍيو - ڪلياڻ داستان 2
سکئو/سکيو - ڪلياڻ داستان 2
وٺئو/وٺيو - ڪلياڻ داستان 2
پسئو/پسيو - ڪلياڻ داستان 2
موٽئو/موٽيو - ڪلياڻ داستان 2
ٻئو/ٻيو - ڪلياڻ داستان 2
سلاڙئو/سلاڙيو - ڪلياڻ داستان 2
پڇئائون/پڇيائون - ڪلياڻ داستان 3
ڏسئائون/ڏسيائون - ڪلياڻ داستان 3
وارئو/واريو - يمن ڪلياڻ داستان 1
مارئو/ماريو - يمن ڪلياڻ داستان 1
ڳولئو/ڳوليو - يمن ڪلياڻ داستان 1
ڪئائون/ڪيائون – يمن ڪلياڻ داستان 2
ڪڍئو/ڪڍيو - يمن ڪلياڻ داستان 2
ورچئو/ ورچيو - يمن ڪلياڻ داستان 2
ڪپئو/ڪپيو - يمن ڪلياڻ داستان 3
ٺرئو/ٺريو - يمن ڪلياڻ داستان 3
ڇمڪئو/ڇمڪيو - يمن ڪلياڻ داستان 3
ڪجهه وڌيڪ لفظ “ء/ي ا” جي نموني جا
لڏئا/لڏيا ڪلياڻ داستان 2
ڇڏئا/ڇڏيا ڪلياڻ داستان 2
پڇئائون/پڇيائون ڪلياڻ داستان 3
ٻئا/ٻيا ڪلياڻ داستان 3
واڍوڙئا/واڍوڙيا ڪلياڻ داستان 3
ڪانارئا/ڪاناريا يمن ڪلياڻ داستان 1
چڪئا/چليا يمن ڪلياڻ داستان 1
نهارئا/نهاريا يمن ڪلياڻ داستان 1
گڏئا/گڏيا يمن ڪلياڻ داستان 2
مڙئا/مڙيا يمن ڪلياڻ داستان 3
لچئا/لچيا يمن ڪلياڻ 3
رکئا/رکيا يمن ڪلياڻ 3
اُپٽئا/اپٽيا يمن ڪلياڻ داستان 4
مارئا/ماريا يمن ڪلياڻ داستان 4
وهاٽئا/وهاٽيا يمن ڪلياڻ داستان 4
گهرئا/گهريا يمن ڪلياڻ داستان 4
ڳنڱاٽئا/ڳنڱاٽيا يمن ڪلياڻ داستان 4
پئان/پيان يمن ڪلياڻ داستان 6
اڳئان/اڳيان يمن ڪلياڻ داستان 6
نوازئا/نوازيا يمن ڪلياڻ داستان 8
سنوارئا/سنواريا يمن ڪلياڻ داستان 8