امين جويو
جونيئر رڪن
ننگر ٺٽي ۾ موجود مڪليءَ جي ٽڪري بابت ڄاڻ ۽ گهمڻ جو شوق رکندڙن لاءِ صلاحون
امين جويو
سون وَرني سنڌ ڌرتيءَ تي هونئن ته هزارين سَياحتي ۽ ثقافتي وِرثا موجود آهن ، پر يُونيسڪو وارن جي” ورلڊ هيريٽيج سائيٽ “ ۾ سنڌ جا رڳو ٻه عدد ماڳ شامل آهن. انهن منجهان هڪڙو موهين جو دڙو آهي ، جڏهن ته ٻيو ” مَڪلي“ آهي.
مَڪلي جي ٽڪري ٺٽي ضلعي ۾ موجود آهي ۽ ان جو سنڌ جي گاديءَ واري شهر ڪراچيءَ کان مفاصلو لڳ ڀڳ هڪ سئو ڪلوميٽر آهي. جيڪڏهن ڪنهن وٽ پنهنجي سواري هجي ته اهو ٻن کان اڍائي ڪلاڪن ۾ آسانيءَ سان مَڪلي پهچي سگهي ٿو.
مَڪليءَ بابت ڪيئي ڪتابن جا وَرق وَرائڻ کان پوءِ پَروڙَ پَوي ٿي ته ؛ ” مَڪلي“ نالي بابت هيٺيان ٽي عدد رايا عام طور تي گردش ڪن ٿا ؛
1. مَڪلي در حقيقت ”مَها ڪالي“ ديوي جي نالي منجهان تبديل ٿي بعد ۾”مَڪلي“ ٿي ويو آهي.
2. مَڪلي ” مَڪي هل “ يعني مڪه مڪرم جي نالي منجهان تبديل ٿي ”مَڪلي“ ٿيو آهي.
3. ڪنهن دور ۾ هتي ڪا عورت رهندي هئي ، جنهن جو نالو ”مائي مَڪلي“ هو. تنهن ڪري بعد ۾ ماڻهن هن کي ” مڪليءَ جي ٽڪري“ يا ”مڪليءَ واري ٽڪري“ چوڻ شروع ڪيو.
بهرحال مَڪلي هن وقت هڪ ”شهر خموشان“ جي صورت ۾ موجود آهي ۽ اتي لکن جي تعداد ۾ قبرون ۽ سَون جي تعداد ۾ بهترين مقبرا موجود آهن ، جن تي ٿيل خوبصورت ” اُڪَرَ “ ۽ ڪاريگري ڪيئي ڪَٿائون ۽ مها ڪَلاڪارن جي ڏات ۽ ڏانءٌ جو نظارو پيش ڪري رهي آهي. هتي مقبرن تي گوناگون قسم جي اُڪَرَ سان گڏو گڏ رَنگ بَرنگي ڪاشيگريءَ جو ڪم پڻ ٿيل آهي ، جنهن کي صديون گذري چڪيون آهن پر اها ڪاشي ۽ پٿرن تي ٿيل اُڪَرَ اهڙي طرح نمايان ۽ خوبصورت لڳي پئي آهي جهڙي طرح اها ، شاهڪار اڏاوتون جوڙڻ وقت هئي!
اڄ به هزارين سَياح ۽ زائرين مڪليءَ جو رخ ڪن ٿا ۽ پنهنجي پنهنجي عقيدي ۽ مَنشا مطابق مَڪليءَ جي ٽڪريءَ جو سير سَپاٽو ڪن ٿا.
جيئن ته مَڪليءَ بابت ڪتابن ، انٽرنيٽ توڙي يو ٽيوب چينلن تي تمام گهڻو مواد موجود آهي ، تنهن ڪري مڪليءَ بابت وڌيڪ لکڻ کان ٽارو ڪندي هيٺ مَڪلي گهمڻ جو شوق رکندڙن لاءِ چند ڪارائتيون صلاحون پيش ڪجن ٿيون ، جن تي عمل ڪرڻ سان سياحن کي فائدو حاصل ٿيندو.
1. مَڪلي ۽ سموري ٺٽي جي موسم ٻارنهن ئي مهينا چڱي هوندي آهي ، سو گهمڻ جو شوق رکندڙ ماڻهو ، جنهن به مهيني ۾ گهمڻ چاهين تنهن ۾ وڃي سگهن ٿا.
2. مڪليءَ تائين وڃڻ لاءِ سٺو روڊ ٺهيل آهي ۽ مَڪليءَ اندر به ”ڪاربان فِري“ گاڏيون موجود آهن ، جن ۾ ويهي ڏهه ڪلوميٽر هم چورس مڪليءَ جو قبرستان ٻن ڪلاڪن ۾ گهمي سگهجي ٿو.
3. مڪليءَ تي موجود سنڌ حڪومت جا ملازم سياحن کي ڄاڻ ڏيڻ سان گڏو گڏ رهائش ۽ کاڌي پيتي جو انتظام پڻ ڪري ڏيئي سگهن ٿا ، تنهن ڪري سياحن کي بغير ڪنهن خوف کُٽڪي جي مَڪلي گهمڻ لاءِ وڃڻ گهرجي.
4. مڪليءَ تي سيڪيورٽيءَ جو به جوڳو بندوبست ٿيل آهي ۽ اتي هر قسم جو نيٽ ورڪ پڻ موجود آهي.
5. مڪليءَ تي تحقيق جو شوق رکندڙن ، تاريخ ، جاگرافي ، جيولوجي ، آرڪيولوجي ، اينٿروپولوجي ، آرٽ ، آرڪيٽيڪچر ، اُڪرَ ۽ ٽائلز جي ڪم ۾ دلچسپي رکندڙ ماڻهن کي مَڪليءَ جو ڀيرو ضرور ڀڃڻ گهرجي.
6. مڪليءَ تي وِڊيو ڊاڪيومينٽري ٺاهڻ ، وِي لاگ ٺاهڻ يا ڦوٽو گِرافي جو شوق رکندڙن کي اتي موجود سرڪاري نمائندن کان اڳواٽ اجازت وٺي ، پوءِ اهو شوق پورو ڪرڻ گهرجي.
7. سڀني کان اهم ڳالهه اها ته ؛ ڪراچيءَ ۾ رهندڙ ماڻهو آرام سان هڪڙي ئي ڏينهن ۾ مَڪلي گهمي ڦري واپس اچي سگهن ٿا !
سنڌ حڪومت جي سَياحت ، قديم آثارن ۽ ثقافت کاتي لاءِ ٽي عدد اهم صلاحون
1. سنڌ حڪومت کي گهرجي ته مڪليءَ جي اوسي پاسي ۾ ڪو عالمي سَطح جو هوٽل تعمير ڪرائي ته جيئن ، ٻاهرين ملڪن منجهان ايندڙ سياح اتي رهائش اختيار ڪن ، جنهن جو فائدو ظاهر آ .. سنڌ حڪومت ۽ مقامي ماڻهن کي ٿيندو.
2. مڪلي ۽ سنڌ جي ٻين سَياحتي ۽ ثقافتي ماڳن جا بُروشر ، سنڌ ۽ پاڪستان جي هر هڪ ايئرپورٽ تي موجود هجڻ کپن.
3. سنڌ حڪومت جي ٽوئر ازم ڊپارٽمينٽ کي سنڌ ۾ سَياحت کي ترقي وٺرائڻ لاءِ ، ڪجهه تعليم يافته ۽ تجربيگار ” ٽوئر گائيِڊ“ مقرر ڪرڻ گهرجن ، جيڪي ڏيهي توڙي پرڏيهي سَياحن کي سموري سنڌ جا ثقافتي ۽ سَياحتي ماڳ گهمائين.
امين جويو
سون وَرني سنڌ ڌرتيءَ تي هونئن ته هزارين سَياحتي ۽ ثقافتي وِرثا موجود آهن ، پر يُونيسڪو وارن جي” ورلڊ هيريٽيج سائيٽ “ ۾ سنڌ جا رڳو ٻه عدد ماڳ شامل آهن. انهن منجهان هڪڙو موهين جو دڙو آهي ، جڏهن ته ٻيو ” مَڪلي“ آهي.
مَڪلي جي ٽڪري ٺٽي ضلعي ۾ موجود آهي ۽ ان جو سنڌ جي گاديءَ واري شهر ڪراچيءَ کان مفاصلو لڳ ڀڳ هڪ سئو ڪلوميٽر آهي. جيڪڏهن ڪنهن وٽ پنهنجي سواري هجي ته اهو ٻن کان اڍائي ڪلاڪن ۾ آسانيءَ سان مَڪلي پهچي سگهي ٿو.
مَڪليءَ بابت ڪيئي ڪتابن جا وَرق وَرائڻ کان پوءِ پَروڙَ پَوي ٿي ته ؛ ” مَڪلي“ نالي بابت هيٺيان ٽي عدد رايا عام طور تي گردش ڪن ٿا ؛
1. مَڪلي در حقيقت ”مَها ڪالي“ ديوي جي نالي منجهان تبديل ٿي بعد ۾”مَڪلي“ ٿي ويو آهي.
2. مَڪلي ” مَڪي هل “ يعني مڪه مڪرم جي نالي منجهان تبديل ٿي ”مَڪلي“ ٿيو آهي.
3. ڪنهن دور ۾ هتي ڪا عورت رهندي هئي ، جنهن جو نالو ”مائي مَڪلي“ هو. تنهن ڪري بعد ۾ ماڻهن هن کي ” مڪليءَ جي ٽڪري“ يا ”مڪليءَ واري ٽڪري“ چوڻ شروع ڪيو.
بهرحال مَڪلي هن وقت هڪ ”شهر خموشان“ جي صورت ۾ موجود آهي ۽ اتي لکن جي تعداد ۾ قبرون ۽ سَون جي تعداد ۾ بهترين مقبرا موجود آهن ، جن تي ٿيل خوبصورت ” اُڪَرَ “ ۽ ڪاريگري ڪيئي ڪَٿائون ۽ مها ڪَلاڪارن جي ڏات ۽ ڏانءٌ جو نظارو پيش ڪري رهي آهي. هتي مقبرن تي گوناگون قسم جي اُڪَرَ سان گڏو گڏ رَنگ بَرنگي ڪاشيگريءَ جو ڪم پڻ ٿيل آهي ، جنهن کي صديون گذري چڪيون آهن پر اها ڪاشي ۽ پٿرن تي ٿيل اُڪَرَ اهڙي طرح نمايان ۽ خوبصورت لڳي پئي آهي جهڙي طرح اها ، شاهڪار اڏاوتون جوڙڻ وقت هئي!
اڄ به هزارين سَياح ۽ زائرين مڪليءَ جو رخ ڪن ٿا ۽ پنهنجي پنهنجي عقيدي ۽ مَنشا مطابق مَڪليءَ جي ٽڪريءَ جو سير سَپاٽو ڪن ٿا.
جيئن ته مَڪليءَ بابت ڪتابن ، انٽرنيٽ توڙي يو ٽيوب چينلن تي تمام گهڻو مواد موجود آهي ، تنهن ڪري مڪليءَ بابت وڌيڪ لکڻ کان ٽارو ڪندي هيٺ مَڪلي گهمڻ جو شوق رکندڙن لاءِ چند ڪارائتيون صلاحون پيش ڪجن ٿيون ، جن تي عمل ڪرڻ سان سياحن کي فائدو حاصل ٿيندو.
1. مَڪلي ۽ سموري ٺٽي جي موسم ٻارنهن ئي مهينا چڱي هوندي آهي ، سو گهمڻ جو شوق رکندڙ ماڻهو ، جنهن به مهيني ۾ گهمڻ چاهين تنهن ۾ وڃي سگهن ٿا.
2. مڪليءَ تائين وڃڻ لاءِ سٺو روڊ ٺهيل آهي ۽ مَڪليءَ اندر به ”ڪاربان فِري“ گاڏيون موجود آهن ، جن ۾ ويهي ڏهه ڪلوميٽر هم چورس مڪليءَ جو قبرستان ٻن ڪلاڪن ۾ گهمي سگهجي ٿو.
3. مڪليءَ تي موجود سنڌ حڪومت جا ملازم سياحن کي ڄاڻ ڏيڻ سان گڏو گڏ رهائش ۽ کاڌي پيتي جو انتظام پڻ ڪري ڏيئي سگهن ٿا ، تنهن ڪري سياحن کي بغير ڪنهن خوف کُٽڪي جي مَڪلي گهمڻ لاءِ وڃڻ گهرجي.
4. مڪليءَ تي سيڪيورٽيءَ جو به جوڳو بندوبست ٿيل آهي ۽ اتي هر قسم جو نيٽ ورڪ پڻ موجود آهي.
5. مڪليءَ تي تحقيق جو شوق رکندڙن ، تاريخ ، جاگرافي ، جيولوجي ، آرڪيولوجي ، اينٿروپولوجي ، آرٽ ، آرڪيٽيڪچر ، اُڪرَ ۽ ٽائلز جي ڪم ۾ دلچسپي رکندڙ ماڻهن کي مَڪليءَ جو ڀيرو ضرور ڀڃڻ گهرجي.
6. مڪليءَ تي وِڊيو ڊاڪيومينٽري ٺاهڻ ، وِي لاگ ٺاهڻ يا ڦوٽو گِرافي جو شوق رکندڙن کي اتي موجود سرڪاري نمائندن کان اڳواٽ اجازت وٺي ، پوءِ اهو شوق پورو ڪرڻ گهرجي.
7. سڀني کان اهم ڳالهه اها ته ؛ ڪراچيءَ ۾ رهندڙ ماڻهو آرام سان هڪڙي ئي ڏينهن ۾ مَڪلي گهمي ڦري واپس اچي سگهن ٿا !
سنڌ حڪومت جي سَياحت ، قديم آثارن ۽ ثقافت کاتي لاءِ ٽي عدد اهم صلاحون
1. سنڌ حڪومت کي گهرجي ته مڪليءَ جي اوسي پاسي ۾ ڪو عالمي سَطح جو هوٽل تعمير ڪرائي ته جيئن ، ٻاهرين ملڪن منجهان ايندڙ سياح اتي رهائش اختيار ڪن ، جنهن جو فائدو ظاهر آ .. سنڌ حڪومت ۽ مقامي ماڻهن کي ٿيندو.
2. مڪلي ۽ سنڌ جي ٻين سَياحتي ۽ ثقافتي ماڳن جا بُروشر ، سنڌ ۽ پاڪستان جي هر هڪ ايئرپورٽ تي موجود هجڻ کپن.
3. سنڌ حڪومت جي ٽوئر ازم ڊپارٽمينٽ کي سنڌ ۾ سَياحت کي ترقي وٺرائڻ لاءِ ، ڪجهه تعليم يافته ۽ تجربيگار ” ٽوئر گائيِڊ“ مقرر ڪرڻ گهرجن ، جيڪي ڏيهي توڙي پرڏيهي سَياحن کي سموري سنڌ جا ثقافتي ۽ سَياحتي ماڳ گهمائين.