پاڪستان ۾ نانگن جا 97 قسم دريافت ٿي چڪا آهن، جن مان اڪثر بي زهر آهن. پر ٻين ڏکڻ ايشيائي ملڪن وانگر، پاڪستان ۾ به چار خطرناڪ ۽ زھريلا نانگ موجود آهن، جن کي ”بگ فور“ سڏيو وڃي ٿو. انهن ۾ انڊين ڪامن ڪريٽ، رسلز وائپر، سا اسڪيلڊ وائپر، ۽ انڊين ڪوبرا شامل آهن. ان سڀني مان انڊين ڪامن ڪريٽ، جنهن کي اردوءَ ۽ سنڌيءَ ۾ سنگچور چون ٿا، پاڪستان جو سڀ کان وڌيڪ زھريلو نانگ آهي.
پاڪستان ۾ نانگ جي ڏنگڻ سان ٿيندڙ موتن ۾ سڀ کان وڌيڪ انگ سنگچور نانگ جي ڏنگڻ سبب ٿين ٿا.
سنگچور.. هڪ خاموش قاتل
هن ناگ کي ”Silent Killer“ (ماٺيڻو قاتل) به چوندا آهن، ڇو ته هن جي ڏنگڻ وقت رڳو هڪ مچھر يا ڳاڙھيءَ جي ڏنگڻ جو احساس ٿيندو آهي، پر زھر ايترو طاقتور هوندو آهي جو جيڪڏهن بروقت علاج نه ڪيو وڃي ته 4 کان 6 ڪلاڪن اندر موت واقع ٿي سگهي ٿو. رات جو جيڪڏهن ڪو هن ناگ جي ور چڙهي ٿو ته امڪان آهي ته سُتي سُتي ئي دم ڏئي ڇڏي.
سڃاڻپ ۽ بناوٽ
انگريزي نالو: Common Krait / Indian Krait
سائنسي نالو: Bungarus Caeruleus
خاندان: Elapidae (اهو خاندان جنهن ۾ زھريلا نانگ شامل آهن)
سنگچور نانگ وچولي سائيز جو، نرم جسم ۽ چمڪدار چمڙي وارو سنهرو نانگ هوندو آهي. ان جي عام ڊيگهه 3 فٽ (90 سينٽي ميٽر) هوندي آهي، پر ڪجهه 6 فٽ تائين وڌي سگهن ٿا. نر نانگ ماده جي ڀيٽ ۾ ڊگها هوندا آهن ۽ انهن جي پڇڙي به نسبتن ڊگهي هوندي آهي.
انهن جو مٿيون رنگ نيرو ڪارو، هلڪو سرمائي، ڳاڙهو ڀورو يا چمڪندڙ ڪارو هوندو آهي، ۽ انهن جي جسم تي اڇين، پينڻين يا سرمائي رنگ جون 40-50 تنگ پٽيون هونديون آهن.
رهائش ۽ پکڙجڻ
سنگچور نانگ پاڪستان جي تقريبن سڀني علائقن ۾ ملن ٿا، سواءِ سامونڊي ٻيٽن جي. ان کان علاوه، ڀارت، بنگلاديش، نيپال ۽ سري لنڪا ۾ به موجود آهن.
پاڪستان ۾ انهن جا مسڪن هيٺيان آهن:
هموار علائقا ۽ جبل، 1700 ميٽر اوچائيءَ تائين
ڳوٺاڻا علائقا، آباد زمينون، باغ
ويران هنڌ، کنڊرات، چؤهاڙن جا بل
تيليءَ، مٽيءَ ۽ جابلو علائقن ۾ موجود ڪنڊون
اهي عام طور تي رات جو نڪرندا آهن، جڏهن ته ڏينهن جو ويرانين ۾، ملبن جي هيٺان يا چؤهاڙن جي ٻرن ۾ لڪيل هوندا آهن.
رويو ۽ دفاعي انداز
رات جو سرگرم، جڏهن ته ڏينهن جو بيڪار ۽ غير جارح هوندا آهن.
خطري جي صورت ۾ جسم کي گول ڪري، مٿو لڪائي ڇڏيندا آهن (جيئن Python Regius).
جيڪڏهن هٿ سان پڪڙيو وڃي ته بدبودار ڪارو مادو ڇڏيندا آهن، جيڪو هٿ ڌوئڻ باوجود به نٿو لهي.
رات جو تيز سيٽيءَ جهڙي آواز سان ڌمڪيون ڏيندا آهن ۽ حملو به جلد ڪري سگهن ٿا.
زھر ۽ ان جا اثر
سنگچور نانگ جو زھر نيورو ٽوڪسن (Neurotoxin) آهي، جيڪو مرڪزي نروس سسٽم تي اثر وجهي ٿو.
موت جي شرح: 70-80%، جيڪڏهن علاج بروقت نه ٿئي.
زھر جا اثر:
شدت سان پيٽ ۾ سور
چهري جي عضون ۾ ڇڪتاڻ
ڏسڻ ۽ ڳالهائڻ ۾ ڏکيائي
فالج
ساهه بند ٿيڻ سبب موت
ڪجهه ڪلاڪن اندر، جيڪڏهن علاج نه ٿيو ته موت لازمي آهي.
حفاظتي اپاءَ
1. گھر ۽ ٻاهريان علائقا ڪچري کان پاڪ رکو.
2. چؤهاڙن جي ٻرن کي بند ڪيو.
3. گهر جي ويجهو باغن کي صاف رکو.
4. رات جو گهر کان ٻاهر نڪرڻ کان اڳ ٻاهريون بتيون ٻاري ڇڏيو.
5. بيت الخلاء جا دروازا بند رکو.
6. گٽر جا ڍڪ بند رکو.
7. جيڪڏهن ڪو نانگ نظر اچي ته فوري طور تي 1122 ريسڪيو کي اطلاع ڏيو.
8. ڏنگڻ جي صورت ۾ ڪنهن به قسم جي جادو، ڦيڻي، يا جڙي ٻوٽين تي ڀروسو نه ڪيو، فوري طور تي اسپتال وڃو.
سنگچور نانگ ڇو عام آهي؟
1. رات جو سرگرم هجڻ.. ماڻهو سُتل هوندا آهن، ان ڪري اهي نانگ گهٽ نظر ايندا آهن ۽ ماريا به گهٽ ويندا آهن.
2. ٻين نانگن جو شڪار... سنگچور ٻين نانگن کي به کائي ٿو، جنهن سبب ٻين نانگن جو انگ گهٽ ٿي رهيو آهي.
3. پڪڙڻ کان پاسو.. ٻين نانگن (جهڙوڪ ڪوبرن) کي صوفي، جوڳي، يا وئٽس استعمال ڪندا آهن، پر سنگچور کي ان جي بدبوءَ سبب ڪو به نٿو پڪڙي.
4. ماڻهن جي رهاڻين تي قبضو.. قدرتي مسڪن ختم ٿيڻ سبب اهي انساني گھرن ۾ اچي رهن ٿا.
حاصل مطلب:
سنگچور نانگ پاڪستان ۾ سڀ کان وڌيڪ زھريلو ۽ خطرناڪ نانگ آهي، جنهن جي ڏنگڻ سان بيحد تيزيءَ سان موت واقع ٿي سگهي ٿو. هن نانگ کان بچڻ لاءِ حفاظتي تدبيرن تي عمل ڪرڻ انتهائي ضروري آهي، خاص ڪري انهن علائقن ۾، جتي هن نانگ جي موجودگيءَ جا امڪان وڌيڪ آهن.