فقير محمد سنڌي
سينيئر رڪن
عبدالواحد سومريءَ جو ترتيب ڏنل ڪتاب ”پروفيسر اعجاز احمد قريشي"
(علمي، ادبي ۽ سماجي خدمتون) جو سرسري جائزو...!
فقير محمد سنڌي.
ڪَکن مٿان قرب جا، قدم شال رکن،
ساٿي سي اچن، سڪ جنين جي ساھ ۾.
عبدالواحد سومريءَ جو ترتيب ڏنل هي ڪتاب نامور علمي، ادبي شخصيت ۽ سماجي ڪارڪن پروفيسر اعجاز احمد قريشيءَ جي زندگيءَ ۽ ڪم کي خراج تحسين پيش ڪرڻ آهي.
ڪتاب ۾ اهم خاصيت پروفيسر قريشيءَ سان ڪيل ڳالھ ٻولھ شامل آهي جنهن ۾ مختلف مسئلن تي سندس خيالن، تجربن ۽ نقطہ نظر جي هڪ جهلڪ شامل آهي. جنھن ۾ زندگيءَ جا ڪافي مسئلا زير بحث هيٺ آيل آهن. ڌرتي ڌڻين کي سجاڳيءَ جو سنيھي جو درس پڻ ملي ٿو.
ڪراچي جي ڪيس جي ڪتاب تي هڪ نظر، اهو حصو ڪراچي ڪيس تي پروفيسر قريشي جي ڪم جو جائزو وٺي، سماجي شعبي ۾ سندس تعاون کي اجاگر ڪري سگهجي ٿو. جيڪا ڳالھ موجوده حالتن جو پڻ جائزو آهي.
ڊاڪٽرسليمان شيخ، سنڌ جي اهم شخصيتن ۾ شمار ٿئي ٿو. ان جي زندگي ۽ ڪتاب تي راءِ پڙهڻ جهڙي آهي. ڊاڪٽر سليمان شيخ جي ڪتاب جو جائزو، پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي نظر ۽ مطالعي ادب ۽ زندگي جي ڪم تي ورثي طور تي هڪ ماهر جي راءِ ۽ نظريو اهميت جوڳو آهي.
شخصيت، ڪردار ۽ خدمتون هي حصو پروفيسر قريشي جي شخصيت، ڪردار ۽ سماج لاءِ ڪيل خدمتن جو تفصيلي جائزو پيش ڪري ٿو.
4 مارچ جي شاگردن جي جدوجهد، ڪتاب 4 مارچ جي شاگرد جدوجهد جي اهم واقعن کي ڇهندو، ان تحريڪ ۾ پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي ڪردار کي اجاگر ڪري ٿو.
ون يونٽ ۽ سنڌ جي تاريخ ۾ هڪ اهم باب، هي سيشن ون يونٽ جي ڪافي ڳالھين منظر عام آڻي نئين نسل جي ڪافي سوالن جي جواب ۾ آهي. سنڌ جي تاريخ تي ان جا اثر، هن باب ۾ پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي ڄڻ ڌرتيءَ ۽ تاريخ سان تعاون نظر اچي ٿو. ان لاءِ هن ڪتاب جي اهميت پنھنجي مٽ پاڻ آهي.
ڪتاب جو بيڪ ٽائيٽل مرتضي لغاري لکيو آهي لکي ٿو، تہ " پروفیسر اعجاز احمد قريشي پنهنجي ٽھيءَ جو مقبول ترين استاد، تاريخ جو ليکاري، سنڌ پرست ۽ سچيت ليکڪ طور سڃاتو وڃي ٿو. جيتوڻيڪ سندس سڃاڻپ جا ٻيا بہ اڻ گڻيا حوالا آهن."
هي ڪتاب پروفيسر اعجاز احمد قريشيءَ جي زندگيءَ ۽ ڪم سان گڏوگڏ سنڌ جي سماجي، ادبي ۽ علمي تاريخ سان دلچسپي رکندڙن لاءِ هڪ قيمتي تحفو آهي. ڇو جو پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي مختلف شعبن ۾ تعاون ۽ سماج تي ان جي اثر جي هڪ جامع ڄاڻ فراهم ڪري ٿو تڏهن تہ ناليواري صحافي محمد يوسف مهر مھاڳ ۾ لکي ٿو، تہ" 1843ع ۾ جڏهن چارلس نيپيئر جي قيادت ۾ سنڌ تي قبضي جو عمل پورو ٿيو تہ هن وائيسراءِ کي پنھنجي پهرين تار ۾ لکيو تہ : مون سنڌ فتح ڪئي آهي ۽ ڏوھ ڪيو آهي. ڇو تہ هن سميت وائيسراءِ هند کي خبر هئي تہ سنڌ جي ٽالپرن هونءَ ئي جنگي معاهدا ڪري پنھنجي آزادي تان هٿ کڻي ورتو هو. 1843ع کان 1947ع تائين 104سال سنڌ جي غلامي جا سال هئا پر انھيءَ سڄي دور ۾ جديد تعليم، روڊ رستا ۽ ريلوي جو انتظام ٺهيو، سکر بئراج قائم ٿيو ۽ سنڌ ۾ خوشحالي جو دور جو آغاز ٿيو. "
هي ڪتاب محققن، عالمن ۽ سنڌ جي تاريخ جي فردن، سماجي سائنس ۽ ادبي اڀياس ۾ دلچسپي رکندڙ هر فرد لاءِ لاڀائتو آهي. جس آهي عبدالواحد سومريءَ کي جنھن تاريخي شخص جي چونڊ ڪئي آهي. آخر ۾ پروفيسر اعجاز احمد قريشيءَ لاءِ جمن دربدر جون سٽون ٿيون ياد اچن.
وٺي هر هر جنم وربو، مٺا مهراڻ ۾ ملبو،
ختم اونداھَ ٿي ويندي، چِٽيءَ چانڊاڻ ۾ ملبو.
(علمي، ادبي ۽ سماجي خدمتون) جو سرسري جائزو...!
فقير محمد سنڌي.
ڪَکن مٿان قرب جا، قدم شال رکن،
ساٿي سي اچن، سڪ جنين جي ساھ ۾.
عبدالواحد سومريءَ جو ترتيب ڏنل هي ڪتاب نامور علمي، ادبي شخصيت ۽ سماجي ڪارڪن پروفيسر اعجاز احمد قريشيءَ جي زندگيءَ ۽ ڪم کي خراج تحسين پيش ڪرڻ آهي.
ڪتاب ۾ اهم خاصيت پروفيسر قريشيءَ سان ڪيل ڳالھ ٻولھ شامل آهي جنهن ۾ مختلف مسئلن تي سندس خيالن، تجربن ۽ نقطہ نظر جي هڪ جهلڪ شامل آهي. جنھن ۾ زندگيءَ جا ڪافي مسئلا زير بحث هيٺ آيل آهن. ڌرتي ڌڻين کي سجاڳيءَ جو سنيھي جو درس پڻ ملي ٿو.
ڪراچي جي ڪيس جي ڪتاب تي هڪ نظر، اهو حصو ڪراچي ڪيس تي پروفيسر قريشي جي ڪم جو جائزو وٺي، سماجي شعبي ۾ سندس تعاون کي اجاگر ڪري سگهجي ٿو. جيڪا ڳالھ موجوده حالتن جو پڻ جائزو آهي.
ڊاڪٽرسليمان شيخ، سنڌ جي اهم شخصيتن ۾ شمار ٿئي ٿو. ان جي زندگي ۽ ڪتاب تي راءِ پڙهڻ جهڙي آهي. ڊاڪٽر سليمان شيخ جي ڪتاب جو جائزو، پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي نظر ۽ مطالعي ادب ۽ زندگي جي ڪم تي ورثي طور تي هڪ ماهر جي راءِ ۽ نظريو اهميت جوڳو آهي.
شخصيت، ڪردار ۽ خدمتون هي حصو پروفيسر قريشي جي شخصيت، ڪردار ۽ سماج لاءِ ڪيل خدمتن جو تفصيلي جائزو پيش ڪري ٿو.
4 مارچ جي شاگردن جي جدوجهد، ڪتاب 4 مارچ جي شاگرد جدوجهد جي اهم واقعن کي ڇهندو، ان تحريڪ ۾ پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي ڪردار کي اجاگر ڪري ٿو.
ون يونٽ ۽ سنڌ جي تاريخ ۾ هڪ اهم باب، هي سيشن ون يونٽ جي ڪافي ڳالھين منظر عام آڻي نئين نسل جي ڪافي سوالن جي جواب ۾ آهي. سنڌ جي تاريخ تي ان جا اثر، هن باب ۾ پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي ڄڻ ڌرتيءَ ۽ تاريخ سان تعاون نظر اچي ٿو. ان لاءِ هن ڪتاب جي اهميت پنھنجي مٽ پاڻ آهي.
ڪتاب جو بيڪ ٽائيٽل مرتضي لغاري لکيو آهي لکي ٿو، تہ " پروفیسر اعجاز احمد قريشي پنهنجي ٽھيءَ جو مقبول ترين استاد، تاريخ جو ليکاري، سنڌ پرست ۽ سچيت ليکڪ طور سڃاتو وڃي ٿو. جيتوڻيڪ سندس سڃاڻپ جا ٻيا بہ اڻ گڻيا حوالا آهن."
هي ڪتاب پروفيسر اعجاز احمد قريشيءَ جي زندگيءَ ۽ ڪم سان گڏوگڏ سنڌ جي سماجي، ادبي ۽ علمي تاريخ سان دلچسپي رکندڙن لاءِ هڪ قيمتي تحفو آهي. ڇو جو پروفيسر اعجاز قريشيءَ جي مختلف شعبن ۾ تعاون ۽ سماج تي ان جي اثر جي هڪ جامع ڄاڻ فراهم ڪري ٿو تڏهن تہ ناليواري صحافي محمد يوسف مهر مھاڳ ۾ لکي ٿو، تہ" 1843ع ۾ جڏهن چارلس نيپيئر جي قيادت ۾ سنڌ تي قبضي جو عمل پورو ٿيو تہ هن وائيسراءِ کي پنھنجي پهرين تار ۾ لکيو تہ : مون سنڌ فتح ڪئي آهي ۽ ڏوھ ڪيو آهي. ڇو تہ هن سميت وائيسراءِ هند کي خبر هئي تہ سنڌ جي ٽالپرن هونءَ ئي جنگي معاهدا ڪري پنھنجي آزادي تان هٿ کڻي ورتو هو. 1843ع کان 1947ع تائين 104سال سنڌ جي غلامي جا سال هئا پر انھيءَ سڄي دور ۾ جديد تعليم، روڊ رستا ۽ ريلوي جو انتظام ٺهيو، سکر بئراج قائم ٿيو ۽ سنڌ ۾ خوشحالي جو دور جو آغاز ٿيو. "
هي ڪتاب محققن، عالمن ۽ سنڌ جي تاريخ جي فردن، سماجي سائنس ۽ ادبي اڀياس ۾ دلچسپي رکندڙ هر فرد لاءِ لاڀائتو آهي. جس آهي عبدالواحد سومريءَ کي جنھن تاريخي شخص جي چونڊ ڪئي آهي. آخر ۾ پروفيسر اعجاز احمد قريشيءَ لاءِ جمن دربدر جون سٽون ٿيون ياد اچن.
وٺي هر هر جنم وربو، مٺا مهراڻ ۾ ملبو،
ختم اونداھَ ٿي ويندي، چِٽيءَ چانڊاڻ ۾ ملبو.