پرديسي پکيئڙا حميد سنڌي هن پٽ تي ڦهليل گليلن ۽ ڳوڙهن کي جاچيو ۽ پوءِ کانڀاڻي جي وچ تي هڪ ڳوڙهو کڻي رکيو. سندس ننڍڙي ٻانهن ڏاڍي ڏانو سان کانڀاڻي کي گهمايو. هڪ ٺڪاءُ نڪتو ۽ پنهنجي ننڍڙي ۽ نرم آواز کي وڏڙو ۽ کهرو ڪندي پڪاريو: ”هو-- هو--هو-- هو-- وهيو—“. پکين چوڌاري ڀڙڪو کاڌو ۽ وَهين جو قطارون سندس سامهون ڀورانهونڪنديون کجين جي چوٽين کان اِئين نڪتيون، ڄڻ هو هيءُ باغ رڳو ڇڏي نه ويندا، پر ملڪ به ٽپي ويندا. هن ڪيترن سالن کان وهَين کان قطارون ڪندي، ڪتل جي مند ۾ کجين جي چوڌاري لامارا ڏيندي، ٻن ڳڙين خاطر جان جوکم ۾ وجهند ڏٺو ۽ سندس پيءُ بچل باغائي جا ڌڪ بچائيندي ڏٺو. هيءُ پهريون سال هو، جو بچل بيماري سانگي، سچل کي کانڀاڻي سونپي هئي، پر هن هدايت سان ته ”سچل! کانڀاڻي وهندي پر جي ڪنهن پکي پکڻ جو کنڀ ڪريو، سمجهه ته ڪيس ڪري ڇڏيئه. خاص طرح وَهيي جو ته خيال ڪجانءِ. هيءُ پتڪڙو ڀورڙو پکي، پرديسي پکي اٿئي.“ سچل حيران ٿي پڇيو هيس، ”پر بابا! هيءُ پکي ته هتي جو آهي، پرديسي ڪيئن ٿيو؟“ ”نه من! هيءُ ڏورانهين ملڪ جو پتڪڙو پکي آهي. هيءُ ڪتل جو عاشق آهي. ڪي سوين ڪوهه لتاڙي، کجين جي باغ ۾ اَچيو منزل هڻي. سندس ٻن ڳڙين خاطر چاهه سندس شوق به آهي ته پيٽ پوڄا به. مڙيوئي سندس شوق ۽ پيٽڙي جو خيال ڪجانءِ ٻچا! ڇو ته اسان به شوق ۽ پيٽ جا ماريل آهيون!“ سچل کي ڀلي ڀت ڄاڻ هئي ته پڻس پيٽ لاءِ جي باغائي هو ته باغ جي کجيءَ کجيءَ سان به چاهه هيس ۽ کيس جهونو باغائي سمجهيو ويندو هو. کجين جي باغن ۾ سندس موهه هوندو هو. ڀلي رئيسن جو باغ هجي يا سيٺين جو، وڏيرن جو هجي يا نوڪر هجي يا پيرن جو، بچل هلي به کين صلاحون ڏيندو، پوءِ کڻي پاڻ پيرن وٽ نوڪر ڇو نه هجي. هونئن به سندس پيرن سان جيئن ئي جيءُ ريجهيو هو، هن هاڻ پيريءَ تائين پئي نباهيو. سچل ويٺي ويٺي پنهنجي پيءُ بچل جي حال تي به سوچيو، جيڪو هاڻ کٽ تي پيو هو. کنگهي کنگهي سندس برو حال ٿيو هو. باقي ڪي بچيو هو. هونئن به ڪمزورڙو ته هوئي. پر پَرُ کان هن بيماري هڻي هڏا ڪري ڇڏيو هوس. ماڻس ڪيئي حڪيم ڀيٽيا هئا. ڪي چون ته سلهه اٿس، ڪي چون ته دم جو مريض آهي، ڪن ته مورڳو چيو ته ”بابا! اِها به پيري!“ پر سچل کي اها پڪ هئي ته بابو اچي ڀيڙو ٿيندوم. سندس هڪ ته پيءُ سان دل هوندي هئي، ٻيو هيڏي وڏي باغ ۾ هو اُٻاڻڪو به ٿيندو هو ۽ جهار هڪلڻ به ته سندس لاءِ ڪو سولو ڪم به نه هو. ائين سندس ويچارن کي وَهين جي ڀورانهين قطارن پل لاءِ پري ڪري ڇڏيو، هو ڇرڪ ڀري اٿيو. هُن جي جان پئي نظر وئي ته کيس ڀورانهون پئي نظر آيو، ڪٿي ته هنن ڀڙڪا پئي ڏنا ته ڪٿي چوٽيارا ويٺا هيا. سندن ايڏي گهڻائي ڏسي ننڍڙو سچل ڊڄي ويو. هُن عمر ۾ ايڏو وهيو نه ڏٺو هو. هيل ولرن جا ولر ڏسي هو حيران به ٿيو پي ته ڊنو به پئي. هن ڪا گهڙي ته هن ڀورانهين ڀڙڪي ۽ چوٽيءَ جا نظارا پئي پسيا. اڄ کيس هيءُ کجين جو باغ ٻيو پئي لڳو. اوچتو کيس خيال آيو ۽ هو ڊڄي ويو: ’جي سڄي ڪَتل جهار ئي کائي وئي ته پوءِ-!‘ هُن يڪدم گُليلا ۽ ڳوڙها ميڙيا ۽ کانڀاڻيءَ جي وچ تي رکندو ويو، ٺڪاءُ ڪڍندو اُن سان گڏ سندس رڙ به پئي پيئي: ”هو-- هو--هو-- هو-- وهيو--“. سندس ٻانهن ساڻي ٿي پئي، پر اڄ وَهيو به چئي ته ننڍڙي يار سچل جي ياري ڇڏي ڪاٿي ٿو وڃان. ڀڙڪو ڏيو، وريو ڦريو اچي، سو به وَلرين. يا ته گوشا رَسائتا ٿيا هيا يا ته سچل وارو باغ ئي مٺو هو ۽ کين وڻيو هو. سچل جڏهن هيءُ لقاءُ ڏٺو ته يڪدم گليلن ۽ ڳوڙهن سان کڻي کيسا ڀريائين ۽ باغ ۾ اندر ڪاهي پيو. کانڀاڻي وَهندي پئي هلي، پر وهيو جي پچر ڇڏي! نيٺ سچل کانڀاڻي اُڀي ڪئي ۽ سڏي هڻڻ لڳو. ڪنهن مهل ڪنهن وَلر کي ٿي چٽيائين ته ڪنهن مهل ڪو اڪيلو به هٿ پئي چڙهيس ته گليلي يا ڳوڙهي جو زوزاٽ هيس. پر سائين اڳيان به وَهيو هو. کانڀاڻي جي ٺڪاءُ سان هُن ڀڙڪيو پئي کاڌو ۽ گليلي (ڳوڙهي) جي پهچڻ کان اڳ ئي هنن يا ته آسمان پئي کنيو يا لهوارا ٿيو وڃي پٽ پئي ورتائون. شايد ائين به هجي جو سچل جي پتڪڙي وجود کي هنن پاڻ جهڙو پتڪڙو سمجهيو هجي. ڇو ته جڏهن سچل کانڀاڻي هڻي ساڻو ٿيو ۽ پگهر وڃي کڙي کنيس ته هو هڪ کجيءَ جي ڇانوَ ۾ ويهي رهيو ۽ گهڙي ئي ڪانه گذري ته وَهين اچي ديرو سندس پاسي ۾ هنيو ۽ ٽپ ڏيندا، سندس آڏو پئي کيڏيا. ڪي ته بنهه سندس مٿي کان يا بنهه ڪنن وٽان ڀون ڪندا وڃي سندس پٺيان ٿي ويٺا. ائين پئي لڳو ڄڻ هو سچل سان راند پيا ڪن. ڪا گهڙي سچل هن نرمل نظاري ۾ گم ٿي ويو. کيس هيءُ پتڪڙا پکي ڏاڍا وڻيا پئي. پر پوءِ به هن مٿي نهاريو ته کيس باغ جي ڀينگ نظر آئي. هو هر هر خار مان اٿيو پئي ۽ کانڀاڻيءُ جو ٺڪاءُ ڪري وري ويهي پئي رهيو. هُن کي سمجهه ۾ نه پئي آيو ته هو ڇا ڪري. ڪا مهل هو بي وس ويٺو رهيو ۽ پئي وَهين جون رانديون پسيائين. هاڻ ته هو ڇيڪ ڇڏيل هيا ۽ پٽ تي لهي آيا هيا. سچل هنن کي بود ۾ ٺينگ ٽپا ڏيندي مورڳو پوسريو پئي ويو. سندس بي وسي ۽ لاچاري ضد ۾ بدلجي وئي هئي. هُن جو منهن ڪاوڙ ۾ ڳاڙهو ٿيندو پئي ويو. سندس ڏند ڀڪوڙيا ويا. چوڌاري وَهين جو غوغاءُ هو ۽ سندس ڪَنن جون دهلڙيون ڦاٽيون پئي، لوندڙين ٺڪاءُ پئي ڏنا. ويٺي ويٺي سندس هٿن ڪم ڪري ورتو ۽ هُن هِن دفعي ٻانهن کي گهڻو نه گهمايو، بس سڌي ۽ اُڀي کانڀاڻي وهي وئي ۽ سامهون کليل پٽ تي نچندڙ ڪڏندڙ بود ۾ چيچاٽن جو غوغاءُ ڪندڙ بي خبر پتڪڙن پکين ڀڙڪو کاڌو، پر هڪ ساٿي سندن ساڻي نه ٿيو ۽ ڌڪجي ڪريو. هو پٽ تي کنڀڙاٽيون هڻي پنهنجيون کنڀڙاٽيون کوهيندو رهيو. سچل هڪ وار ته خوشيءَ ۾ رڙ ڪئي: ”اهو ٿو وڃييءَ!“ پر پوءِ جو ڦٿڪڻ ۽ چين چين جو آواز ٻڌي هو سمجهيو ويو. گهڙي ڪانه گذري ته سڄي باغ ۾ ماتم مچي ويو ۽ وهين رڙيون ڪري باغ مٿي تي کڻي ڏنو. هو اڃا ويجها ته ڪو نه پئ آيا، پر سندن واڪا وڏي سڏ پئي ٻڌا. سچل کي ائين لڳو ڄڻ وهيا اُڀ ڏاري وجهندا. سچل کي وهين جي ڀڙڪن ۽ غلغلي هيسائي ڇڏيو هو. سچل ڊپ ۾ آهستي آهستي چُريو ۽ وڃي ڌڪيءَ کي کنيو، جنهن هاڻي ڇريون ڪو نه پئي هنيو پر ساڻو ٿيو پيو هو. سچل جي ننڍڙي هٿ ۾ ننڍڙو پکي جيئن آيو ته سچل کي ڏاڍو قياس آيو. ننڍڙو پتڪڙو ڪنئرو هلڪڙو پکي ساڻو ٿيو سندس تريءَ تي پيو هو. ڌڪ به ڪو هيس، منجهس ڪا خاص چرپر نه هئي ائين پي لڳو ڄڻ پوين پساهن ۾ هجي. سچل آهستي آهستي مناهين ڏانهن هليو. هو هاڻ تڪڙو تڪڙو ٻنا ٽپڻ لڳو ۽ جيئن هو مناهين ويجهو پهتو ته ڪو ماڻهو پٽ تي ڪريل ڏٺائين. ڪا گهڙي هو ڄمي بيهي رهو، پوءِ اُڀي رڙ ڪيائين، ”باباَ!“ ڊوڙندو وڃي پيءُ جي جُسي کي چنبڙيو. ڌڪي وهيي کي هن پٽ تي کڻي رکيو ۽ پوءِ هو پيءُ کي جاچڻ لڳو. سندس لوندڙي ۽ منهن تي ڌڪن جا نشان نظر آيا، جن مان رت وهي ڄمي هليو هو. سچل ڌڪ سهي ڪري ويو ته اِهي گليلن ۽ ڳوڙهن جا ڌڪ هيا. هو سڄو ڏڪڻ لڳو، پوءِ روئڻ لڳو. هُن کي پنهنجا هنيل جوشيلا کانڀاڻين جا اُڀا ڌڪ ياد آيا. هُن کي يقين ٿي ويو ته پڻس پوين پساهن ۾ آهي، ڇو جو هو بي سُرت پيو هو. هُن کي ويٺي خيال آيو ۽ هو مناهين ڏانهن ڊوڙيو. هُن ٺڪر وارو کُمرو پاڻيءَ سان ڀريو ۽ ڊوڙندو وريو. هن مٿي کي ٻڌل ليڙون ٿيل پوتڙو لاٿو، پاڻيءَ ۾ آلو ڪري پيءُ جو منهن اُگهڻ لڳو. هو سندس منهن اُگهندو پيو وڃي ۽ رُئندو به پيو وڃي. سندس ڳوڙها نه پيا بيهن. ڪي ته انهيءَ پاڻيءَ ۾ پئي ڳڙيا، جنهن سان هن پڻس جا ڌڪڙا پئي چيٺيا. ائين پڻس ڀڻڪو ڪيو ۽ بت ۾ چرپر آيس. گهڙيءَ کان پوءِ پڻس ڪنجهندو اُٿيو ۽ وَرَ ڪريو پئي جو سچل سهارو ڏئي سنڀالي ورتس. پڻس سچل ڏي نهاريو، سندس ڪومايل مُک پَسي مرڪي پيو: ”سچل پٽ! گهٻراءِ نه. پرواهه ناهي. هر هڪ پرديسي آهي. اڄ پرديسين جو وارو هيو. جهڙو وهيو پرديسي پکي، تهڙو مان!“ هُن هٿ وڌائي پٽ تي پيل ڌڪيل وهيو هٿ ۾ کنيو ۽ پوءِ سندس چهنب وات ۾ وجهي، اُن ۾ ساهه ڦوڪڻ جي ڪئي، پر پوءِ هن پکيءَ کي چميو ۽ ڀڻڪيو، ”مٺا! معاف ڪجان!“ پوءِ بچل جو ڪنڌ، سچل جي هنج ۾ لڙڪي پيو. اُن سان گڏ پکي به سندس هنج ۾ ڪريو. هن ويلي سچل دانهن به نه ڪري سگهيو. صرف هو ٻن جُسن کي محسوس ڪري سگهيو پئي، کيس ائين لڳو ته نٻل پتڪڙي وهيي ۽ نٻل پيءُ جي جهور جسم ۾ ڪو فرق نه هو. هُن مٿي نهاريو، چوڌاري ڪو به غوغاءُ نه هو. سانت ئي سانت هئي ۽ ائين ٿي لڳو ته پرديسي پکيئڙا هاڻ اُڏامي ويا هئا. مهراڻ 1985
جواب: پرديسي پکيئڙا جيتوڻيڪ هن ڪائنات ۾ هر انسان ۽ هر جيو پرديسي آهي ۔۔۔ اصل کان وڇڙيل آهي ۔۔۔ جسماني رزق ۽ روحاني خوراڪ جي حصول واري امتحان ۾ پيل آهي ۔۔۔ !!! آخر ته هر شئي فاني آهي ۽ نيٺ ته اصل ڏانهن موٽ کائيندي ۔۔۔۔ انا لله وانا عليه راجعون ۔۔۔۔ محترم حميد سنڌي جي هي ڪهاڻي منظرنگاري، اسلوب ۽ فڪر جي حساب سان تمام ڳوڙهي ۽ سهڻي آهي ۔۔۔ کارڪن جي موسم ۾ وحين جا جهنڊ ڏسڻ وٽان هوندا آهن ۽ مالهي انهن ننڍڙين پکين کان ڪتلن کان بچائڻ جا جيڪي جتن ڪندا آهن ۔۔۔ اها منظر نگاري ڪرڻ ۾ سائين حميد سنڌي جو جواب ناهي ۔۔۔ لک ٿورا دوست وساڻ ۔۔۔
جواب: پرديسي پکيئڙا ادا نثار مهرباني منهنجو تعلق به کجين جي باغن واري علائقي خيرپور سان آهي ۽ مون بي وهين جا ڪٽڪ باغن ۾ ڏٺا ۽ انهن کي هڪليو۔ هي ڪهاڻي پڙهي مان پاڻ کي واپس ان ماحول ۾ محسوس ڪيو۔ دعائن ۾ ياد
