سنڌي نثر مان مثالي ٽڪرو
هيءَ 1895ع جي ڳالهه آهي.
کپري ۾ ڇهون سنڌي پيو پڙهان. ليوڪس صاحب هجي ٿو جو ڊپٽي ڪمشنر، هڪ لڱا مختيارڪار سان گڏ اسڪول ۾ لنگھي آيو.
شاگردن کان هڪڙو زباني حساب پڇيائين: ”روپيا به سو ورايو. چوڪرا 5 ۽ چوڪريون 4. پر هڪ چوڪريءَ کي 5 روپيا جا ستي ڊيو. ٻڌايو هڪ هڪ چوڪر کي ڪيٽرو ملدو؟“
مون امالڪ، واٽ لڳائي، جواب ڏنو: ”ٽُئنٽي سَر!“
پر مون کي ڄڻ ٻُڌائين ڪونه. ٻئي ڪنهن شاگرد چيو: ”سائين ويهه“؛ ته پنج روپيا انعام اُن کي ڏنائين ۽ نه مون کي.
وري ٻيو حساب مليوسين. اُنهيءَ جو جواب ۾ مون صحيح ڪڍيو. پر چيم: ”سيون سر“؛ ۽ هن منهنجي ڪلاسيءَ چيو: ”سائين ست.“
اُنهيءَ ڀيري به انعام جي عنايت هُن تي ٿي ۽ مان وانجھيو رهجي ويس.
ائين ٻين ٽن حسابن جا جواب به مون صحيح ڏنا، پر وري به جھڙو جھڙو جواب هو سو انگريزيءَ ۾ ڏنم. انعام مون کي ڪونه جُڙيا، سو مان وائڙو ٿي ويس ته صاحب هي ڪري ڇا ٿو!
اُتي ئي حڪم ٿيو: ”سمجھيو ٽه بابا اوانجو گوٽ آهي. بابا ڊي کٽ لکو ته اوان لاءِ اُٽان چا چا وٽي اچي.“
مان خط پٽ لکڻ ۾ به ٻين مڙني کان هوشيار هوس. مون مٿان خذمت ۾ فيض واري مربي صاحب وغيره لکي، گھڻن ادبن ۽ رام رامن بعد عرض ته اهڙيءَ ريت ٻيو خير سک جو حال درج ڪري، پڇاڙيءَ ۾ عرض گذاريو ته ”مربي صاحب، هن طرف اچو ته حيدرآباد مان منهنجي لاءِ راضو درزيءَ کان هڪ انگريزي پتلون ۽ گاگن مل جي ڇاپ تان 7 نمبر جو ڊاسن بُوٽ وٺي اچجو.“
ڪلاس ۾ ڪل ست شاگرد هئاسين.
منهنجي خط جو نوع ٻين سڀني جي نوع کان هو به عمدو، ته به صاحب اُنهيءَ ڀيري به مون کي اورانگھي انعام هڪ ٻئي کي ڏيڻ فرمايو.
مون کان اِتي رهيو نه ٿيو! مون خفي ٿي، صاحب کي چئي ڏنو: ”سر، هيءُ ڇا.....؟“
ليوڪس صاحب پنهنجون نيليون اکيون منهنجي منهن ۾ کپائي چيو: ”چوڪرا، ڊس، هي اوان جو مُڪٽيارڪار صاحب آهي. هن کي سِنڊي سُٽڻ ۽ سِنڊي جتي پيو آهي، پوءِ ولاتي بوٽ ۽ انگريزي پٽلون چا ڪندين؟“
”پر سر! حسابن جا جواب ته اول اول صحيح مون ئي ڏنا.“
”هائو، پر ٽو جواب سِنڊي ۾ نه ڊنا.“
[ڪتاب ”لالچند امر ڏَنومل جڳتياڻي“، مصنف: ڊاڪٽر مرليڌر جيٽلي، ساهتيه اڪيڊمي دهلي، 1995ع، 95-96، ۾ آيل لالچند جي لکڻين مان اقتباس.
هيءَ 1895ع جي ڳالهه آهي.
کپري ۾ ڇهون سنڌي پيو پڙهان. ليوڪس صاحب هجي ٿو جو ڊپٽي ڪمشنر، هڪ لڱا مختيارڪار سان گڏ اسڪول ۾ لنگھي آيو.
شاگردن کان هڪڙو زباني حساب پڇيائين: ”روپيا به سو ورايو. چوڪرا 5 ۽ چوڪريون 4. پر هڪ چوڪريءَ کي 5 روپيا جا ستي ڊيو. ٻڌايو هڪ هڪ چوڪر کي ڪيٽرو ملدو؟“
مون امالڪ، واٽ لڳائي، جواب ڏنو: ”ٽُئنٽي سَر!“
پر مون کي ڄڻ ٻُڌائين ڪونه. ٻئي ڪنهن شاگرد چيو: ”سائين ويهه“؛ ته پنج روپيا انعام اُن کي ڏنائين ۽ نه مون کي.
وري ٻيو حساب مليوسين. اُنهيءَ جو جواب ۾ مون صحيح ڪڍيو. پر چيم: ”سيون سر“؛ ۽ هن منهنجي ڪلاسيءَ چيو: ”سائين ست.“
اُنهيءَ ڀيري به انعام جي عنايت هُن تي ٿي ۽ مان وانجھيو رهجي ويس.
ائين ٻين ٽن حسابن جا جواب به مون صحيح ڏنا، پر وري به جھڙو جھڙو جواب هو سو انگريزيءَ ۾ ڏنم. انعام مون کي ڪونه جُڙيا، سو مان وائڙو ٿي ويس ته صاحب هي ڪري ڇا ٿو!
اُتي ئي حڪم ٿيو: ”سمجھيو ٽه بابا اوانجو گوٽ آهي. بابا ڊي کٽ لکو ته اوان لاءِ اُٽان چا چا وٽي اچي.“
مان خط پٽ لکڻ ۾ به ٻين مڙني کان هوشيار هوس. مون مٿان خذمت ۾ فيض واري مربي صاحب وغيره لکي، گھڻن ادبن ۽ رام رامن بعد عرض ته اهڙيءَ ريت ٻيو خير سک جو حال درج ڪري، پڇاڙيءَ ۾ عرض گذاريو ته ”مربي صاحب، هن طرف اچو ته حيدرآباد مان منهنجي لاءِ راضو درزيءَ کان هڪ انگريزي پتلون ۽ گاگن مل جي ڇاپ تان 7 نمبر جو ڊاسن بُوٽ وٺي اچجو.“
ڪلاس ۾ ڪل ست شاگرد هئاسين.
منهنجي خط جو نوع ٻين سڀني جي نوع کان هو به عمدو، ته به صاحب اُنهيءَ ڀيري به مون کي اورانگھي انعام هڪ ٻئي کي ڏيڻ فرمايو.
مون کان اِتي رهيو نه ٿيو! مون خفي ٿي، صاحب کي چئي ڏنو: ”سر، هيءُ ڇا.....؟“
ليوڪس صاحب پنهنجون نيليون اکيون منهنجي منهن ۾ کپائي چيو: ”چوڪرا، ڊس، هي اوان جو مُڪٽيارڪار صاحب آهي. هن کي سِنڊي سُٽڻ ۽ سِنڊي جتي پيو آهي، پوءِ ولاتي بوٽ ۽ انگريزي پٽلون چا ڪندين؟“
”پر سر! حسابن جا جواب ته اول اول صحيح مون ئي ڏنا.“
”هائو، پر ٽو جواب سِنڊي ۾ نه ڊنا.“
[ڪتاب ”لالچند امر ڏَنومل جڳتياڻي“، مصنف: ڊاڪٽر مرليڌر جيٽلي، ساهتيه اڪيڊمي دهلي، 1995ع، 95-96، ۾ آيل لالچند جي لکڻين مان اقتباس.
