روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ۔ . ڪراچي نه صرف سنڌ جو بلڪه پوري ملڪ جو وڏو شهر آهي، . ڪراچيءَ جي رهواسيءَ کي ڪراچيائيٽ سڏيو ويندو آهي.ڪراچي شهر نه رڳو سنڌ جو ڪاروباري مرڪز آهي، پر ڪراچي کي خطي ۾ هڪ اهم بندر پڻ آهي. ڪراچي شهر وڏي سمنڊ جي ساحل تي سنڌو ٽڪور جي اتر اولهه ۾ قائم آهي،۔۔۔۔( ڪراچي جا مشهور تائون هي آهن بلديه ٽائون ،،بن قاسم ٽائون ،،گڏاپ ٽائون ،،گل برڪ ٽائون،،گلشن ٽائون ،،جمشيد ٽائون ،، ڪياماڙي ٽائون،،ڪورنگي ٽائون ،،لانڍي ٽائون ،،لياقت آباد ٽائون ،،لياري ٽائون،،ملير ٽائون ،، نئين ڪراچي ٽائون ،،اتر ناظم آباد ٽائون ،،اورنگي ٽائون ،،صدر ٽائون ،،شاهه فيصل ٽائون ،،سائيٽ ٽائون ،،) هن جي موجوده آدمشماري تقريبن ڏيد ڪروڙ کان به مٿي آهي، هن شهر ۾ توهان کي هر زبان ڳالهائيندڙ کان وٺي هر مذهب وارو، هر فرقي وارو ماڻهون ملندو۔ ڪراچي شهر ۾ اگر دهشت گردي ۽ خوف نه هجي ته هي غريب پرور شهر آهي، هتي ماشاءالله سان ڪو به بکيو ڪو نه ٿو سمهي۔ هت هرڪو دال روٽي ئي صحيح به ڪجهه نه ڪجهه کائي ڪري پوء ٿو سمهي، هت جت توهان کي بم بلاسٽ ڪندڙ درندا ۽ ظالم ماڻهون ملندا ته اتي توهان کي غريب جي مدد ڪندڙ، غريب کي مانيون کارائيندڙ ۽ اسپتالن ۾ ڊونيشن ڏيندڙ فرشتا صفت انسان به ملندا۔ بس الله جي هن شهر مٿان اهيا رحمت آهي۔ 1947ع ۾ پاڪستان بيٺڪيت قائم ٿيڻ کان هڪدم پوءِ ڪراچيءَ کي پاڪستان جي گاديءَ واري هنڌ جو درجو ڏنو ويو ۽ سنڌ اسيمبليءَ کي ڪراچيءَ مان تڙي ڪڍيو ويو. ان سان گڏ ئي پاڪستان کان رڳو هڪ سال اڳ قائم ٿيل سنڌ يونيورسٽيءَ کي پڻ ڪراچيءَ مان تڙي ڪڍيو ويو ۽ جي ڪيمپس تي ڪراچي يونيورسٽيءَ جو بنياد وڌو ويو. اهڙيءَ ريت سمورن سنڌي هندن کي زوريءَ هندستان لڏايو ويو ۽ هندستاني پناهگيرن کي ڪراچيءَ سميت سنڌ جي سمورن وڏن شهرن ۾ رهايو ويو. هندن جون سموريون خالي ڪيل ملڪيتون هندستاني پناهگيرن حوالي ڪيون ويون. (جنهن جي موٽ ۾ اسان کي ڇا ٿو ملي اهو سڀ ڪجهه توهان ڏسو ٿا، دهشت گردي، ۽ لاقانونيت ) پاڪستان جي قيام وقت ڪراچيءَ جي آدمشماري رڳو چار لک هئي. پر ڪراچيءَ اندر هندستاني پناهگيرن ( موجوده دور ۾ جن هندستاني پناهگيرن ڪراچي کي دهشت گردي جو مرڪز ۽ ڀتي خوري جو آستانو بنائي ڇڏيو آهي۔ )جي لوڌ اڄ سوڌو غير قانوني طور جاري ساري آهي ۽ ڪراچيءَ جي آدمشماري ڏيد ڪروڙ کان به ٽپي وئي آهي. سو ادا هت ٽريفڪ ڪيئن نه ٿيندي، ادا مان تقريبن 13 سالن کان ڪراچي ۾ پيو رهان ۽ ڪراچي جي انهيء ٽريفڪ ۽ دونهين کي برداشت پيو ڪيان، ( جڏهن ته جڏهن مان ڪراچي ۾ نئون نئون آيو هئس ته مون کي ڪراچي جي تريفڪ ۽ دونهين تمام گهڻو تنگ ڪيو هو، جنهن جي ڪري منهنجو ڪراچي ۾ رهڻ به مشڪل ٿئي ويو هو۔ ۽ ڪڏهن ڪڏهن ته دل ۾ اهيو خيال ايندو هو ته ڪراچي کي هميشه لاءِ الوداع ڪري دادو هليو وڃان، جتي گهٽ ۾ گهٽ صاف سٿري آبهوا (ماحول ) ته ملندي، مگر پوء ذهن ۾ اهيو به خيال ايندو هو ته اگر اسان سڀني سنڌين ائين ڪيو ته پوء ڪراچي ۾ ته ڪو به سنڌي ڪو نه رهندو۔ سو دل ۾ اهيو ارادو ڪيو ته ڪراچي جي تمام مشڪلات کي برداشت ڪبو ۽ ڪراچي ۾ ئي رهبو۔ انشاءالله۔ ۽ اهڙي ريت هاڻ ته اسان انهيء ٽريفڪ دونهين ،ڀڃ ڀڃان، ڊڪ ڊڪان ۽ وٺ ڀڻان وٺ جا ته عادي ٿئي ويا آهيون۔ انهيء مصروفيت کانسواء ته مزو به ڪو نه ٿو اچي۔ ) سو ادا هت ڪراچي ۾ رهڻو آهي ته پوء انهن ڳالهين کي منهن ته ڏيڻو آهي۔ ادا مان ته باقي سنڌي دوستن کي به اهيا صلاح ڏيندس ته ڪراچي جي مشڪلات کي نه ڏسن پر پنهنجي مستقبل ٺاهڻ لاء سنڌ جي ٻين شهرن مان ڪراچي ڏانهن ڪهي اچن ۽ اچي ڪراچي ۾ روزگار ڪن، ۽ اڳتي وڌن، توهان ڏسو ته هت ڪراچي ۾ ٻيون قومون ۔۔ پٺاڻ، پنجابي، مهاجر، افغاني، بنگالي، هزاري والن ڪم ۽ روزگار جي حوالي سان ڪراچي کي پنهنجو ڪري ڇڏيو آهي، ۽ ڪراچي جي هر ڪنڊ ۾ ٽڙي پکڙي ويا آهن ۽ ڪراچي جي ٽوٽل ٽرانسپورٽ ۽ هوٽل مافيه تي توهان کي پٺاڻن جو قبضو ئي ملندو، ۽ توهان کي ڪراچي جي هر ڪنڊ ۾ پٺاڻ جو هوٽل ملندو، پوء اتي ڇو نه مڪمل اڃان آبادي به آباد ٿئي نه هجي، ۽ ان ڳالهه جي ڪري به هتان جا مهاجر( ايم ڪيو ايم ۔۔۔۔ دهشت گرد پارٽي ) به هن قوم کان ڊڄي ٿي ۔ جڏهن ته سنڌين جو نالو نشان به آهسته آهسته پڄاڻي پيو ٿئي، الله نه ڪري، اگر اهيو حال رهيو ته پوء ڪراچي ته سنڌين جي بلڪل قبضي ۽ اختيار مان نڪري ويندي۔ ان لاء مان ته توهان کي اهيو چوندس ته ۔۔۔ اٿو سنڌ جا وارسو ڪراچي کي بچايو۔ ڪراچي کي پنهنجن هٿن مان ڪين ڇڏايو، اٿو سنڌ جا وارسو ڪراچي کي بچايو۔ ۔ ٽريفڪ جام، ترقي جام سيد رضوان احمد جيڪڏهن ڪراچيءَ جي تاريخ جو جائزو ورتو وڃي ته اسان ڏسنداسين ته جيئن جيئن شهر جي آبادي وڌندي وئي سرڪاري منصوبن ۽ قانونن تحت ٺهندڙ گهرن سان گڏوگڏ ڪچين آبادين جو به بنياد پيو. ٻين شهرن جا رهواسي روزگار جي لاءِ ڪراچيءَ جو رخ ڪيو، ڪراچيءَ ۾ ڪيتريون فيڪٽريون لڳايون ويون، اڪيلي بندرگاهه هئڻ جي ڪري آمد رفت ۽ اچ وڃ جي لاءِ به وڏيون تبديليون آنديون ويون. وڌندڙ آبادي جي ڪري بگي ۽ ٽرام جي جاءِ تي بسون، ڪوچون، رڪشا ۽ ٽيڪسيون اچي ويون ۽ اهڙي طرح هڪ وڏي پيهه واري نظام جنم ورتو. افغانستان تي روس جي حملي کان پوءِ افغان مهاجرن جي وڏي تعداد هن شهر جو رخ ڪيو. ان عرصي ۾ ڪراچي شهر جي رهائشي ۽ ڪمرشل علائقن ۾ تبديليءَ جو سلسلو شروع ٿي ويو هو. جڏهن ته کين فليٽن ۽ شاپنگ پلازائن جي تعميرات جي دوران ڪراچي بلڊنگ ڪنٽرول اٿارٽيءَ جي قانونن کي نظر ۾ نه رکيو ويو، جنهن جو مثال ڪراچي ۾ صدر جهڙو واپاري مرڪز آهي، جتي وڏا وڏا پلازه تعمير ڪيا ويا آهن جنهن سان صدر جو حسن ڦٽي ويو آهي، ڪيترن شاپنگ سينٽرن، پارڪنگ ايريا دڪانن ۽ شاپنگ مال ۾ تبدليون ڪيون ويون آهن. اهو قصو ڪراچيءَ جي ڪنهن هڪ حصي جو نه آهي اها ڪهاڻي هر روڊ ۽ رستي جي آهي، اهو ئي سبب آهي ته شاهراهه فيصل جهڙي ويڪري رستي تي به اڄڪلهه ٽريفڪ جام ٿئي ٿي. ڪراچيءَ ۾ گذريل 10 سالن دوران وڏي ترقي ٿي آهي، ڪيترائي فلائي اوور ۽ انڊر پاس تعمير ڪيا ويا آهن، انٽر چينج جو تعداد به سون ۾ آهي پر ٽريفڪ جام جو مسئلو اڃا تائين حل ٿي نه سگهيو آهي، پارڪنگ جو مسئلو به اڃا ڪر کنيو بيٺو آهي. انهيءَ مد ۾ تاج ڪمپليڪس ۽ متين پلازه جو مثال اسان جي سامهون آهي، جتي پارڪنگ جو بهتر انتظام نه ٿيڻ جي ڪري سدائين ٽريفڪ جام رهندي آهي، سخي حسن ۽ حيدري جي مارڪيٽن ۾ به بيسمينٽ ۾ پارڪنگ جي بجاءِ اتي دڪان ٺاهيا ويا آهن. وڏي آبادي ۽ وڏون روڊن تي قائم ٿيل پرائيويٽ اسڪولن جي ڪري به ٽريفڪ جام ٿيندي آهي، جتي صبح جو ۽ منجهند جو ٽريفڪ جام رهندي آهي. انهن اسڪولن جي في لکن ۾ آهي، پر پارڪنگ جو ڪو به انتظام ٿيل نه آهي، جڏهن ته شاگردن ۽ شاگردياڻين کي کڻي ايندڙ گاڏين کي اسڪول ۾ وڃڻ جي منع ٿيل هوندي آهي. شهيد ملت روڊ ۽ شاهراهه فيصل جهڙا وڏا روڊ به ان مسئلي جو شڪار رهندا آهن. اسپتالن ۾ پارڪنگ جي سهولت جو فقدان ۽ ڪراچي کان ٻاهر ويندڙ مسافرن لاءِ ٽرانسپورٽ جا غير قانوني اڏا به ٽريفڪ جام جو سبب ٿين ٿا. سرڪاري پلاٽن تي غير قانوني اڏاوتون به ٽريفڪ جام ڪن ٿيون. اهڙيءَ طرح وڏي ٽريفڪ رڪشا ۽ ٽيڪسي اسٽينڊ نه هئڻ ڪري به اهي مسئلا جنم وٺن ٿا. اهي مسئلا حل ڪرڻ لاءِ حڪومت پارڪنگ پلازا ٺاهڻ جو فيصلو ڪيو هو جڏهن ته ڪيترن سببن جي ڪري صدر ۾ ٺهندڙ پارڪنگ پلازه پنهنجي اهميت وڃائي ويٺو آهي. وڏين بينڪن ۽ مالياتي ادارن ۾ به پارڪنگ جي حوالي سان ڪا به پاليسي نه ٺاهي وئي آهي. پارڪنگ لاءِ سروس روڊ يا سروس لين انتهائي اهميت واري هوندي آهي، افسوس سان لکڻو پوي ٿو ته ڪراچي جي پلاننگ ڪندڙن رستن جي تعمير دوران انهيءَ طرف ڌيان ئي نه ڏنو آهي، شهرن جي ڪيترن وڏن روڊن سان سروس لين نه هئڻ جي ڪري پارڪنگ جو مسئلو ڪَرُ کڻي ٿو. انتظاميا جو ان طرف ڌيان نه ڏيڻ سان اڄ به ڪيترائي شاپنگ سينٽر ۽ ڪمرشل عمارتون بغير پارڪنگ ايريا جي تعمير ڪيون پيون وڃن. ٽريفڪ جام جو مسئلو حل ڪرڻ جي لاءِ ڪراچي جي ٽريفڪ پوليس به ناڪام نظر اچي رهي آهي، ايم اي جناح روڊ شاهراهه فيصل، شاهراهه قائدين، نيو ايم اي جناح روڊ، ممتاز منزل، نيپا چورنگي، گلشن چورنگي جهڙن انڊر پاسن ۽ فلائي اوور جي ٺهڻ جي باوجود ٽريفڪ جو مسئلو ڪنهن نه ڪنهن صورت ۾ موجود آهي، جنهن جي ڪري پوليس سنجيده نه آهي، انهن سڀني مسئلن جي ڪري عوام سخت ذهني اذيت جو شڪار آهي، جنهن سان ماڻهن ۾ ڊپريشن، اوجاڳي ۽ تشدد جو رجحان وڌي رهيو آهي. گذريل 20 سالن ۾ جهڙيءَ رفتار سان ڪراچيءَ جي آبادي وڌي آهي. اهڙي حساب سان ٽرانسپورٽ مئنيجمينٽ اهڙا منصوبا نه ٺاهي سگهي آهي، جنهن دور ۾ ڪراچي پاڪستان جي گاديءَ جو هنڌ هو ان جي مسئلن کي منهن ڏيڻ لاءِ ايم آر وي پلان ترتيب ڏنو ويو هو. جنهن تي عمل نه ٿي سگهيو آهي. اڄ ڪراچيءَ جو 56 سيڪڙو ڪچين آبادين تي ٻڌل آهي. جنهن جي ويجهو بسن، ٽرڪن ۽ رڪشائن جا غير قانوني اڏا قائم ڪيا ويا آهن، جيڪي ٽريفڪ جام جو سبب بڻجن ٿا. عمرانيات جي ماهر راڻا آصف حبيب جو چوڻ آهي ته ٽرانسپورٽ جو ناقص نظام ملڪ جي ترقيءَ ۾ وڏي رڪاوٽ آهي. اهو هڪ سماجي مسئلو آهي جنهن جي ڪري عوام جي روين ۾ ڇڪتاڻ پيدا ٿي رهي آهي.ا نهيءَ جي تشدد جي رجحان ۾ واڌ ٿي رهي آهي. ٽريفڪ جام سان ماحول جي گدلاڻ ۾ واڌارو ٿي رهيو آهي. ماهرن جي چوڻ موجب گهڻين گاڏين جو استعمال ڪرڻ ماحول لاءِ خطرناڪ آهي. ان مسئلي جو واحد حل آهي، ماس ٽرانزٽ سسٽم. گذريل 10 سالن ۾ ڪراچيءَ ۾ ٽن لکن کان وڌيڪ ماڻهن کي قانوني جڏهن انهيءَ کي ٻيڻا غير قانوني ڊرائيونگ لائيسنس جاري ڪيا ويا آهن. ٻين شهرن مان ڊرائيونگ جا ورتل لائينسس به لکن ۾ آهن، سماج جي ناهمواري، اسٽيٽس رکڻ جي شوق ۾ ماڻهن جي ذاتي گاڏين وٺڻ جو رجحان تيزيءَ سان وڌي ويو آهي، پبلڪ ٽرانسپورٽ جي خراب ڪارڪردگيءَ سبب به ماڻهو ذاتي گاڏيون وٺڻ تي مجبور آهن، ڪراچيءَ ۾ شهري حڪومت جي ٽرانسپورٽ اينڊ ڪميونيڪيشن ڊپارٽمينٽ جي هڪ رپورٽ موجب 1990 کان 2007 تائين جي عرصي ۾ ڪراچيءَ جي آباديءَ ۾ ساليانو 5 سيڪڙو واڌارو ٿي رهيو آهي، يعني ماڻهن ۾ واڌاري جي شرح کان گاڏين جي واڌ ۾ وڌيڪ واڌارو ٿي رهيو آهي. گذريل ٽن سالن ۾ انهيءَ واڌ ۾ اڃا به گهڻو واڌارو ٿيو آهي. موٽر ويهيڪل رجسٽريشن ڊپارٽمينٽ جي انگن اکرن موجب شهر جي روڊن تي 21 لک 47 هزار 610 گاڏيون رجسٽر ٿيل آهن، جنهن ۾ 1561 مني بسون، 6496 بسون، 11242 مني ٽرڪون، 13669 ٽرڪون، 91852 پڪ اپ، 47005 ٽيڪسيون، 54647 رڪشا، 2661 لفٽر، 3217 ٽريڪٽر ۽ 2399 آئل ٽينڪر شامل آهن هن وقت شهر جي رستن تي 899121 ڪارون، 997769 موٽر سائيڪل موجود آهن. ٻين شهرن کان به ڪراچيءَ ڏانهن ايندڙ گاڏين جي تعداد ۾ هزارن جي حساب سان روزانو واڌارو ٿي رهيو آهي، ڪجهه سال اڳ ڪروڙن رپين جي خرچ سان سي اين جي بس سروس شروع ڪئي وئي هئي، پر ٽرانسپورٽ مافيا جي عمل دخل جي ڪري اهي بسون رولڙي جو شڪار ٿي ويون، جيڪڏهن روڊن تي موجود پبلڪ ٽرانسپورٽ جو ڪل تعداد 5 سيڪڙو آهي، پر ٽريفڪ جام جي ڪري ان جو سيڪڙو وڌي 50 سيڪڙو ٿي وڃي ٿو، عام طور ڏٺو ويو آهي ته پبلڪ ٽرانسپورٽ جا ڊرائيور رواجي طرح بس اسٽاپن تي بيهن ئي نه ٿا، پنهنجي مرضيءَ سان مسافرن کي بسن مان لاهين ۽ چاڙهين ٿا. انگن اکرن موجب 70 سيڪڙو حادثن جو سبب پبلڪ ٽرانسپورٽ کي قرار ڏنو ويو آهي. شهر ۾ روزانو سراسريءَ طرح 3 ڄڻا ٽريفڪ حادثن ۾ موت جو کاڄ ٿين ٿا. جڏهن ته روزانو 5 کان 7 ماڻهو به سراسري طرح ڦٽجن ٿا، ڪيترن واقعن ۾ ڊرائيور زخمين کي تڙپندو ڇڏي ڀڄي ويندا آهن، ان ڪري ڊرائيونگ لائسنس جاري ڪرڻ وقت اهڙن ڊرائيورن کي قانون جو پابند بڻايو وڃي ته جيئن حادثن جي ذميوار ڊرائيورن کي قابو ڪري سگهجي، ٽريفڪ جي وڌندڙ مسئلن تي ڪنٽرول ڪرڻ جي ضرورت آهي، انهيءَ مد ۾ ڊرائيورن کي تربيت ڏني وڃي ۽ مختلف ٽي وي چئنلين تان اهڙي آگاهي ڏيڻ لاءِ پروگرام شروع ڪيا وڃن، ان سان گڏوگڏ تعميرات جي ڪمن تي قانون موجب عمل ڪرايو وڃي ۽ انهن کي پنهنجي حدن ۾ رکيو وڃي، ڪچين آبادين جي تعمير ڏانهن ڌيان ڏنو وڃي، ان سلسلي ۾ ٽريفڪ پوليس کي به فعال ڪردار ادا ڪرڻو پوندو ڇو ته ٽريفڪ جام جي مسئلي کي ڪنٽرول ڪري ڪروڙين رپين جي تيل کي بچائي سگهجي ٿو. ٽريفڪ پوليس جي ڪارڪردگي حسن اصغر نقوي ٽريفڪ پوليس پوري پوليس کاتي جو چهرو آهي، جيڪو فرضن جي انجام لاءِ روڊن رستن تي رهندي سڌيءَ ريت پوري کاتي جو اميج قائم ڪري ٿو. ٽريفڪ پوليس سان لاڳاپيل ماڻهن کي نهايت خوش اخلافي ۽ شائستگيءَ سان پنهنجا فرض انجام ڏيڻ گهرجن ته جيئن شهرين تي سٺو تاثر قائم ٿي سگهي ۽ اُهي ٽريفڪ قانون جي پابندي ڪندي ٽريفڪ وارن مسئلن کي حل ڪرڻ ٽريفڪ پوليس جي خدمتن کي بهتر ڪرڻ ۾ سهڪار ڪن. ڪيپيٽل سٽي پوليس آفيسر ڪراچي وسيم احمد اهڙيون هدايتون 2 مئي آچر ڏينهن آرٽس ڪائونسل ڪراچيءَ جي آڊيٽوريم ۾ ڪراچي ٽريفڪ پوليس جي آفيسرن سان خطاب دوران ڏنيون. ڪراچيءَ جي ٽريفڪ مسئلن ۽ ٽريفڪ پوليس جي ڪارڪردگيءَ جي جائزي جي حوالي کان ان خطاب جو خاص طرح اهتمام ڪيو ويو هو، جنهن ۾ ڊي آءِ جي ٽريفڪ خرم گلزار، ڪراچي جا 5 ئي زونل ٽريفڪ ايس پي، ڊي ايس پي سيڪشن آفيسر ۽ ٽريفڪ پوليس جا ٻيا آفيسر موجود هئا ۽ ان موقعي تي آرٽس ڪائونسل آڊيٽوريم ٽريفڪ پوليس آفيسرن سان پوريءَ ريت سٿيل هو. ماضيءَ ۾ ٽريفڪ پوليس لاءِ قائم ٿيل تاثر بابت ڳالهائيندي سي سي پي او ڪراچي چيو ته ٽريفڪ پوليس جي سٺين خدمتن سبب ماڻهو پنهنجو پاڻ ٽريفڪ قانون جي پابندي اثرائتي نموني ڪندا هئا. هن پنهنجي فورس کي اِها ڳالهه باور ڪرائي ته ٽريفڪ قانونن جي پابندي کي رڳو چالان وسيلي نه پر خوش اخلاقي، شائستگي ۽ بهتر رويي ذريعي اثرائتو بڻايو وڃي. ٽريفڪ پوليس جا جوان ۽ آفيسر صاف سٿري يونيفارم، سٺي ۽ فٽنس وسيلي پنهنجي لباس وانگي اجرو ۽ خوشگوار تاثر قائم ڪن. هن چيو ته روڊن رستن تي ٽريفڪ قانونن جي پابندي هڪ اهڙو آئينو آهي، جنهن منجهان ٽريفڪ پوليس جي ڪارڪردگي کي چڱيءَ ريت جاچي سگهجي ٿو. سي سي پي او ڪراچيءَ مئي مهيني کي بهتر ڪارڪردگي ۽ اميج بلڊنگ جو مهينو قرار ڏيندي هدايت ڪئي ته پوليس آفيسر ۽ جوان مثالي ڪارڪردگي جو مظاهرو ڪن. سندس چوڻ هو ته شهر ۾ 18 لکن کان وڌيڪ رجسٽر گاڏين ۽ شهر جي روڊن رستن تي لڳ ڀڳ 60 لکن کان وڌيڪ ماڻهن جي روزاني اچ وڃ سبب پيدا ٿيندڙ هجوم کي روان دوان رکڻ لاءِ ٽريفڪ پوليس تي پهريون ذميواريون اچن ٿيون، جن کي اسان کي خوش اخلاقي ۽ شائستگيءَ سان انجام ڏيڻو آهي. روڊن رستن تي اوور اسپيڊنگ، ڊرائيونگ دوران موبائل جي استعمال، لاپرواهيءَ سان ڊرائيونگ، اسٽاپ لائين، زيبرا ڪراسنگ ۽ سنگل جو احترام ۽ پابندي، هيلمٽ کان سواءِ موٽر سائيڪل هلائڻ ۽ غير قانوني پارڪنگ جهڙن مسئلن کي قانون جي اثرائتي نفاد ۽ عملدرآمد وسيلي حل ڪيو وڃي. بس لين جي سختيءَ سان پابندي ڪئي وڃي، ڳرين ۽ ساز سامان کڻي هلندڙ گاڏين کي روڊ جي کاٻي پاسي هلڻ جو پابند بڻايو وڃي. قيادت پاران ٽريفڪ پوليس آفيسرن لاءِ منعقد ڪيل ان اثرائتي اجلاس ۾ سي سي پي او ڪراچي هدايتون ڏنيون ته ڪراچيءَ جي سڀني زونن ايس پي ٽريفڪ هر 15 ڏينهن ۾ پنهنجي ماتحتن سان درٻار منعقد ڪري ٽريفڪ نظام کي بهتر بنائڻ لاءِ کين تازيون هدايتون ڏيندا، ان مقصد لاءِ سندن تجويزون ٻڌيون وڃن ۽ کانئن مشورا ورتا وڃن ۽ گڏوگڏ سندن مسئلا به ٻڌا وڃن ۽ انهن جي حل لاءِ ڊي آءِ جي ٽريفڪ ۽ آفيسرن کان مدد ورتي وڃي. سندس چوڻ هو ته پنجن ئي ٽريفڪ زونن جي ڪارڪردگي جي نگرانيءَ لاءِ قائم ٽيمون پنهنجي رپورٽ آفيسرن کي پيش ڪنديون. سڀني زونن ۾ ٽريفڪ کي روان دوان رکڻ لاءِ ذميواري لاڳاپيل ايس پي ٽريفڪ، ڊي ايس پي ۽ سيڪشن آفيسر مٿان آهي، هر فرد کي پنهنجي ڪارڪردگيءَ جو پاڻ جائزو وٺي ان کي وڌيڪ بهتر ڪرڻ ۽ اُن ۾ وڌيڪ نکار آڻڻ گهرجي. آفيسر فيلڊ ۾ رهي پنهنجي نفري جي تعيناتي ۽ ڪارڪردگي کي بهتر بنائين. شهر جي ٽريفڪ نظام جي بهتري لاءِ ڪيل حڪومتي قدمن جو ذڪر ڪندي سي سي پي او ڪراچي چيو ته شهر جي هجوم ڀري ٽريفڪ کي روان دوان رکڻ، ٽريفڪ کي اثرائتي نموني قانونن جو پابندد بنائڻ ۽ ٽريفڪ پوليس جي ڪارڪردگي جي اثرائتي نگراني لاءِ 40 کان وڌيڪ اهم انٽر سيڪشنز پرڪلوز سرڪٽ ٽي وي، ڪيمرا لڳايا ويندا آهن ۽ انهن سي سي ٽي وي ڪيمرائن مان حاصل ٿيندڙ فلمن جي مانيٽرنگ لاءِ سينٽرل پوليس آفيس ۾ ڪنٽرول روم قائم ڪيو ويو آهي، ان سي سي ٽي وي ڪيمرائن وسيلي ٽريفڪ قانونن جي خلاف ورزي ڪندڙ گاڏي يا فرضن ۾ گفلت ۽ لاپرواهي ڪندڙ اهلڪار جو اثرائتو احتساب ڪري سگهبو، جنهن ذريعي نظم نسق يقيني ۽ نمايان بهتري پيدا ٿيندي. گاڏين جي رنگين شيشن جهڙي قانوني خلاف ورزيءَ جي اثرائتي تدارڪ لاءِ رنگين شيشن وارين گاڏين تي ڏنڊ جي رقم وڌائڻ جي تجويز پيش ڪئي وئي آهي. ڇاڪاڻ ته مالوند ماڻهو معمولي ڏنڊ کي خاطر ۾ ڪونه ٿا آڻين، جيڪڏهن ڏنڊ گهڻو هوندو ته قانون جي پاسداري ۽ پابنديءَ جو لاڙو وڌندو. ٽريفڪ پوليس ڪارڪردگي کي بهتر بنائڻ جي حوالي سان ذڪر ڪندي ٻڌايو ويو ته ٽريفڪ رش جي وقتن ۽ ٽريفڪ هجوم جي هنڌن تي آپريشنز پوليس به ٽريفڪ پوليس کي سهڪار فراهم ڪندي، جڏهن ته ٽريفڪ پوليس کي جلدي نئون يونيفارم ڏنو ويندو، ترقين لاءِ سينارٽي مسئلن جي حل لاءِ آفيسر ۽ سي سي پي او ڪراچي پاڻ متاثر ماڻهن جا ڪيس ٻڌندا ۽ جائز مسئلا بروقت حل ڪيا ويندا. حڪومت ۽ پوليس قيادت پاران ٽريفڪ پوليس ڪارڪردگي کي بهتر بنائڻ لاءِ اهڙن سنجيده قدمن سبب اميد آهي ته پرهجوم ٽريفڪ هوندي به شهر جي روڊن تي سفر محفوظ ۽ آسان ٿي سگهندو. ڪراچي جي ٽريفڪ جو هڪ ڏيک ( وڊيوز ) http://www.youtube.com/watch?v=qun9jiLww8M http://www.youtube.com/watch?v=Ii-9qthvPF4 http://www.youtube.com/watch?v=AkOgUFUYwRg ڪراچي ۾ ٽريفڪ کي منهن ڏيندڙ ٽريفڪ پوليس سٽي وارڊن http://www.youtube.com/watch?v=QtpCrO6-EEs نوٽ ڪراچي ۾ پنڌ هلڻ توڙي ڪنهن گاڏي ۾ هلڻ لاء سڀ کان وڌيڪ احتياط ڪرڻ لازمي آهي ورنه الله بچائي احتياط نه ڪرڻ جو ٻيو نتيجو روڊ حادثو آهي جنهن ۾ ماڻهون جي جان به وڃي سگهي ٿي۔ سنڌ سلامت جا ساٿيو ورنه توهان پاڻ ڏسو هي ڪراچي شهر جا ڪجهه روڊ حادثه ( وڊيوز ) http://www.youtube.com/watch?v=IZtLrBOxID4 http://www.youtube.com/watch?v=_to__MaP6Go نوٽ۔۔۔۔۔ ڪراچي جي روڊن تي ڪيئمرا پڻ لڳل آهن جيڪي روڊ جي گاڏين جي ، تمام چرپر پڻ نوٽ ڪن ٿا۔ http://www.youtube.com/watch?v=E0XI9-AjeyQ بشڪريه مدد۔۔ عوامي آواز، يو ٽيوب، ۽ ذاتي ممتاز جي ڊائري۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) واه سائين ممتاز واه ۔۔۔ اڄ ته ڪم ممتاز ڪري ڇڏيو اٿئي ۔۔۔ ڪراچي جو سير به ٿي ويو ۽ گهما گهمي جون خبرون به ملي ويون ۽ وري گاڏين جي چرپر تي تفصيلي مضمون به ملي ويا ۔۔۔ مطلب ته اوهان اهڙو ڪم ڪيو آهي جو اصل وڃي ٿيا ست خئير ۔۔۔ رب اوهانکي صحتمند رکي ۽ ٻوساٽيل زندگي کان پناهه ۾ رکي ۔۔۔ آ ته جڏهن سچل ڳوٺ ۾ هوندو آهيان ته ائين لڳندو آهي "ڄڻ دنيا جي ڪنهن پرسڪون علائقي ۾ ڪراچي کان ڪوهين ڏور محسوس ڪندو آهيان، بس سچل ڳوٺ کان نڪري موسميات تائين پهچندو آهيان ته سهڪي جي بيماري ٿيڻ جا انديشا وڌي ويندا اهن" ۔۔۔ خئير انسان آهيون ۔۔۔ مقابلو ڪرڻو آهي ۔۔۔ اوهانجي چواڻي ته اسين سنڌ جي ٻين شهرن کان آيل جڏهن ڪراچي ۾ ايندا آهيون ته ساهه ضرور ٻوساٽبو آهي پر بقول سائين جي ايم سيد جي ته ڪراچي تي قبضو ڪرڻو اٿوَ ته سنڌ جي سڀني ماڻهن کي دعوت ڏيو ته هو ڪراچي وسائن ۽ اهو به چوندو هو ته سنڌ جي ٻين شهرن ۾ پينو فقيرن کي ٽڪيٽون وٺي ڏيو ته هو ڪراچي ۾ وڃي پنن ۔۔۔ مطلب ته هي اهم، تجارتي ۽ بندرگاهه جي سونهن سان سلهاڙيل شهر هن وقت اسانجي هٿن مان نڪتو پيو آهي ۔۔۔ ان جي مالڪي جيڪڏهن نه ڪئي وئي ته آئينده ڪو اجنبي ملڪ نه ٿي پوي ۔۔۔ احتياط شرط آهي ۔۔۔ الله خئير ڪندو لک ٿورا دوست ممتاز ۔۔۔ سهڻو ونڊ ڪيو اٿوَ
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا ممتاز مهرباني سرسري طور سٺو ليک آهي۔ ڪراچي سنڌ جي گاديء جو شهر آهي۔ جيستائين اسان هن شهر کي پنهنجو ڪري هتي آباد ڪونه ٿينداسين تيستائين چاڙهو نطر ڪونه پيو اچي۔ سائين نثار جي ڳاله سان سهمت آهيان۔ هتي پنجابي ،پٺاڻ ،افغاني ، سرائڪي ۽ خبر ناهي ڪير ڪير اچي آباد ٿيو آهي ۽ اسان آهيون جو اڃان هن کي پرديس سمجهيو ٻه ٽي ڏينهن رهي ، وري وٺي ٿا ڀڄون۔ ڪراچيء جي ٽريفڪ کان الله پناه ڏئي ۔ جي هلندڙ آهي ته هزارين گاڏيون ڪلاڪ ۾ گزريو وڃن پر شال نه ڪڏهن جام ٿئي ( اڪثر ٽريفڪ جام ئي ملندي آهي ) ته پوء ڦاٿا پيا هجو ڪلاڪ کن لاء۔ هاڻي وري به ٿورو ٿڪو پليون وغيره ٺهيون آهن ته ڪجه بهتر آهي نه ته بابا هوڏانهن حيدرآباد مان موٽي اچ ۽ هيڏانهن ٽاور تان موٽي اچ ته ساڳيو ئي ٽائيم لڳندو۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا ممتاز توهان جي ڏنل مٿئين ليک، وڊيوز ۽ آرٽيڪل جي مدد سان ڪراچي جي باري ۾ تمام گهڻي معلومات حاصل ٿي۔۔ مان پاڻ ذاتي طور تي ڄامشورو ۾ رهندي به ڪراچي فقط 3 يا چار ڀيرا مس ويو آهيان (انٽرويوز جي سلسلي ۾)، ان مان به ٻه ڀيرا دوستن سان گڏ ذاتي گاڏي ۾ ۔۔۔ پر ڪراچي جي هلت چلت، روڊن تي ٽريفڪ جي حالت ڏسي وات پٽجي ويو، شابس آهي ڪراچي جي روڊن کي، جو ايتري ٽريفڪ کي منهن ڏين پيا۔ ٽريفڪ سگنلس جي ڪري ٽريفڪ رواني سان هلي پيو نه ته جتي به ٽريفڪ سگنل ڪم ڇڏي ويا، اتي حادثا ۽ رش عام جام ٿين پيا۔۔ هڪ ڀيرو ڪراچي اچڻ مهل طارق روڊ جي علائقي تائين مون کي دير ئي ڪانه ٿي پر جڏهن واپسي تي وياسين ته لوڊ شيڊنگ جي ڪري ٽريفڪ سگنلس بند هئا جنهن سبب روڊن تي جيڪا حالت هئي۔۔۔ الامان
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا ابڙا صاحب سڀ کان پهرين ته توهان جي مهرباني جو توهان منهنجي هن ونڊ کي پسند ڪيو ۽ منهنجي ونڊ تي پنهنجا خيالات درج ڪيا۔ ادا ابڙا صاحب توهان ڪراچي جي هڪ سهڻي سنڌين جي اڪثريت واري ڳوٺ۔۔۔ سچل ڳوٺ جو ذڪر ڪيو آهي، سچ پڇو ته مون کي پنهنجو ماضي وارو سچل ڳوٺ ۾ گذاريل وقت ياد اچي ويو، ادا نثار ابڙا 2001ع جي ڳالهه آهي ۽ مان پنهنجي ڪجهه دوستن سان گڏ سچل ڳوٺ ۾ ڪٽپر چونڪ وٽ هڪ پالارين جي جڳهه ۾ رهندو هئس، جنهن ۾ منهنجا باقي دوست هي هئا، محترم دوست نياز ملاح، پٺاڻ خان ٻاٽ، ظفر جوڻيجو، ۽ محترم دوست لياقت علي ٿهيم صاحب ۔ادا مون کي ياد آهي ته اسان سچل ڳوٺ ۾ گوڙ گمسان کان پري سڪون جي زندگي گذاريندا هئاسين، ۽ رات جو ماني کائڻ کانپوء مان ۽ منهنجو دوست لياقت ٿهيم سچل ڳوٺ کان موسميات تائين روزانه واڪ ڪندا هئاسين، ۽ ان واڪ دوران اسان کي گفتگو ۽ ڪچهري لاء هڪ پرُ سڪون ماحول ملندو هو ۽ اسان سچل ڳوٺ کان موسميات تائين خوب ڪچهري ڪندا هئاسين، ۽ دنيا جي مختلف عنوانن تي پڻ گفتگو ڪندا رهندا هئاسين، جنهن جو مزو ۽ سڪون هڪ پنهنجو مزو هو جنهن جي ڇا ڳالهه ڪجي، بس ادا وقت ڪنهنجو انتظار ناهي ڪندو، بقول شيخ اياز صاحب ته ( وئي جواني وئي جواني تيز ٻرانگون پائي، وهندڙ پاڻي لهندر ڇايا ڪير سگهي ترسائي) ادا اهي سچل ڳوٺ ۾ گهاريل ڏينهن مان ڪڏهن به وساري نه ٿو سگهان، ان ڳوٺ ۾ هڪ پنهنجائپ هوندي هئي، ۽ کوٽي واڌي ۾ دڪاندارن کان به گهر جو سامان اوڌر تي وٺي ڪري پنهنجو گذران ڪندا هئاسين۔ وڏي ڳالهه ته سچل ڳوٺ مان ئي پنهنجي ڳوٺ وڃڻ لاء المدينه ڪوچ ملي ويندي هئي، اسان کي انهيء حساب سان تمام گهڻي آساني هئي، گهران ڪوچ ۾ ويهندا هئاسين ۽ وڃي گهر لهندا هئاسين۔ هيئر به ڪجهه نه ڪجهه سچل ڳوٺ جي اندر گاڏين جو گوڙ گمسان ڪونهي باقي هاڻي اهو سڪون ته سچل ڳوٺ کان موسميات تائين به ناهي رهيو، مگر پوء به ڪراچي جي ٻين علائقن کان اتي ڪجهه نه ڪجهه فرحت آهي، جنهن ڳالهه کان اسان کي به انڪار ڪونهي۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا تمام سهڻي نموني سان ڪراچي جو سير ٿي ويو ڏهه سال پراڻيون يادون اچي ويون جڏهن 2000&2001 ۾ رهندا هئاسين.
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ڀاء توهان جي مهرباني جو توهان منهنجي هن ونڊ کي پسند ڪيو ۽ پنهنجن يادن کي تازو ڪيو، يادن جو خزانو به پنهنجو خزانو هوندو آهي، جنهن جو مزو پنهنجو مزو آهي۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا بلڪل ڪراچي ۾ روڊ پار ڪرڻ وڏو مسئلو آهي۔ ڪجھ سال پهريان اسان جو هڪ دوست صدر جي علائقي ۾روڊ حادثي ۾ فوت ٿي ويو۔۔۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا عاشق صاحب توهان صحيح پيا چئو، عاشق هميشه سچ ئي چوندا آهن۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا حقيقت ۾ ڪراچي ۾ ايڪسيڊنٽ جي زميوار ٽريفڪ پوليس آهي رستن تي ڪيمرا هڻڻ سان ڪم نه ٿو ٿئي ان تي عمل ۽ قانون جي خلاف ورزي ڪرڻ واري کي سزا ڏيڻ کان سواء ڪم نه ٿيندو آهي ۔ مان ڪراچي کان وٺي اسلام آباد تائين پاڻ اڪيلي سر مسلسل گاڏي ڊرائيو ڪئي آهي ۔ حال هي ۾ مان اسلام آباد ۾ هڪ هفتو رهيو هوس ۽ پورو هفتو پهنجي گاڏي تي گهمندو رهيس مون کي اهو احساس ئي نه رهيو ته مان يورپ جي ڪنهن ملڪ ۾ آهيان يا پاڪستان ۾ آهيان ڇو ته اتان جي پوليس تمام سخت موبائل جو استعمال بلڪل ممنوع ۔ هر جاء تي پوليس جي نگراني ڪنهن به ڪاموري کان وٺي عام ماڻهون تائين ڪنهن سان به رعايت نه ڪرڻ ڪري گهڻا ئي مسئلا حل ٿيو وڃن ان ڪري اتي شاذ و نادر ئي ايڪسيڊنٽ ٿيندو آهي ۔ ليڪن جڏنهن اسان ڪراچي ڏانهن رخ ڪندا آهيون ته يقين ڪيو مون کي صرف اور ٽيڪ ڪرڻ وقت پٺآڻن جي ٽرڪن کان ڊڄ ٿيندو آهي باقي قانون جي مخالفت ڪندي بلڪل ناهيون گهٻرائيندا غلط اور ٽيڪ ڪندا آهيون ان جو سبب اهو ئي هوندو آهي ته پوليس جو ڊڄ ئي ناهي هوندو خاص ڪري اسان جڏنهن سڪرنڊ شهر کان هائي وي تي چڙهندا آهيون ته پهنجي من مستي ڪندا اِيندا آهيون تان جو ڪراچي تائين ۔ ڪراچي جي ايم اي جناح روڊ تي ڪلاڪ لڳي ويندا آهين صرف ٽريفڪ پوليس جي لاپرواهي جي ڪري گهڻو ڪري جنهن مهل رش ٿي ويندي آهي ته ٽريفڪ پوليس وارا به پاسو ڪري وڃي ويهي رهند ا آهين ۔ انهن سڀني لاپرواهين جو مقصد سنڌ صوبي جي ان روشنين جي شهر کي انڌيري طرف ڌڪڻو آهي ان لاء جيسيتائين پوليس قانون تي سختي سان عمل نه ڪندي ايستائين اهڙيون مخالفتون ٿيندوين رهندون ۽ ڪيتريون ئي جانيون ضايع ٿينديون رهنديون ۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا علي علي مان توهان جي تمام ڳالهين سان متفق آهيان ۽ حقيقت به اهيا آهي، ۽ توهان اهيا ڳالهه صحيح لکي آهي ته ڪراچي ۾ صرف ٽريفڪ پوليس جي لاپرواهي جي ڪري گهڻو ڪري جنهن مهل رش ٿي ويندي آهي ته ٽريفڪ پوليس وارا به پاسو ڪري وڃي ويهي رهندا آهين ۔ انهن سڀني لاپرواهين جو مقصد سنڌ صوبي جي ان روشنين جي شهر کي انڌيري طرف ڌڪڻو آهي ان لاء جيسيتائين پوليس قانون تي سختي سان عمل نه ڪندي ايستائين اهڙيون مخالفتون ٿيندوين رهندون ادا پوليس سختيون ڇو ڪندي، انهن کي ته آهي پيئسو ڪمائڻو، ۽ هوڏانهن بس جي ڊرائيور پٺاڻ کي به خبر آهي ته مان ڇا به ڪيان مون کي ڪجهه ناهي ٿيڻو ( چاهي ڪو ايڪسيڊنٽ ۾ ماڻهون ماري به وجهان ) ۽ پوليس کي صرف پيئسو ڏيڻو آهي۔ ۔ ادا توهان وڌيڪ لکيو آهي ته ( اسلام آباد ۾ هڪ هفتو رهيو هوس ۽ پورو هفتو پهنجي گاڏي تي گهمندو رهيس مون کي اهو احساس ئي نه رهيو ته مان يورپ جي ڪنهن ملڪ ۾ آهيان يا پاڪستان ۾ آهيان ڇو ته اتان جي پوليس تمام سخت موبائل جو استعمال بلڪل ممنوع ۔ هر جاء تي پوليس جي نگراني ڪنهن به ڪاموري کان وٺي عام ماڻهون تائين ڪنهن سان به رعايت نه ڪرڻ ڪري گهڻا ئي مسئلا حل ٿيو وڃن۔۔۔۔۔۔ ) سو ادا علي علي صاحب ان لاء عرض ته اسلام آباد هڪ ته ملڪ جو دارلحڪومت آهي، ۽ اتي وزيرن کان وٺي وزيراعظم ۽ صدر مملڪت صاحب تائين جا حڪمران موجود آهن، ادا ٻيو ته اسلام آباد ۾ ايتري ٽريفڪ به ڪانهي، ۽ مان پاڻ ان ڳالهه مان واقف آهيان ۽ مان ته ڪيترو عرصو اسلام آباد ۾ ًg-10 جي ايريا ۾ رهيو آهيان، ۽ منهنجو ڀاء خود اسلام آباد جي پوليس ۾ سب انسپيڪٽر آهي۔ ادا مان اتان جي قانون ۽ ٽريفڪ کان به واقف آهيان، اتان جا روڊ رستا ويڪرا ۽ بهترين ٺهيل آهن جنهن جي ڇا ڳالهه ڪجي۔ اتي نه ايتري آلودگي آهي نه وري ڪراچي جيترو ۽ جهڙو دونهون آهي۔ جڏهن ته روڊ جي پاسن کان وڻڪار پڻ ٿيل آهي جنهن سان شهر جي خوبصورتي سان گڏ اهيو به فائدو ڏين ٿا ته اهي گاڏين جو دونهون به جذب ڪرڻ ۾ مدد ڪن ٿا، جنهن سان اتان جي رهندڙن کي سٺي آبهوا ملڻ ۾ پڻ مدد ڏين ٿا، ادا اسلام آباد جو توهان ذڪر ڪري منهنجون پنهنجون يادون وري ياد ڏياري ڇڏيون آهن، ادا 2001ع جي ڳالهه آهي ته اسان جي والده ( الله کيس بشري خطائون معاف ڪري ۽ جنت الفردوس ۾ جايون عطاء ڪري آمين ) بيمار هئي ۽ اسلام آباد جي وڏي اسپتال پمز ۾ داخل هئي جتي اسان کي پنهنجي والده جي خدمت جو موقعو پڻ مليو، ۽ اسان روزانه پنهنجي ڀاء جي گهران ماءُ جي خدمت لاء ڀائر واري واري سان اسپتال ويندا هئاسين۔ ۽ انهيء خدمت جي سڪون جو ته مزو ئي پنهنجو آهي، جنهن جو بيان ڪرڻ مشڪل آهي۔ ادا اسپتالن کان ته الله سڀنيءِ کي بچائي، ۽ الله سڀني انسانن کي بيماري کان پناهه ۾ رکي، ۽ هميشه صحت مندي عطاء ڪري۔ باقي ادا انهيء پمز اسپتال جي ڇا ڳالهه ڪجي، ڇا ته اتي صحولتون هيون، ان کان علاوه ڇا ته اتان جي صفائي هئي، ۽ ڇا ته اتان جو ماحول هو، ادا مطلب ته هر حساب سان انهيء اسپتال ۾ اآساني هئي، ادا اسان جي والده ته اسان جي ڀاء جي پينل تي هئي، ورنه اها اسپتال ته تمام وڏن ماڻهن جي هئي، ۽ مون کي ياد آهي ته انهن ڏينهن ۾ موجوده صدر جناب صدر پاڪستان آصف علي زرداري صاحب به انهيء اسپتال ۾ زيرعلاج هو۔ پير مهر علي شاه رح جي مزار تي هڪ يادگار تصوير 2001ع اسلام آباد جي هڪ پراڻي فليٽ جي ڇت تي هڪ يادگار تصوير اسلام آباد کان واپسي ۾ ٽرين ۾ هڪ يادگار تصوير 2001ع
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) ادا وساڻ صاحب توهان ته سچ لکيو آهي ته جيستائين اسان هن شهر کي پنهنجو ڪري هتي آباد ڪونه ٿينداسين تيستائين چاڙهو نظر ڪونه پيو اچي۔۔۔۔ مگر ادا اهيا ڳالهه باقي به اسان جي دوستن کي سمجهه ۾ اچي نه، هت ته جيڪو ٿو اچي اهو اهيا ٿو دانهن ڪري ته ادا ڪراچي ڏکيو شهر آهي، هت رهائش جي ڏکيائي آهي پاڻي جي تڪليف آهي، ٽرانسپورٽ جو حشر آهي وغيره وغيره۔ ۽ اهيو خيال رکي ڪري ڪجهه وقت ۾ ئي ڪراچي کي ڇڏي هليا ٿا وڃن، ( جڏهن ته ائين نه ڪرڻ گهرجي، اگر ائين ڪندا رهياسين ته پوء ڪراچي اسان جي هٿن مان به نڪري ويندو۔ توهان پاڻ ڏسو ته ڪراچي جي وڏين مارڪيٽن ۾ سنڌين جا دڪان ڪيترا آهن، شايد اٽي ۾ لوڻ برابر به نه آهن، آخر ڇو، جڏهن ته ان جي بنسبت توهان کي مهاجرن، پٺاڻن، پنجابين، ۽ ڪاٺياواڙن جا دڪان ۽ مارڪيٽون توهان کي جام ملنديون۔ جڏهن ته ملڪ جون ٻيون سڀ قومون انهن مشڪلات کي منهن ڏيو ويٺيون آهن ۽ پوري ڪراچي شهر تي قبضو ڪري ويون آهن، توهان ڏسو ته هت مهاجرن کان پوء پٺاڻ طاقتور بڻجي ويا آهن، ۽ اسان سنڌي پنهنجي شهر ۾ به ويڳاڻا ٿا نظر اچون۔ آخر ڇو، ۽ اهو به ڪيسيتائين۔ ادا وساڻ صاحب توهان اهيو به صحيح لکيو آهي ته ڪراچي ۾ پلون ٺهيون آهن ۽ رستن جو ڪم به ٿيو آهي، مگر ادا اهو به انهن جي پنهنجن علائقن ۾، باقي سنڌين جي علائقن ۾ ڪل خير لڳو پيو آهي۔ جنهن جو افسوس ڪرڻ کانسواء ڪجهه به ڪري نه ٿو سگهجي۔
جواب: روڊ حادثه ۽ ڪراچي شهر جي ٽريفڪ (هڪ جائزو) جي ادا بالڪل اوهان صحصح ڳاله ڪئي يار اتي جيترو سڪون آهي اوترو سڪون ڪٿي به نه آهي مون کي به پمز اسپتال جي سامهون سنگنل وٽ ڪٻاڙي جي دڪانن وٽ ها ها ها ڪافي دير هڪ دوست جو انتظار ڪرڻو پيو هو سو مون کي به اهو ئي لڳو ته هي ڪا تمام وڏي اسپتال آهي ۔ ادا اصل اتي قانون جي پابندي آهي ۔ جيو اور جيني دو واري فضا آهي مون کي ياد آهي ته اسان جنهن گهر ۾ رهيل هئا سي اتي اسان جي مٿان به مالڪ مڪان جو گهر هو پر اسان اهو به آواز نه ٻڌو سي ته ڪي مٿي ڪو ماڻهو رهن ٿا ۔ ان ڪري ما ن به اسلام آباد ۾ پلاٽ وٺڻ جو ارادو ڪري ڇڏيو آهي ويسي به اسان جي لڪل چاهت اتي ئي آهي سو ڏاڍو مزو ايندو پوء ته ۔ ۔ ۔ ۔ ادا اوهان جي تمام پياري تصويرون آهين ونڊ ڪرڻ جي مهرباني جاني
