حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب مخدوم محمد هاشم ٺٽوي سن 1004هه ۾ مير پور بٺورو ضلع ٺٽو ۾ پيدا ٿيو. سندس نسب هن طرح آهي، مخدوم محمد هاشم ٺٽوي بن عبدالغفور بن عبدالرحمان بن عبداللطيف آهي.هي بزرگ دنيا جي انهن عظيم علماء دين مان آهي جن کي پنهنجي توڙي پراون دل ۽ جان سان تسليم ڪيو آهي. تصنيف هجي يا رشد و هدايت جي تبليغ ۽ پرچار هر فن ۽ علم ۾ نهايت ڪماليت جي مٿاهين درجي تي پهتل آهي. علمي حلقا کيس سنڌ جو شاهه ولي الله تسليم ڪن ٿا. هي بزرگ سنڌ جي سڀني عالمن کان وڏو مصنف ٿي گذريو آهي. هر فن ۾ تبحر علمي حاصل هو. هن مختلف فنن ۾ ڪتاب لکيا.هن بزرگ شروعاتي تعليم پنهنجي والد وٽ حاصل ڪئي. ان کان پوءِ ٺٽي روانو ٿيو. ان وقت جا رائج ڪتاب شيخ محمد سعيدي ٺٽوي وٽ ۽ حديث جا ڪتاب مخدوم ضياءالدين وٽ پڙهيا.پاڻ ٺٽي شهر مدرسو قائم ڪيائون. سندن ڪيترائي شاگرد تيار ٿيا.هن نامور عالم ۽ محقق سن 1174هه ۾ وفات ڪئي ۽ مڪلي جي قبرستان ۾ سندس آرامگاهه آهي.ادا طاهر صاحب توهان جي مهرباني جو توهان حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب جن جو هڪ قلمي نسخي (ڪشف الغطاء فيما يحل ويحرم من النوح والبڪاء) بابت اسان کي معلومات ڏني، جنهن لاء اوهان جي مهرباني۔ (ادا سنڌ جو ٺٽو ضلعو تاريخي طور تي هڪ جدا حيثيت رکي ٿو پر افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته هن تاريخي ضلعي کي اڄ مڪمل طور تي نظر انداز ڪيو ويو آهي. هتان جا تاريخي ماڳ حڪومت جي بي ڌياني سبب ميسارجڻ لڳا آهن. تاريخي ماڳن تي قبضن جو سلسلو جاري آهي. هن جي ڪا به سار لڌي نه ٿي وڃي.جڏهن ته ٺٽو سنڌ جو ماضي ۾ تختگاهه رهيو آهي، ۽ هن شهر ۾ ڪيترن ئي عالمن اديبن صوفين، سالڪن، جنم ورتو ۽ هت ابدي آرام ڪرڻ لاء هن جڳهه کي چونڊيو، ٺٽي جي تاريخ پڙهڻ لاء سنڌ جي مشهور مورّخ مير علي شير قانع ٺٽوي صاحب جو ڪتاب تحفت الڪرام پڙهڻ وٽان آهي، ٺٽي شهر ۾ مخدوم محمد معين ٺٽوي کان وٺي ڪري مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح جهڙيون شخصيتون پيدا ٿيون آهن۔ جن سنڌ جي عوام کي نه صرف اسلامي سبق ڏنا آهن پر انهن کي عام ڀلائي ڏانهن به سڏيندا رهيا آهن، ادا مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح جهڙي شخصيت کان ڪير واقف نه آهي، ٺٽي جي عالمن ۽ بزرگن ۾ مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح صاحب جي شخصيت ستارن ۾ چنڊ مثل آهي۔ سندس لائبريري به دنيا جي وڏين لائبريرين مان هڪ لائبريري هئي ۽ سندس لائبريري ۾ چوٿين صدي جا قلمي نسخه به سنڀاليل هئا، سندس لائبريري لاء سنڌ جو مشهور عالم اديب علامه غلام مصطفه قاسمي رح صاحب ماهوار رسالي نئين زندگي جي جولاء 1959ع واري پرچي ۾ هاشميه لائبريري واري عنوان ۾ لکي ٿو ته ۔۔۔۔ مخدوم صاحب جي لائبريري دنيا جي وڏين لائبريرين مان هڪ لائبريري ڳڻي ويندي هئي ۽ دنيا جو ڪو اهڙو ڪتاب نه هو جيڪو هن ڪتبخاني ۾ موجود نه هجي، اڄ اها لائبريري غيرن جو شڪار نه ٿئي هان ۽ سنڌ ۾ رهي هان ته مصر ۽ اسپين جي قديم ڪتب خانن جون سڪون لاهي هان۔ ۔۔۔۔ مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح صاحب جن پاڻ هڪ وڏا عالم، مبلغ، ، محدث، فقيه، مفتي، تفسير جا ڄاڻو، تاريخدان ۽ بزرگ ٿئي گذريا آهن، سندس والد صاحب جو نالو عبدالغفور حارثي هو، پاڻ ذات جا پنهور هئا، ۽ حارثي سندس پاڙوهو۔ شروعاتي تعليم پنهنجي والد صاحب کان حاصل ڪيائين، تنهن کانپوء ٻين ڪيترن ئي عالمن کان به علم پرايائين،مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح صاحب سنڌي، عربي، ۽ فارسي ۾ ڪيترائي ڪتاب پڻ لکيا اٿن۔ سندس پنهنجن ڪتابن جو تعداد تقريبن 150 ٻڌايو ٿو وڃي جڏهن ته 300 ڪتابن تي ته مخدوم صاحب جا حاشيه لکيل آهن سندس ڪتابن مان مشهور ڪتاب تفسير هاشمي آهي، پاڻ نه صرف نثر نويس هئا پر پاڻ هڪ بهترين شاعر به هئا، پاڻ سنڌي سان گڏ فارسي شاعري پڻ ڪئي اٿن، ۽ سندس فارسي شاعري ( مدح نامون سنڌ) ۾ جهجهي تعداد ۾ ملي ٿي جنهن کي سنڌ جي هڪ وڏي عالم مولانه محمد ادريس ڏاهري صاحب جن سنڌي ۾ ترجمو ڪيو آهي، پاڻ شاه صاحب جا همعصر بزرگ آهن، پاڻ 11۔4 هه مطابق 1692ع ۾ پيدا ٿيا، ۽ 1174هه مطابق 1761ع ۾ وفات ڪيائون۔) ( مون کي زندگي ۾ هڪ ڀيرو سندس قبر مبارڪ تي فاتحه پڙهڻ جو موقعو مليو آهي، سندس قبر مٿان به الله جي رحمت آهي جو سندس قبر مٿان ڪو به غير شرعي ڪم مون نه ڏٺو۔ ادا طاهر صاحب توهان حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب جن جو هڪ قلمي نسخو (ڪشف الغطاء فيما يحل ويحرم من النوح والبڪاء) کي صرف ( عربي ۾ ئي ) ايڊٽ ڪري ڇپرائيندو يا ان جو سنڌي ۾ ترجمو به ڪري رهيا آهيو۔ اگر ترجمو به ٿئي وڃي ته اهيو ڪم تمام بهترين ڪم ٿئي ويندو۔ جنهن سان هر عام سنڌي کي به فائدو پهچندو۔ ۽ ماشاءالله سان توهان جي عربي به تمام سٺي آهي، ۽ توهان ايم فل ۾ تحقيق به عربي جي لٽريچر تي ڪري رهيا آهيو، مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح جي باري ۾ عبدالرسول قادري صاحب جو مڪمل ڪتاب پڙهڻ لاء ڪتاب جي عنوان مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رح تي ڪلڪ ڪري توهان مڪمل ڪتاب پڙهي سگهو ٿا،
جواب: حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب ادا بهترين ۔يقينن سائين حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب اسان لاء خود ڪنهن لائيبريري کان گهٽ ناهن ۔ اسين خوش نصيب آهيو ۽ اسان جي ڌرتي خوشنصيب آهي جو اسان کي اهڙيو هستيون مليون ۔ ادا اوهان جي مهرباني جو اهڙيون ونڊون هت ڪري اسان سان شئير ڪندا آهيو ۔ لک ٿورا اوهان جا
جواب: حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب خوشخبري هن عاجز مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمة الله عليه جي ڪتاب ڪشف الغطاء فيما يحل ويحرم من النوح والبڪاء جو سنڌي ۾ ترجمو ۽ تخريج جو ڪم پورو ڪيو آهي.
جواب: حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب ادا ممتاز وگهيو صاحب ۔ماشاالله توهان جي واپسي تمام ڀهرپور انداز ۾ ٿئي آهي۔ڇا ڳاله ڪجي توهان جي هن پياري ليک جي جيڪو هڪ تمام وڏي بزرگ جي باري ۾ آهي۔اسان کي سائين مخدوم صاحب جي آخري آرمگاه تي حاضري ڀري فاتح پڙهڻ جو شرف حاصل ٿيو آهي۔الله سائين هن بزرگ هستي جو مان تمام گهڻو مٿائون ڪيو آهي۔انهن جي قبر جي مٿان ڪو قبو نه اڏايو ويو آهي۔هڪ نيم جي وڻ جي ٽاري ان قبر جي مٿان سائبان جو ڪم ادا ڪري رهي آهي۔۔اسان کي سائين جي قبر تي وڃي ڪافي سڪون محسوس ٿيندو هو ۔
جواب: حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب جن جي باري ۾ معلومات ونڊڻ تي اوهان لکين کيرون لهڻو۔۔۔ ادا ممتاز لک قرب اوهان جا۔۔۔
جواب: حضرت علامه مخدوم محمد هاشم ٺٽوي رحمه الله صاحب مخدوم صاحب جي لائبريري دنيا جي وڏين لائبريرين مان هڪ لائبريري ڳڻي ويندي هئي ۽ دنيا جو ڪو اهڙو ڪتاب نه هو جيڪو هن ڪتبخاني ۾ موجود نه هجي، اڄ اها لائبريري غيرن جو شڪار نه ٿئي هان ۽ سنڌ ۾ رهي هان ته مصر ۽ اسپين جي قديم ڪتب خانن جون سڪون لاهي هان۔ ۔۔۔۔ ادا ڏاڏل شينا صاحب واقعي مخدوم صاحب علم جو بحر هيو۔ هڪ سچو محب وطن ۽ الله پاڪ ۽ ان جي حبيب صلي الله عليه وسلم جن جو سچو عاشق پڻ هيو۔
دوستو السلام علیکم۔ ۔عرض ته ھن عاجز مخدوم صاحب جي هيتين كتابن تي تحقيق جو كم كيو آهي۔ ا الييف الجلي علی ساب النبي بناء الإسلام القول الأنور في بيان حكم لبس الأحمر
