ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) سنڌ لاء ڇا لکجي، بقول تاجل بيوس ته ۔۔۔ ( سنڌ منهنجي امان، سونهن تنهنجي مٿان ڇا لکي ڇا لکان۔ ) سنڌ جي تاريخ لاء ته ڪي اڻ کٽ دفتر گهرجن، جو ويهي سنڌ جي شهر شهر ڳوٺ، ڳوٺ، واهڻ ، واهڻ ندي،ندي،گهٽي، گهٽي، هر هڪ وڻ، هر هڪ وڻ جي پتي، پتي، ۽ سنڌ جي ڪچي ڀينڊن تي لکجي۔ هي سنڌ ڪا اڄوڪي نه آهي پر هي ته صديون پراڻي سنڌ آهي، جنهن جي محبت لاء شاه صاحب فرمايو آهي ته۔۔۔ سائينم سدائين ڪرين مٿي سنڌ سڪار۔۔۽ وري شيخ اياز صاحب هيئن چيو آهي ته ۔۔۔۔ سهندو ڪير ميار او يار سنڌڙي تي سر ڪير نه ڏيندو، شيخ اياز صاحب کان علاوه بخاري صاحب ۽ سنڌ جي ٻين شاعرن به سنڌ کي ناهي وساريو۔ سنڌ جي تاريخ جي شيدائي۔۔ رحيمداد خان مولائي شيدائي صاحب ته هڪ ڪتاب جو نالو ئي جنت السنڌ رکيو آهي، جنهن ۾ سنڌ جي تاريخ بابت مولائي صاحب لکيو آهي۔ ۽ سنڌ لاء پنهنجي محبت جا گل نڇاور ڪيا آهن، سنڌ جو نالو ”سنڌو درياءَ“ تان پيو، جيڪو ان جو اصل ۽ شروعاتي نالو آھي آڳاٽي تاريخ جي اڀياس مان معلوم ٿئي ٿو ته ان نالي مختلف وقتن تي مختلف صورتون اختيار ڪيون آھن، جيڪي اصل ۾ بنيادي لفظ “سنڌو” جون مختلف آوازي شڪليون آھن. ، سنڌ جي نالي بابت مختلف محققن جا مختلف رايا آهن هي اسان جي اها سنڌ آهي جنهن جو هر هڪ شهر اسان کي پنهنجي جان کان به وڌيڪ پيارو آهي، ۽ اسان کي گهرجي ته اسان سنڌ جي هر هڪ شهر، شهر ڳوٺ ڳوٺ جي خبر رکون ۽ وٺون، هون ته سنڌ جي هر هڪ شهر جي پنهنجي پنهنجي حيثيت آهي، ۽ پنهنجي پنهنجي سڃاڻپ آهي، مگر سنڌ جي شهر ڪاڇو۔۔۔ جوهي ضلعه دادو سنڌه کي هڪ خاص حيثيت حاصل آهي استاد بخاري جو شهر ۽ ضلعو دادو سنڌ لاڙڪاڻه گزيٽيئر موجب 1843ع ۾ قائم ٿيو۔ هي تعلقو پهرين ڪراچي ضلعي ۾ شامل هو 1901ع ۾ دادو تعلقي کي ڪراچي مان ڪٽي ڪري لاڙڪاڻي ضلعي ۾ شامل ڪيو ويو، ۽ پوء 1931ع ۾ انگريز سرڪار جي حڪومت ۾ دادو کي ضلعي جو درجو ڏنو ويو، ۽ دادو ضلعي کي ست تعلقن ۾ ورهايو ويو۔ دادو، جوهي ( نوٽ ڪاڇو جوهي تعلقي ۾ اچي ٿو جنهن جو هت وڊيوز ۾ ذڪر پيش آهي ) ، ميهڙ، خيرپورناٿن شاه ، سيوهڻ، ڪوٽڙي، ۽ ٿاڻو بولا خان ( محال ڪوهستان ) دادو ضلعي جي اتر ۾ ضلع لاڙڪاڻو، ڏکڻ ۾ ضلع ٽٽو، اولهه ۾ کير ٿر جبلن جون قطارون ۽ اوڀر ۾ نوشهروفيروز، نواب شاه، ۽ حيدرآباد اچي وڃن ٿا، 2004ع ۾ سنڌ جي وڏي وزير ارباب غلام رحيم جي دور حڪومت ۾ دادو کي ٻن ضلعن ۾ ورهايو ويو آهي، ۽ دادوء جي ٽن تعلقن سيوهڻ، ڪوٽڙي، ۽ ٿاڻو بولاخان کي گڏي ڪري هڪ الڳ ضلعو، ڄام شورو ضلعو بنايو ويو آهي۔ دادو شهر لاء اهيو چيو وڃي ٿو ته هي شهر سورهين صدي جي وچ ڌاري آباد ٿيو هوندو، هن شهر تي نالو سيد دادو شاه عرف دادن شاه جي نالي تي رکيو ويو آهي، ۽ دادو کي پهرين دادن شاه جا ڀاڻ ڪري سڏيندا هئا۔ ۽ دادو شهر جي آدمشماري تقريبن 140000 ٻڌائي وڃي ٿي، ضلعي دادو هميشه وڏيون شخصيتون پيدا ڪيون آهن۔جهڙوڪ ۔۔۔ علامه آء آء قاضي، علامه ڊاڪٽر عمر بن محمد دائودپوٽه ، محترم سائين غلام مرتضه شاه جي ايم سيد ، تاج محمد صحرائي، علڻ فقير محسن ڪڪڙائي ، احمد ّخان مدهوش، ڪماالدين سولنگي، عبدالله شاه ، لياقت جتوئي، عبدالحميد جتوئي، منظور سخيراڻي، پير الاهي بخش، پير مظهرالحق، ڊاڪٽر قربان جهتيال، سڪينه سمون ٽي وي اداڪارا ، محمد سليم سولنگي، ماستر محمد اسماعيل وگهيوولد محمد قاسم وگهيو، حڪيم فتح محمد سيوهاڻي، محمد بخش سميجو ٽي وي پروڊيوسير ، نور محمد شاه لاشاري ٽي وي اداڪار ، سيد ثابت علي شاه سنڌي مرثئي جو پهريو شاعر، عوامي شاعر ۽ عظيم انسان احمد شاه استاد بخاري (بقول ممتاز علي وگهيو ۔۔۔۔۔۔۔۔ دادو سان آ دل منهنجي دادو ۾ آ منهنجو ساه ، جنهن ۾ جيترو رکان چاه آ اوترو اڌورو ارواح ۾ ) دادو هڪ خوبصورت ۽ ٿڌي تفريحي۽ تاريخي ماڳ ( گورک ) سان پڻ مالا مال آهي۔ ۽ ڪاڇو به سنڌ جي خوبصورت استاد بخاري جي ضلعي دادو جي تعلقي جوهي سان تعلق رکي ٿو جنهن جو ذڪر اسان هت ڪنداسين۔۔۔۔ سنڌ جي مشهور عالم، ليکڪ، محقق ۽ اديب مرزا قليچ بيگ پنهنجي ڪتاب ۔۔( قديم سنڌ ان جا مشهور شهر ۽ ماڻهون ) ۾ لکي ٿو ته جبل جي وٽ يا ڪڇ واري ملڪ کي ڪاڇو چيو ويندو آهي۔۔۔۔۔۔۔۔۔ سنڌو درياهه جي ساڄي ۽ کير ٿر جابلو سلسلي جي کاٻي پاسي حمل ڍنڍ کان منڇر ڍنڍ تائين ڦهليل وارياسي، جابلو ۽ چيڪي مٽيءَ واري ڌرتي جنهن کي ڪاڇي جو نالو ڏنو ويو آهي. نئين گاج جي مست الست ۽ گجگوڙ ڪندڙ وهڪرن وچ ۾ ڪاڇو، صدين کان وٺي سنڌ ڌرتيءَ تي پنهنجي نرالي سڃاڻپ سان ساهه کڻي رهيو آهي، ڪاڇو جنهن جي زرخيزيءَ جو گهڻي ڀاڱي سانگ سارنگ جي ساٺ تي آهي، ڪاڇي جي تاريخ، ڪيتريون ئي اڳرايون هلائون ۽ ڪاهون ڏٺيون آهن، ڪاڇو جنهن ۾ مزاحمتي ڪردارن جي اڳرائين خلاف مهاڏو اٽڪائڻ واريون ڪيتريون ئي ڪٿائون اتهاس ۾ موجود آهن. ڪاڇي جي وک وک تي انهن مزاحمتي ڪردارن جي پيرن جا نشان موجود آهن. ڪاڇو جنهن جي ڪک مان ڪيتريون ئي شعور واريون هستيون جنم وٺي تاريخ ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪيو آهي. ڪاڇي جا شاعر، اديب، راڳي، سماج سڌارڪ، ڏاها ۽ مزاحمتي ڪردار وقت جي هر ڏاڍ جي اکين ۾ اکيون وجهي گهوريندا ۽ کيس گهائيندا رهيا آهن. ڪاڇي جون جابلو ٽڪريون ۽ وارياسا پٽ چيڪي مٽيءَ واريون زرخيز زمينون ۽ ساوا کيت، اڄ به اهڙي شاهدي ڏئي رهيا آهن. ڪاڇو سدائين علمي، ادبي، سياسي ۽ سماجي سجاڳيءَ جو مرڪز رهيو آهي. ادبي حوالي سان احمد خان مدهوش۔۔۔۔(عوامي شاعر احمد خان مدهوش 5 اپريل 1931ع ۾ هڪ بيل گاڏيءَ ۾ جنم ورتو. سندس والد حاجي فقير شغلي سندس جنم تي شاعري ڪئي هئي. احمد خان مدهوش، سنڌي ۽ سرائڪي زبان ۾ شاعري ڪئي. سندس 2 ڪتاب ”نظر ۾ نظر بند“ ۽ ”دل جون ڳالهيون“ ڇپجي پڌرا ٿيا. کيس عوامي شاعري سبب شاهه عبدالطيف ڀٽائي ، حضرت قلندر لال شهباز، حضرت سچل سرمست، سگهڙ جلال کٽي، حضرت شهيد مخدوم بلاول، استاد بخاري سميت 25 ايوارڊن سان نوازيو ويو) ، عزيز ڪنگراڻي۔۔۔۔۔(عزيز ڪنگراڻي هڪ بهترين ڊرامه نويس سان گڏ هڪ تاريخدان ۽ محقق آهي پاڻ نثر کان علاوه شاعري به ڪندا رهندا آهن، سندس مضمون ۽ ڪالم اخبارن کانسواء ماهوار نئين زندگي ۾ پڻ سايع ٿيندا رهندا آهن، عزيز ڪنگراڻي پيشي جي حساب سان سان جوهي ڪاليج ۾ ليڪچرر آهن۔ ) طالب لغاري۔۔۔۔ (طالب لغاري ڪاڇي جا بهترين شاعر آهن پاڻ بلڪل سادا ۽ فقير صفت انسان آهن سندس شاعري به لاجواب شاعري آهي، مون ته سندس واتان ئي سندس شاعري دادو شهر ۾ هڪ اسٽيج پروگرام ۾ ٻڌي هئي جنهن پروگرام کي منان عباسي عرف ماما لالو ڪيو هو)۔۔، حميد سومرو، اڪبر جسڪاڻي۔۔۔(اڪبر جسڪاڻي جيڪو ”بتين واري ناني“ ناول جو خالق هو، جنهن کي پنهنجي ناني غربت ۾ بتيون ٻاري پالي نپائي وڏو ڪيو اڪبر جسڪاڻي جيڪو هڪ نماڻو، معصوم قسم جو اديب هو جنهن سنڌي ٻارن لاء هميشه رسالو گل ڦل سينگاري ڪڊيو،جنهن به گل ڦل پڙهيو هوندو گهٽ مان گهٽ اهو ته اڪبر جسڪاڻي کي وساري نه ٿو سگهي۔ سندس موت به هڪ عجيب واقعو هو جنهن کي بيان به ڪري نه ٿو سگهجي، ) ، خليل عارف سومرو، سڪندر سرواڻ سومرو، ڪرم رستماڻي، ابن لائق سومرو، سائين بخش رند، شمن لاشاري، خادم ٿهيم، گلزار تبسم، منظور ٿهيم کان ويندي اسير امتياز تائين، قلم، ڪارن جو قافلو، علم شعور جون ڄاٽيون ٻاري اڳتي وڌي رهيو آهي۔۔۔ سنڌ جي سدا بهار ۽ سدا حيات شاعر، مفڪر حضرت شاه عبدالطيف ڀٽائي رح جن ڪاڇي لاء فرمايو آهي ته ( سنگهارن ساري،ساٿي ڏج سنيهڙا،،، سا هيڪلي گهاري،منڌ ڪاڇي ڪنڌيئن ) جوهي ڪاڇي سان تعلق رکندڙ شاعر (طالب لغاري) ڪاڇي لاء هيئن ٿو چوي۔۔۔ ( تون هونئن به مرندين ڪاڇي ۾،،، اڄ ناهر وانگر ڇال ڏئي،،، تون آءُ پهاڙيءَ پاڇي ۾،،، تون هونئن به مرندين ڪاڇي ۾.) سنڌ جو جڳ مشهور شاعر انور قمبراڻي وري ڪاڇي لاء هي الفاظ استعمال ڪيا آهن۔ ( گج، گج گوڙ، ڪاڇا ٻوڙ،، يار وطن ول آوي،، ) جنهن کي سنڌ جي جڳ مشهور فنڪار جلال چانڊئي بهترين انداز ۾ ڳايو آهي۔ ڪاڇي بابت هڪ مختصر ڊاڪيومينٽري وڊيوز رپورٽ http://www.youtube.com/watch?v=LuRqQ-Wbsms http://www.youtube.com/watch?v=k1ElEFFxeCw http://www.youtube.com/watch?v=O8xz5AuXKFk http://www.youtube.com/watch?v=xC9FGJA_ND0
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ڪاڇي جوهي ۾ جولاء 2007ع ۾ هڪ وڏي ٻوڏ ۾ آئي هئي جنهن ڪاڇي جي غريب ماروئڙن لاء هڪ وڏي تباهي آندي هئي، ۽ ڪيترائي ماڻهون موت جو کاڄ بڻجي ويا هئا، ، ان سان گڏ انهن غريب ماڻهن جو ڪيتروئي سامان پڻ لوڙهي وئي هئي، ۽ هن ٻوڏ ۾ تقريبن 200 ڳوٺ متاثر ٿيا، ڪاڇي ۾ ٻوڏ مٿان جبلن تان نيهه جو پاڻي ( گاج جي وهڻ ) جي ڪري ايندي آهي، سنڌ سلامت جا ساٿيو توهان کي اهيو به ٻڌائيندو هلان ته انهن ڏينهن ۾ هڪ ته جبلن تان پاڻي وهي آيو هو ۽ ان کان علاوه مينهن پڻ تباهي مچائي ڏني هئي، جنهن جون ڪجهه جهلڪيون ڏسڻ لاء توهان هي وڊيو ڏسي سگهو ٿا۔ http://www.youtube.com/watch?v=VajrBHIJq6o
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا ممتاز مهرباني ڪاڇو سنڌ جي اهم علائقن مان هڪ آهي۔ اوهان ڪاڇي جي باري ۾ خوبصورت ليک ۽ سهڻا ۽ ڄاڻ وارا وڊيوز ونڊ يا آهن۔ اوهان جي اهڙين ڪاوشن کي اسان قدر جي نگاه سان پيا ڏسون۔
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا وساڻ صاحب توهان جي مهرباني جو توهان منهنجي هن وند کي پسند ڪيو، ادا وساڻ صاحب توهان صحيح لکيو اهي ته ڪاڇو سنڌ جي اهم علائقن مان هڪ آهي۔۔۔ مگر ادا وساڻ اهيو به سچ آهي ته اسان جي ڪافي سنڌي دوستن کي ڪاڇي بابت ڪا خاص ڄاڻ نه آهي، جيڪا ڳالهه افسوس جهڙي آهي، ادا وساڻ صاحب الائي ڇو سنڌ جي عاشق محترم سائين نثار ابڙي صاحب هن مضمون بابت ناهي ڳالهايو يا تبصرو ناهي ڪيو، جڏهن ته نثار ابڙو صاحب ته سنڌ جي چپي چپي، ۽ انچ انچ جي لاء ڳالهائيندا رهندا آهن، تحريي انداز ۾ سنڌ لاء وڙهندا رهندا آهن، ، يا ته منهنجي خيال ۾ ابڙي صاحب جي نظر هن مضمون تي ناهي پئي۔ ادا وساڻ صاحب سنڌ سان اگر محبت آهي ته پوء سنڌ جي هر هڪ وسندي بابت اسان کي ڄاڻ رکڻي پوندي، جنهن سلسي ۾ مان سنڌ سلامت جي دوستن لاء پنهنجي حساب سان ڪوشش ڪري رهيو آهيان، ۽ اميد ته ڪافي دوستن کي سنڌ جي ڪافي وسندين بابت ڄاڻ حاصل ٿئي هوندي، ادا وساڻ صاحب مون ڏٺو آهي ته توهان به ان سلسلي ۾ ڪوشش ڪندا رهو ٿا، ۽ مون کي توهان جو سچل ڳوٺ واري مضمون تمام ًگهڻو پسند آيو۔ اميد ته اهڙيون ڪوششون جاري رکندا ايندا۔ مهرباني۔ ادا وساڻ صاحب مان ته پنهنجي سهڻي ، پياري مٺڙي سنڌ جي لاء هي گيت پيش ڪندس جنهن ۾ توهان پاڻ ٻڌو ته ٻالڪ سنڌي سنڌ جي شهر۔ شهر، ڳوٺ، ڳوٺ لا، سنڌ جي ندين لاء سنڌ جي واهن لاء ڇا ٿو چوي۔ http://www.youtube.com/watch?v=KsbXC1HcbHs
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا ممتاز مهرباني بلڪل اوهان جو ليک قيمتي ۽ ڄاڻ وارو آهي۔ سنڌ سلامت تي ڪافي مواد اچي رهيو آهي تنهنڪري ٿي سگهي ٿو سائين نثار توجه ڏئي نه سگهيو هجي۔ باقي دادو جي دوستن کي پنهنجا رايا ضرور ڏيڻ کپن ۽ ڪاڇي بابت ڪا نئين معلومات هجي ته اها به ونڊ ڪن۔ سچل ڳوٺ اسان سنڌين جو نج ڳوٺ آهي جتي 100 في صد سنڌي رهون ٿا ظاهري آهي اهڙيون وسنديون اسان کي به عزيز هونديون آهن۔ اوهان جا ٿورا
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) [justify]سهڻا دوست ممتاز، لک قرب جو اوهان مان ڏنو ۽ سنڌ جو عاشق چئي دل جو سور وڌائي ڇڏيو، سهڻا ممتاز عاشق ته زهر پياڪ هوندا آهن، اسين ته بس اڃان شربت پيا پيون، اڃان ان عشق ۾ سسئي وارا سور ڪون مليا آهن ۽ نه جبل جهاڳڻا پيا آهن ۔۔۔ پر پو به سنڌ سان ساهه جون تندو ڳنڍيل آهن انڪر ويٺا ساهه جي تندن کي تيل لڳايون ۔۔۔ سهڻا دوست، سنڌ جي ”ڪاڇي“ تي اوهانجو هي مضمون انتهائي ڪارائتو ۽ معلومات سان ڀريل آهي ۽ مٿان وري ڪاڇي سان گڏ دادو ضلع جي تاريخ ۽ سياسي ادبي شخصيتن جو ذڪر ڪري اوهان ڪاڇي سان گڏ سنڌ جي دلبر علائقي دادو جو به پيرائتو احوال ڏئي ڇڏيو آهي ۔۔۔ هون به اوهان جا سڀ مضمون، گهڻ طرفي احوالن سان سلهاڙيل هوندا آهن، جن ۾ انگ اکر، تصويرون ۽ فلمون پڻ موجود هونديون آهن، انڪري ان مضمون جو کوجي جڏهن اوهانجي مضمون مان گذري سفر ختم ڪندو آهي ته پاڻکي ڪيتري حد تائين سيراب محسوس ڪندو آهي۔ هڪ ٻي ڳالهه اوهانکي ڪيترن ڏينهن کان عرض ڪرڻ تي دل ٿي گهريو ۔۔۔ ڇاڪاڻ اسين دوست هڪٻئي جا ساٿي آهيون انڪري صلاح ڏيڻ جڳائي ٿي ۔۔۔ سنڌي لکت جي حرف و نحو ۽ مضمون نويسي جي حساب سان جڏهن مضمون لکجي ته ان مضمون کي پئراگراف ۾ ورهائجي ۔۔۔۔ جيئن هڪ ئي مضمون ۾ ڪيترائي ننڍا ننڍا مضمون هوندا آهن، انڪري جڏهن اوهان ان ننڍڙي مضمون کي ختم ڪريو ته ان کي فل اسٽاپ ڏيڻ کانپو نئين پيرا شروع ڪريو ته جيئن ان ننڍڙي موضوع جي اهميت پڻ واضح ٿي بيهي، ائين ڪرڻ سان پڙهڻ واري کي سهولت ٿيندي آهي ۽ مضمون ڏسڻ ۾ سهڻو لڳندو آهي ۔۔۔ لفظن جي چونڊ هونئن ته اوهان نج سنڌي ڪندا آهيون پر اڃان سنڌي لفظن جي ذخيري کي پنهنجي ذهن ۾ وهاري استعمال ڪريو ۔۔۔جملن جي بيهڪ تي پڻ اڃان توجهه جي ضرورت آهي، ٻولي ۾ مٺاس ۽ سونهن جيتري گهڻي هوندي اوترو ئي مضمون جاندار ۽ پڙهڻ وارن کي موهيندڙ هوندو آهي ۔۔۔ هڪ ڏينهن مون جملو لکيو؛ ”سرنهن پيلا جهليندي گل” محترم سائين شمشير الحيدري اهو جملو ڏٺو ته چيائين ته ان جملي کي بدلائي لک ته وڌيڪ سهڻو لڳندو۔ مون پڇيو ڪيئن؟ ته چيائين لک ؛ ”سرنهن جهليندي پيلا گل“ هاڻ آ منجهي پيس ته ٻنهي جي معني ته لڳ ڀڳ ساڳي آهي، خئير مون غور ڪيو ته سمجهه ۾ آيو ته پيلا لفظ استعمال ٿيو آهي گل جي صفت لا ۽ ٻنهي جي وچ ۾ مون فعل وجهي ڇڏيو آهي، انڪري گل ۽ صفت الڳ الڳ ٿي پيا آهن ۔۔۔ ڪڏهن ڪڏهن ڪي ننڍڙا لفظ به جملن کي سهڻو ۽ جاندار ڪري وجهندا آهن ۽ اهي لفظ به جيڪڏهن پنهنجي پنهنجي جا تي هوندا ته اڃان وڌيڪ مزو ڪندا آهن۔ اوهانجي مضمونن ۾ موجود ڄاڻ اوهانجي نالي جيئان ”ممتاز“ هوندي آهي ۔۔۔ رب اوهانکي سنڌ ۽ سنڌيت جي خدمت ۾ سرخرو ڪري ۔۔۔ آمين[/justify]
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا ابڙا صاحب توهان جي مهرباني جو توهان منهنجي هن مضمون کي تفصيل سان پڙهيو ۽ ان جو تفصيل سان وري جواب ڏنو، ۽ ڪافي ڳالهين ۾ اسان جي اوهان رهنمائي فرمائي جنهن لاء اوهان جي مهرباني ۽ ٿورا۔ ادا ابڙا صاحب اهيا ڪوشس ڪبي ته جيئن اوهان تحرير لکڻ جي سکيا ڏني آهي ان طريقي سان لکون، باقي ادا اوهان ته اسان کان تمام گهڻا سينئر آهيو، ۽ توهان ته پاڻ اديب آهيو، ۽ اديبن جي خاندان سان تعلق رکندڙ آهيو، اسان ته اڃان نوان سيکڙاٽ ماڻهون آهيون، مگر اميد آهي ته اسان اوهان مان ڪجهه نه ڪجهه سکي وينداسين انشاءالله، بس توهان ڪجهه اسان جي رهنمائي ڪندا رهندا ۽ ان سان گڏ دعا پڻ ڪندا ته اوهان جي چيل يا سيکاريل ڳالهه اسان جي کوپڙي ۾ ويهي۔ ادا اوهان منهنجي لکيل مضمون ۽ منهنجي شهر دادو جي لاء تمام سٺا الفاظ استعمال ڪيا آهن ۽ توهان لکيو آهي ته ( ڪاڇي سان گڏ دادو ضلع جي تاريخ ۽ سياسي ادبي شخصيتن جو ذڪر ڪري اوهان ڪاڇي سان گڏ سنڌ جي دلبر علائقي دادو جو به پيرائتو احوال ڏئي ڇڏيو آهي ) جنهن لاء اوهان جون مهربانيون، ادا دادو شهر منهنجو پنهنجو شهر آهي جنهن شهر ۾ مون پنهنجي زندگي جا خوبصورت ننڊپڻ وارا ڏينهن گذاريا آهن۔جنهن کي مان ڪڏهن به وساري نه ٿو سگهان ۽ دادو جي هڪ هڪ گهٽي کي مان اڄ به ياد ڪندو رهندو آهيان، ۽ دادو ۾ آ جادو ۔۔۔۔ دادو لاء ته سنڌ جي قومي شاعر احمد شاهه استاد بخاري صاحب هيئن فرمايو آهي جسو ارلس ڪوٽ ۾ روح غريب آباد،،، لنڊن کان دادو يڪو ڳنڊهي وڌو ياد،،، پاڙي پاڙي کي دعا شهر سڄوئي آباد،،،، شل ماروئڙا آباد سدا وسن سنڌ ۾ ۔ ادا نثار ابڙا صاحب هون ته سنڌ جي هر ننڍي وڏي شهر ۽ ضلعي جي پنهنجي پنهنجي هڪ الڳ سڃاڻپ تاريخ ۽ جاگرافيائي حيثيت آهي. جنهن کان ڪير به انڪار ڪري نه ٿو سگهي، مگر افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته 2004ع ۾ ارباب غلام رحيم جيڪو سنڌ جو اڳوڻو وزير اعليٰ هو جنهن پنهنجي سياسي اڳواڻن کي خوش ڪرڻ ، ووٽ بيڪ ڪرڻ ۽ پنهنجون دشمنيون نڀائڻ لاءِ سنڌ ۾ چئن نون ضلعن جو اعلان ڪيو جنهن جو باقاعده نوٽيفڪيشن 14 ڊسمبر 2004ع تي ڪيو جنهن ۾ اڳوڻي ٽن وڏن ضلعن جيڪب آباد، لاڙڪاڻو ۽ دادو ضلعي کي ٽوڙي 4 نوان ضلعا جنهن ۾ قمبر، شهداد ڪوٽ، ڪشمور، ڄامشورو ۽ عمر ڪوٽ ضلعي کي ٻيهر بحال ڪيو ويو، جنهن سبب اڳوڻي ٽنهي ضلعن کي ڪافي نقصان پهتو پر سڀ کان وڌيڪ نقصان دادو ضلعي کي پهتو. دادو ضلعي جي 70 سيڪڙو ماڻهن ضلعي ورهائڻ تي اعتراض واريو ۽ قلندر جي نگري کي الڳ ڪرڻ ناانصافي قرار ڏنو هو. 10 سيڪڙو ماڻهن ضلعي جي جوڙجڪ تي اعتراض واريا ۽ 20 سيڪڙو ماڻهن نئون ضلعو ٺاهڻ جي حمايت ڪئي. دادو جي ماڻهن جو چوڻ هو ته ٻن وڏين شخصيتن کي خوش ڪرڻ لاءِ دادو کي ٽوڙيو ويو آهي ۽ وڏيرن جي راڄ ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي، ڄامشورو الڳ ٿيڻ سان دادو صرف نالي ۾ ضلعو رهجي ويندو. ڏٺو وڃي ته دادو ضلعي کي صنعتي، تعليمي، ثقافتي ۽ معاشي لحاظ کان ڪافي ڌڪ رسيو آهي، ڪيترائي تاريخي ماڳ، رني ڪوٽ، ايشيا جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر، کيرٿر نيشنل پارڪ، قلندر لعل شهباز جي درگاهه کي ضلعي کان الڳ ڪيو ويو آهي، ٻيو ته تعليمي حوالي سان مادر علمي سنڌ يونيورسٽي، مهراڻ يونيورسٽي، لمس يونيورسٽي ۽ صنعتي حوالي سان سنڌ جو مشهور شهر ڪوٽڙي جتي پاڪستان جون سڀ کان وڏيون سيمينٽ فيڪٽريون، ڪاٽن فيڪٽريون، ڪاغذ فيڪٽريون آهن. انهن کي به دادو ضلعي کان الڳ ڪري ماٽيلي ماءُ وارو سلوڪ ڪيو ويو آهي. جنهن سبب دادو ضلعي کي ٻين ضلعن کان وڌيڪ نقصان پهتو آهي.جيتوڻيڪ دادو ضلعي کي ٽوڙڻ لاءِ هميشه کان ٻه وڏيون سياسي ڌريون پ پ پ ۽ ق ليگ ڪوششون ڪنديون رهيون، پر عوام جي سخت اعتراض سبب هميشه ضلعي کي ٽوڙڻ جون ڪوششون ناڪام ٿينديون رهيون. پر جنرل پرويز مشرف جي ڊڪٽيٽر دؤر ۾ سنڌ لاءِ مقرر ڪيل وزير اعليٰ ارباب غلام رحيم دادو ضلعي کي ڪيڪ وانگر ڪاٽيو. جنهن بعد اڳوڻو وزير اعليٰ ارباب غلام رحيم عوام جي سخت رد عمل هجڻ جي باوجود به ضلعي کي ٽوڙي چوڻ لڳو ته ضلعن کي عوام جي فائدي لاءِ ٽوڙيو ويو آهي. نوان ضلعا ٺهڻ سان بيروزگاري ختم ٿيندي، 17 کان 20 گريڊ جون 320 جايون پيدا ٿينديون، پر عوام جي رد عمل جو ڪو به کڙ تيل نه نڪتو ان بابت دادو ضلعي جي مشهور سياسي شخصيت ۽ شهري اتحاد عدالت ۾ وڃڻ جو اعلان ڪرڻ باوجود خاموش ٿي ويا. انگريز دؤر ۾ جڏهن سنڌ ۾ ڪراچي ۽ لاڙڪاڻو ٻه ضلعا هئا ان وقت دادو لاڙڪاڻي ضلعي ۾ شامل هو، بعد ۾ 1931ع ۾ دادو ضلعي جو الڳ قيام عمل ۾ آيو ۽ پکيڙ جي لحاظ کان دادو سنڌ ۾ وڏو ضلعو هو هن وقت ضلعي جي اها حالت آهي ته ضلعي ۾ نه تعليمي، نه تفريحي، ۽ نه ئي صنعتي ادارو آهي. دادو شهر جي هن وقت اها حالت آهي جو نه ئي اتي ڪو فيملي پارڪ نه ئي شهر جي سڃاڻپ ۽ علامت کي قائم رکندڙ ڪو ٽاور، گهنٽا گهر يا ڪو اهڙو ٻيو تفريحي ماڳ آهي. شهر ۾ روڊ رستا اکڙيل آهن ۽ 7 سالن کان دادو شهر ۾ داخل ٿيڻ لاءِ ٺاهيل گيٽ اڃا تائين تعمير ناهي ٿي سگهيو. جڏهن ته هن ئي ضلعي مان ٻه سنڌ جا وڏا وزير عبدالله شاهه ۽ لياقت علي جتوئي صاحب پڻ چونڊيا ويا آهن ۽ ان کان علاوه جتوئي صاحب ته وفاقي وزير به رهي چڪا آهن ۽ موجوده دور حڪومت ۾ پيرمظهر الحق صاحب ، رفيق احمد جمالي صاحب ۽ مراد علي شاهه صاحب پڻ وزير آهن مگر ان هوندي به هن ضلعي ڪڏهن ترقي نه ڪئي، جڏهن ته شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو صاحبه ته هن ضلعي کي ويٽ نام ضلعو سڏيندي هئي، ۽ هي ضلعو هميشه پيپلز پارٽي جو ڳڙهه رهيو آهي، ۽ هن ضلعي پيپلز پارٽي لاء تمام گهڻيون قربانيون پڻ ڏنيون آهن مگر ان هوندي به هن ضلعي کي نظرانداز ڪيو ويو آهي۔ دادو ضلعي جيڪو جادو جي نالي سان ڏورانهون ڏور مشهور هو، اڄ ان شهر جي اها حالت آهي ته جيڪڏهن ڪو مسافر هتان گذر ڪري ٿو ته حيرت وچان اهو چوي ٿو ته هي آهي اهو دادو شهر جنهن کي جادو به سڏيو وڃي ٿو. اهي دادو جا روڊ رستا، امن امان، ڊرينيج سسٽم، پيئڻ جو مٺو ۽ صاف پاڻي، قبائلي تڪرارن شهر کي تباهه ۽ برباد ڪري ڇڏيو آهي. شهر ۾ حد دخلين روڊ رستن کي سوڙهو ڪري ڇڏيو آهي. جنهن جي ڪري ٻاهرين مسافرن کي اهي لفظ چوڻا ٿا پون. شهر جا 40 فوٽ وارا روڊ رستا سوڙها ٿي 20 فوٽ تائين ٿي ويا آهن. حڪمرانن جا دادو ضلعي کي پئرس بنائڻ وارا اعلان ۽ واعدا پورا ناهن ٿيا. 17 سال گذرڻ باوجود دادو باءِ پاس روڊ تعمير ناهي ٿي سگهيو، جنهن جي ڪري وڏيون گاڏيون شهر مان گذرن ٿيون، جڏهن ته چونڊيل نمائندا وڏيون اسڪيمون منظور ڪرائن ٿا، پر ضلعي کي ايتري بجيٽ ئي ناهي جو اهي اسڪيمون پوريون ٿي سگهن. ضلعي جي سياسي مخالفن جو چوڻ آهي ته موجوده سرڪار هلندڙ اسڪيمن تي ڪم بند ڪرائي ڇڏيا آهن. ضلعو ٽٽڻ سان ڀان واسي سڀ کان وڌيڪ ڏچي ۾ اچي ويا آهن، پراڻو دادو ضلعو ايراضي جي لحاظ کان وڏو هئڻ ڪري پهريان ڄامشورو ۽ ڪوٽڙي واسي رڙيون ڪندا هئا. پر اڄ ڀان واسي رڙيون ڪري رهيا آهن. ڇاڪاڻ ته ڄامشوري ضلعي جا هيڊ ڪواٽر ڪوٽڙي شهر ۾ آهن جيڪي ڀان واسين کان 170 ڪلو ميٽر جي پنڌ تي آهن، سرڪار صرف پنهنجي سياسي اميدوارن کي نوازڻ لاءِ اهڙا اونڌا حڪم نامه جاري ڪري ٿي پر اتي عوام کي ايندڙ تڪليفن کي نه ٿي ڏسي. دادو ضلعو ٽٽڻ سبب ضلعي جا مشهور سياسي خاندان سيد، ملڪ، الڳ ٿي ويا آهن. هئي دادو، هئي دادو دادو ۾ آ جادو منظور سخيراڻي جو آواز http://www.youtube.com/watch?v=008FiqQATpU
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا ممتاز واقعن توهان جي محنت کي سلام آهي ، تمام بهترين انداز ۾ اسان کي ڪاڇي کي متعارف ڪرايو اٿو۔ لک ٿورا دوستن جا۔
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا ممتاز واقعا هڪ ممتاز ڪم ڪيو اٿو ان لاءِ اسان اوهان جا ٿورائتا آهيون۔ ڇو جو بندي حقير جي جنم جو هند ڪاڇي ويجهو آهي۔ ويسي ته سڄي وادي مهران سون آهي۔
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا ممتاز تمام بهترين انداز سان توهان ڪاڇي جو تعارف ڪرايو اسانکي وڏي مهرباني جو توهان ايتري محنت ڪري اهي سڀ شيون پيش ڪيون اسان سان گڏ وڏي مهرباني ممتاز صاحب۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا محمد قاسم( تسنيمي ) چانڊيو صاحب اوهان جي مهرباني جو اوهان ايران جي شهر ۾ ويهي ڪري سنڌ جي ڪاڇي کي ياد ڪيو ٿا، ۽ ان سان گڏ منهنجي هن ڪاڇي واري مضمون ۽ وڊيوز کي پسند ڪيو، ادا محمد قاسم تسنيمي صاحب توهان ڪاڇي جي ڀرسان ڪهڙي شهر سان تعلق رکو ٿا، ميهڙ ، جوهي، گاجي شاهه، سيوهڻ، ڀان، ڇني، يا اڃان ڪنهن ٻئي علائقي سان تعلق رکو ٿا خير۔ ادا بس سنڌ سان محبت هجڻ جي ڪري پيا رنڊا روڙيندا آهيون، باقي نه پاڻ عالم آهيون نه اديب نه وري ڪو ليکڪ، ادا محمد قاسم تسنيمي صاحب بس توهان دعائن ۾ ياد رکندا ايندا ته توهان جي مهرباني۔ ادا چانڊيه صاحب ٿر کان پوء اگر ڏٺو وڃي ته ڪاڇي سنڌ جي تاريخ جو هڪ بهترن مقام آهي، ۽ ڪاڇي تي سنڌ جي هڪ علم دوست اديب محترم عزيز ڪنگراڻي صاحب پڻ سٺي تحقيق ڪئي آهي جنهن کي ڪتابي شڪل ۾ سنڌلاجي ڊپارٽمنٽ وارن ڇپرائي آهي،
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا منهنجي محنت کي پسند ڪرڻ جي مهرباني، ادا دعائن ۾ ياد رکندا ايندا تاڪه اهڙيون محنتون جاري رهي سگهن، ۽ سنڌ جي ذري ذري انچ انچ جي باري ۾ مان ڪجهه لکي ڪري سنڌ امڙ جو حق ادا ڪرڻ جي ڪوشش ڪريان۔ ادا هون ته سنڌ لاء ڪيترو به لکجي ته سنڌ امڙ جو حق ته ادا ڪري نه ٿو سگهجي، مگر پوء به يوسف جي خريدارن جي لسٽ ۾ نالو ته لکرائجي۔
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ادا همانگير سولنگي صاحب توهان جي مهرباني جو توهان منهنجي هن ڪوشش ۽ محنت کي پسند ڪيو، ادا هون به مون کي جسماني طور سنڌ کي گهمڻ جو تمام گهڻو شوق آهي مگر ادا هت ڪراچي جي مصروفيتن اهڙا موقعه تمام گهٽ ڏنا آهن جو جسماني طور وڃي ڪري سنڌ جو مڪمل دورو ڪجي ، سو اگر ادا ائين نه ٿو ڪري سگهجي ته پوء ميديه جي ئي رستي پنهنجي سنڌ کي ڏسجي تڏهن به نه هجڻ کان ته بهتر آهي ، ۽ ان ڪري مان سنڌ جي هر هڪ شهر، ۽ ڳوٺ بابت پاڻ به معلومات حاصل ڪندو رهندو آهيان، ۽ باقي تمام سنڌ سلامت جي ساٿين کي به پهچائڻ جي ڪوشش ڪندو رهندو آهيان۔ ادا ٻئي خاص ڳالهه ته پهرين هن ونڊ ۾ ڪاڇي بابت صرف ٻه وڊيوز ونڊ ڪيون ويون هيون مگر هاڻ ان ۾ اضافو ڪري ٻه ٻيون به وڊيوز ونڊ ڪيون ويون آهن جنهن سان سنڌ سلامت جي ساٿين کي اڃان به وڌيڪ معلومات حاصل ٿئي سگهي ٿي، اهي وديوز ڏسڻ نه وساريندا۔
جواب: ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) هڪ شڪايت هت نوٽ ڪرائجي ٿي ته هي منهنجو لکيل مضمون۔۔۔۔ ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) ڪنهن دوست هڪ ٻئي سائيٽ شيعه دوست فورم تي ونڊ ڪيو آهي جنهن ۾ نه منهنجو نالو ، ۽ نه وري سنڌ سلامت جو نالو استعمال ڪيو ويو آهي، جيڪا ڳالهه قانونن درست نه آهي، هن فورم جي رستي ان دوست کي اهيو عرض آهي ته شيعه فورم تي انهيء منهنجي مضمون تي منهنجو نالو ڏنو وڃي ته بهتر آهي۔ هن مضمون۔۔۔۔ڪاڇي جي تاريخ هڪ مختصر جائزو + ( ڊاڪيومينٽري ) کي شيعه دوست فورم تي ڏسڻ لاء توهان هت ڪلڪ ڪري ڏسي سگهو ٿا۔
