ڪميونزم جا اڳواڻ

[افتخار علي چوهاڻ]

ڪارل ماڪس​

ڪارل مارڪس جديد ڪميونزم جو باني آهي . جرمني ۾ پيدا ٿيو . بون ۽ برلن ۾ تعليم حاصل ڪيائين ۽ فلسفي ۾ پي ايڇ ڊي ڪيائين . شروع ۾هڪ آزاد خيال اخبار جي ادارت ڪيائين ، اخبار ۾ هن جا انقلابي مضمون ڇپندا رهيا جنهن جي ڪري 1843 عيسوي ۾ اخبار بند ڪيو ويو. مارڪس پيرس هليو ويو جٿي هن جي ملاقات چند سوشلسٽ اديبن ۽ ليڊرن سان ٿي جن ۾ اينگلس به شامل هيو جيڪو پاڻ به اشتراڪيت جو وڏو ساراهيندڙ هيو.1845 عيسوي ۾ مارڪس کي پيرس کان به ڪڍيو ويو ته پوءِ هو بيلجيم هليو ويو. پهرين ملاقات ۾ اينگلس سان دوستي جو رشتو ڳنڍجي ويو هيس . هنن ٻنهن ملي ڪري برسلز ۾ ڪم ڪيو ۽ گڏيل منشور (ڪميونسٽ ميني فيسيٽو) شائع ڪيائون. اهو منشور 1848 عيسوي ۾ لنڊن ۾ منعقد ڪميونسٽن جي سالانه اجلاس ۾ منظور ڪيو ويو. هن منشور ۾ اها دعوى آهي ته سرمائي دار طبقا محنت ڪش طبقن مان ناجائز فائده وٺن ٿا. تنهن ڪري محنت ڪش وارن کي سماجي انقلاب برپا ڪرڻ گهرجي جيئن دولت پيدا ڪرڻ جي سڀنن ذريعن فيڪٽرين ، ڪارخانن ، بينڪ ۽ زمين وغيره قومي ملڪيت بنجي وڃن ۽ رياست جو نظام محنت ڪش جي چونڊيل نمائيندن جي هٿ ۾ اچي وڃي. هن کان پوءِ مارڪس جرمني هليو ويو ۽ هتي انقلابي تحريڪن ۾ حصو ورتائين . مارڪس پنهجي بقيه زندگي لنڊن ۾ ڪميونزم جي پرچار ڪندي گذاري. 1884 عيسوي ۾ مزدورن جي پهرين ڪميونسٽ انٽرنيشنل ( بين الاقوامي انجمن) قائم ڪيائين ۽ گهڻا ڪتاب لکيائين . پنج سالن کان پوءِ جرمني ۾ سوشل ڊيموڪريٽڪ ليبر پارٽي بنائڻ ۾ حصو ورتائين . آخري چند سالن ۾ پنهجي مشهور ڪتاب (داس ڪپتال) جي تصنيف ڪرڻ ۾ گذاريائين . سڄي جمار نهايت تنگدستي ۽ مفلسي ۾ گذاري ڇڏيائين. لنڊن ۾ انتقال ڪيائين ۽ هتي ئي دفن ٿيو.

لينن​

روسي انقلابي ، ڪميونسٽ پارٽي جو باني ۽ سوويت يونين جو پهريون حڪمران. سم برسڪ (هاڻوڪو اليافوفسڪ) ۾ پيدا ٿيو. ڪازان يونيورسٽي ۾ قانون ۾ تعليم مڪمل نه ڪري سگهيو ڇو ته هن جو ڀاءُ اليگزنڊر کي زار روس کي اليگزنڊر 3 جي قتل جي سازش ۾ ملوث هجڻ جي پاداش ۾ ڦاسي ڏئي ڇڏي. لينن جلد انقلابي سوشلسٽ تحريڪ جو رڪن بڻجي ويو جنهن جي ڪري ٻه دفعه ملڪ بدر ڪيو ويو.

1900 عيسوي ۾ هن روس کان موڪلائي وڃي سويٽزرلينڊ ۾ رهائش اختيار ڪيائين . 1903 ۾ رشين سوشل ڊيموريٽڪ پارٽي جي لنڊن ۾ ڪانفرنس جي موقعي تي هن کي باشويڪ ڌڙي جو ليڊر چونڊيو ويو . روس چاپان جنگ (1905) جي پڄاڻي تي ، مختصر عرصي لاءِ روس واپس آيو ، پر پنهنجي منصوبي جي حمايت حاصل ڪرڻ ۾ ناڪامياب ٿيو. ايندڙ ٿورڙي عرصي جي دوران هن انقلابي جريده اسڪرا (چنڳاري) جي ادارت ڪيائين ڪيترائي نظرياتي ڪتاب تحريڪون ۽ انقلابي مهم جوئن کي منظم ڪيو.

اپريل 1917 عيسوي ۾ روس جي انقلاب کان پهرين مرحلي جي فورن بعد ، جرمني فوجي حاڪمن جي مدد سان روس واپس آيو . جرمنين جو خيال هيو ته روس ۾ هن جي هجڻ سان روس جون جنگي ڪوششن ۾ خلل پوندو. هن روس جي عبوري حڪومت (جنهن جو سربراھ ڪيرنسڪي هيو) جي مخالفت ڪئي ۽ 11 اڪتوبر 1917 عيسوي ۾ هن جو تختو الٽو ڪري سويت حڪومت جي تشڪيل ڪئي جنهن جو هو چيئرمين هيو . هن کان پوءِ يڪدم جرمني سان صلح ڪري ڇڏيائين.

هن وقت سڄي يورپ ۾ بد نظمي ڦهليل هئي. انقلاب جي دشمنن ٻائيتال مچائي رکيو ۽ مغربي طاقتن روس جي ناڪه بندي ڪري ڇڏي هئي. نيٺ لينن سڀنن مشڪلاتن تي قابو آڻڻ ۾ ڪامياب ٿيو ۽ هن جي فوج مخالفن کي ڪچلي ڇڏيو . 1919 عيسوي ۾ هن ڪامنٽرن جي تشڪيل ڪئي ۽ ايندڙ ٿورڙي عرصي ۾ نئي سوييت جمهوريه کي مستحڪم ڪيو. لڳاتار ڪم ڪرڻ جي ڪري هن جي صحت جواب ڏئي ڇڏيو . هن جو مقبرو ماسڪو جي ڳاڙهي چونڪ ۾ آهي جتي لکين ماڻهو هن جي شيشي جي تابوت ۾ بند پيل لاش جي ديدار لاءِ ايندا آهن.

اسٽالن​

روس جو سياسي ليڊر ، اصل نالو جوزف وينار يونو زخگاس وِلي. اسٽالن (مرد مجاهد) هن جو لقب هيو . موچي جو پٽ ، سوييت جمهوريه جارجيا ڳوٺ گوري ۾ پيدا ٿيو . طفلس (جارجيا) جو هڪ ديني مدرسي ۾ داخله ورتائين پر مارڪسي سرگرمين ۾ حصي وٺڻ جي ڪري ڪڍيو ويو.1880 عيسوي ۾ سوشل ڊيموڪريٽڪ ٻن حصن ۾ ورهائي جي وئي ته بالشويڪ پارٽي ۾ شموليت اختيار ڪيائين . ڪيترائي ڀيرا سائيبريا جلا وطن ڪيو ويو. 1913 عيسوي قيد ڪيو ويو . فيبروري 1917 عيسوي آزاد ٿيو ۽ لينن جو ويجهڙو ساٿي بڻيو .آڪٽوبر 1917 عيسوي جي انقلاب ۾ سرگرمي سان حصو ورتائين ۽ انقلاب کان پوءِ اقليتن جو وزير مقرر ٿيو . 1920 عيسوي کان 1923 عيسوي تائين انقلابي ڪونسل جو رڪن رهيو . 1922 عيسوي ۾ ڪميونسٽ پارٽي جو سيڪريٽري جنرل منتخب ٿيو .1924 عيسوي لينن جي وفات کان پوءِ ٽراسڪي ۽ زيونوويف سان گڏ حڪومت ۾ شريڪ رهيو 1941 عيسوي ۾ سوييت يونين جو وزير اعظم بڻيو. هن جي دور ۾ پنج سالن جو منصوبو جي هيٺان سوييت يونين زراعت ۽ صنعت ۾ بي پناھ ترقي ڪئي . فوجي طاقت ۾ به گهڻن يورپي ملڪن جي هيسي جيسي ٿي ويو .1941 عيسوي نازي جرمني سوييت يونين تي حملو ڪيو ته هن سپريم ڪمانڊر جي حيثيت سان روسي فوج جي قيادت ڪئي.

ڪاسترو​

ڪيوبا جو انقلابي رهنما . شروعاتي تعليم سانتياگو ۾ حاصل ڪيائين . 1942 عيسوي ۾ هانا ويو . 1950 عيسوي ۾ هانا يونيورسٽي مان قانون جي ڊگري ورتائين . هن ئي دوران ٻن سون انقلاب پسند طالب علمن جو هڪ گوريلا منظم ڪيو ۽ 26 جولائي 1053 عيسوي سانيتاگو جي فوجي بيرڪن ۾ حملو ڪري گهڻن فوجين کي هلاڪ ڪري ڇڏيائين . وڏي ويڙھ کان پوءِ هن کي گرفتار ڪيو ويو ۽ ڪيوبا جي آمر حڪمران باتستا جي حڪم تي 15 سالن جي قيد جي سزا ٻڌائي وئي. 1956 عيسوي ۾ ڪيوبا جي پارليمنٽ سياسي قيدين جي معافي جو قانون منظور ڪيو ته ڪاسترو ۽ هن جا ساٿي به آزاد ڪيا ويا . آزاديء کان پوءِ ميڪسيڪو ۽ باتسا حڪومت جي خلاف ڇاپه مار جنگ جي لاءِ ڪيوبا جي نوجوانن جي هڪ ننڍڙي فوج ٺاهي. 2 ڊسمبر 1956 عيسوي ۾ اها فوج ڪاسترو جي زير ڪمان هيٺ ڪيوبا جي صوبي ۽ ٽينٽ جي ساحل تي لٿي . ڪيوبا جي هزارين نوجوان هن فوج ۾ شامل ٿي ويا ۽ 1958 عيسوي جي پڄائي تائين گوريلا جنگ باقائده جنگ جي صورت اختيار ڪري ورتي . جنوري 1959 عيسوي ۾ باتسا فرار ٿي ويو ۽ ڪيوبا ۾ ڪيميونسٽن جو قبضو ٿي ويو.

ڊاڪٽر ڪاسترو نهايت هوشياري سان پنهجن سياسي نظرياتن کي ڳجهيو رکيو . امريڪي سي آئي آي آخري گهڙي تائين هنن کي ڪميونسٽ انقلابي سمجهڻ جي ابتڙ قوم پرست انقلابي سمجهندي رهي . هن ڪري امريڪه اهو فيصلو نه ڪري سگهيو ته هن خانه جنگي ۾ ڪنهن جوساٿ ڏئي. فيبروري 1959 عيسوي ۾ڪاسترو جمهوريه ڪيوبا جو وزير اعظم ٿيو .1963 عيسوي ۾ ڪميونسٽ پارٽي جو چئيرمين منتخب ٿيو . 1961 عيسوي ۾ لينن جو امن انعام مليو .1963 ۾ هيرو آف دي سوييت يونين ۽ 1972 عيسوي ۾ آرڊر آف لينن جو اعزاز حاصل ڪيائين.

سنڌيڪار ؛ افتخار علي چوهاڻ
مڪالمه بين المذاهب
دائره المعارف الاسلامية
المنجد في اللغة والاعلام
العلمانية/ سفر بن عبدالرحمان الحوالي
نظاماالبشريةالدميقراطية الشيوعية/ت وديع سعيد
مارڪسية القرن العشرين ? لروحية عارودي
ماذا خسر العالم بانحطاط المسلمين/الندوي
Encyclopedia Britancia (1972​

 

[جواد رضا]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ادا تمام بهترين ۽ ڪارائتو ترجمو ڪيو الله اوهان کي انهي ونڊ تي ضرور اجر ڏيندو۔(آمين)

 

[سليمان وساڻ]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

سائين مهرباني

سٺو ۽ سهڻو ونڊ۔ سڀ وڏا نالا ۽ وڏن نظرين جا خالق۔ اوهان جو ليک يقينن مونسان گڏ گهڻن دوستن جي ڄاڻ ۾ اضافو ڪيو آهي۔

 

[ممتاز علي وگهيو]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ادا افتخار صاحب ماشاءالله سان اوهان تمام سٺو ڪم ڪري رهيا آهيو، ۽ اوهان اسلام سان گڏ دنيا ۾ مختلف نظريه رکندڙن جي بانين جو به تعارف ڪرايو ٿا ، ۽ اهيو ڪم هڪ بهترين ڪم آهي، ادا توهان جو مضمون ڪميونزم جا اڳواڻ ۽ ( ڪميونزم ڇا آهي؟ ) سنڌ سلامت تي بهترين ونڊون آهن۔
ادا انهيء ڪميونزم ۽ ان جي اڳواڻن جي باري ۾ مون ڪجهه نه ڪجهه پنهنجي دوست محترم لياقت ٿهيم کان پڻ ٻڌو هو جيڪو پاڻ هڪ تمام سٺو پڙهيل لکيل ۽ ذهين دوست آهي ۽ اهو انهيء اڳواڻن جي نظرئي سان تعلق رکي ٿو، مگر دوست توهان جي هن ونڊ مون کي هنن شخصيتن کان اڃان به وڌيڪ واقف ڪري ڇڏيو آهي،
ادا اهي شخصيتون پنهنجي جڳهه تي تمام گهڻيون ذهين پڙهيل لکيل ۽ قابليت رکندڙ هيون، مگر اهيا به حقيقت آهي ته انهن جي نظرين کي بقا نه ملي سگهي، (۽ ملندي به ڪيئن ڇو جو انهن جا نظريه ڪي آفاقي نظريه نه آهن ) ۽ انهن جي ابتڙ اسلام کي هميشه بقا ملي آهي ۽ اسلام اڃان به واڌ پيو کائي، ڇو جو انهن جون سوچون ۽ نظريه انساني هيون، پر اسلام ته الله جو مذهب ۽ قانون قائدو آهي، ڪميونزم لاء سنڌ جي سائين محترم سائين جي ايم سيد جا الفاظ هت پڻ پيش ڪجن ٿا۔ (۔۔۔۔۔ڪي ڪميونزم کي نجات انسانيءَ جو ڪارڻ سمجهي، ان جي اثر هيٺ، ٻين قومن کي مختلف طريقن سان آڻڻ ضروري ڄاڻن ٿيون، جن مان هڪ طريقو خوني انقلاب جو آهي۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ڪميونزم، قومن ۽ شخصن کان زياده پنهنجن نظرين کي اهميت ڏيندڙ آه. تنهنڪري قومي ۽ شخصي مفاد کان طبقاتي نظريي جي مفاد کي وڌيڪ ترجيح ڏئي ٿو. اهوئي سبب آه جو ڪميونزم وٽ قومي آزادي ثانوي درجو وڃي وٺي ٿي ۽ طبقاتي جنگ ۾ ويساه رکڻ ڪري، ڪميونزم اڻ سڌي طرح قومي طاقتن جي متحده محاذ ٺاهڻ جو مخالف بڻجي ٿو
) سنڌ ڌرتي جو مشهور شاعر ۽ مفڪر شيخ اياز سنڌ جو مشهور۽ هڪ لافاني مفڪر ۽ شاعر ٿي گذريو آهي. شيخ اياز 2 مارچ 1923ع تي شڪارپور شهر ۾ ڄائو. ( مون جڏهن شاهه تي جديد طريقي سان تحقيق ڪندڙ عالم اديب محقق ۽ شارح سرڳواسي ڊاڪٽر هوتچند مولچند گربخشاڻي صاحب جو شاهه جي رسالي تي پيش لفظ پڙهيو هو ته ان ۾ هن اهيو لکيو هو ته شايد هن وقت به ڪنهن ماء جي ڪک ۾ ڪو سنڌي عظيم شاعر موجود هجي جيڪو اسان کي معلوم نه هجي ۽ اتفاق سان اهو پيش لفظ يا ديباچو ڊاڪٽر گربخشاڻي صاحب 1923ع ۾ ئي لکيو آهي، جيڪو سال شيخ اياز صاحب جي ڄمڻ جو آهي۔ ) سندس والد جو نالو شيخ غلام حسين هو. سندس ڇٺيءَ جو نالو مبارڪ علي رکيو ويو پر هي اڳتي هلي شيخ اياز جي نالي سان ادبي دنيا ۾ مشهور ٿيو. ۽ جڏهن سنڌ جي هن عظيم شاعر ۽ مفڪر جو 1980ع ۾ سندس شعري مجموعو ”لڙيو سج لڪن“ ۾ ڇپيو جنهن ۾ سندس طبع تي مايوسي، قنوطيت ۽ موت ڏي توجهه نمايان آهي. ۽ هن جواني وارن ڏينهن ۾ سوشلزم ۽ ڪميونزم کي آجپي جو ذريعو ڄاتو پئي پر آخري عمر ۾ هن جي خيالن ۾ ڦيرو آيو ۽ هن دعائون چوڻ شروع ڪيون. ۽ سندس دعائن جو ڪتاب ۔۔۔ شاعري جو سجدو ۔۔۔ مارڪيٽ ۾ آيو۔ جنهن کي قسط وار محترم افتخار چوهاڻ صاحب پڻ سنڌ سلامت تي ونڊ ڪري رهيو آهي۔ ( ان کان علاوه اهيو ڪتاب مڪمل پڙهڻ لاء هيٺ پڙهي سگهو ٿا ) ان جو اهو به سبب ٿي سگهي ٿو جو سوويت يونين قائم نه رهڻ ڪري هيڏي وڏي تبديليءَ اياز جي سوچ تي اثر وڌو۔ جنهن جي ڪري سندس چوڻ مطابق ته منهنجا ويجها دوست يار ۽ رهبر به مون کان ناراض ٿئي ويا هئا، پر مون انهن جي پرواهه به نه ڪئي۔ ۽ ان کان علاوه پاڪستان ۾ ڪميونسٽ پارٽي جي اڳواڻ محترم ڄام ساقي صاحب جي سوچ تي پڻ تبديلي آئي ۽ ڄام صاحب ڪيترو عرصو تبليغ جماعت سان رهيو آهي۔ مطلب ته هي نظريو يا خيال پائدار يا هميشه رهڻ وارو نه آهي۔ ادا توهان جن سخصيتن جو تعارف پيش ڪيو آهي مان انهن جون ڪجهه تصويرون پڻ هت ونڊ ڪندس اميد ته اهيو منهنجو ڪم پسند ايندو۔

ڪارل ماڪس​

لينن​

اسٽالن​

ڪاسترو​

 

[محمد رمضان منڌرو]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

زبردست ادا ڄاڻ ڏيڻ جي مهرباني

 

[رشيد سمون]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ڪاسترو​

ڪيوبا جو انقلابي رهنما . شروعاتي تعليم سانيتاگو ۾ حاصل ڪيائين . 1942 عيسوي ۾ هانا ويو . 1950 عيسوي ۾ هانا يونيورسٽي مان قانون جي ڊگري ورتائين . هن ئي دوران ٻن سون انقلاب پسند طالب علمن جو هڪ گوريلا منظم ڪيو ۽ 26 جولائي 1053 عيسوي سانيتاگو جي فوجي بيرڪن ۾ حملو ڪري گهڻن فوجين کي هلاڪ ڪري ڇڏيائين .

جيڪڏهن توهان جي هن موضوع کي ( ڪميونزم ڇا آهي؟ ) سان گڏ پڙهجي ته بي بها معلومات حاصل ٿي سگهي ٿي۔۔۔
مٿي ڳاڙهو ڪيل ماڳ منهنجي خيال ۾ سانتياگو ٿيندو۔۔۔ جو ان بابت ڪافي واقعا مشهور آهن ۔۔۔ خاص طور هتان جا مشهور جهنگ ۽ جيوت۔۔۔
توهان جي هي محنت پڻ انتهائي ڪارائتي آهي۔۔۔ ان ۾ ادا ممتاز جي تصويرن سونهن ۾ اضافو آڻي ڇڏيو

 

[افتخار علي چوهاڻ]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ادا تمام بهترين ۽ ڪارائتو ترجمو ڪيو الله اوهان کي انهي ونڊ تي ضرور اجر ڏيندو۔(آمين)

آمين ۔ادا اوهان جون دعائون مليون ڄڻ محنت سڄائي ٿي وئي ۔ اوهان جا لک ٿورا جو اسان جي هن ننڍڙي ڪاوش کي پسند ڪيو ۔ مهرباني​

 

[افتخار علي چوهاڻ]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

سائين مهرباني

سٺو ۽ سهڻو ونڊ۔ سڀ وڏا نالا ۽ وڏن نظرين جا خالق۔ اوهان جو ليک يقينن مونسان گڏ گهڻن دوستن جي ڄاڻ ۾ اضافو ڪيو آهي۔

ادا مضمون پسند ڪيو هن لا مهرباني ، باقي نالا بلڪل وڏا آهن ڪم به ساراه ڄوڳا اٿن پر ادا ممتاز جي ڳالھ وانگر اهي نظريه جئين ته انسان جر تخليق آهن سو وقت جي تقاضائن تي پورو تٿا لهن

هي اسلام ئي آهي جنهنکي ازل کان وٺي تا قيامت تائين دوام آهي ۽ ڇو نه هجي اهو نظريه اسلام انسان جي فطرت تي جورکيو ويو آهي ۔

اهو نظريعن ۽ فڪرن جو سلسلو هن لا ڄوڙيو اٿم جئين اسان کي هنن فڪرن کان واقفيت ٿئي ته ڪيڏا نه وڏا فڪر ۽ نظريعه هئا جنهنن پنهجن وقتن ۾عروج ماڻيا پر دوام حاصل نه ڪري سگهيا

اچو ته هن فطري ۽ اصل نظريعي جي اتباع ڪيون جئين دنيا ۽ آخرت ۾ فلاح ماڻيو ۔ ​

 

[افتخار علي چوهاڻ]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ادا افتخار صاحب ماشاءالله سان اوهان تمام سٺو ڪم ڪري رهيا آهيو، ۽ اوهان اسلام سان گڏ دنيا ۾ مختلف نظريه رکندڙن جي بانين جو به تعارف ڪرايو ٿا ، ۽ اهيو ڪم هڪ بهترين ڪم آهي، ادا توهان جو مضمون ڪميونزم جا اڳواڻ ۽ ( ڪميونزم ڇا آهي؟ ) سنڌ سلامت تي بهترين ونڊون آهن۔
ادا انهيء ڪميونزم ۽ ان جي اڳواڻن جي باري ۾ مون ڪجهه نه ڪجهه پنهنجي دوست محترم لياقت ٿهيم کان پڻ ٻڌو هو جيڪو پاڻ هڪ تمام سٺو پڙهيل لکيل ۽ ذهين دوست آهي ۽ اهو انهيء اڳواڻن جي نظرئي سان تعلق رکي ٿو، مگر دوست توهان جي هن ونڊ مون کي هنن شخصيتن کان اڃان به وڌيڪ واقف ڪري ڇڏيو آهي،
ادا اهي شخصيتون پنهنجي جڳهه تي تمام گهڻيون ذهين پڙهيل لکيل ۽ قابليت رکندڙ هيون، مگر اهيا به حقيقت آهي ته انهن جي نظرين کي بقا نه ملي سگهي، (۽ ملندي به ڪيئن ڇو جو انهن جا نظريه ڪي آفاقي نظريه نه آهن ) ۽ انهن جي ابتڙ اسلام کي هميشه بقا ملي آهي ۽ اسلام اڃان به واڌ پيو کائي، ڇو جو انهن جون سوچون ۽ نظريه انساني هيون، پر اسلام ته الله جو مذهب ۽ قانون قائدو آهي، ڪميونزم لاء سنڌ جي سائين محترم سائين جي ايم سيد جا الفاظ هت پڻ پيش ڪجن ٿا۔ (۔۔۔۔۔ڪي ڪميونزم کي نجات انسانيءَ جو ڪارڻ سمجهي، ان جي اثر هيٺ، ٻين قومن کي مختلف طريقن سان آڻڻ ضروري ڄاڻن ٿيون، جن مان هڪ طريقو خوني انقلاب جو آهي۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ڪميونزم، قومن ۽ شخصن کان زياده پنهنجن نظرين کي اهميت ڏيندڙ آه. تنهنڪري قومي ۽ شخصي مفاد کان طبقاتي نظريي جي مفاد کي وڌيڪ ترجيح ڏئي ٿو. اهوئي سبب آه جو ڪميونزم وٽ قومي آزادي ثانوي درجو وڃي وٺي ٿي ۽ طبقاتي جنگ ۾ ويساه رکڻ ڪري، ڪميونزم اڻ سڌي طرح قومي طاقتن جي متحده محاذ ٺاهڻ جو مخالف بڻجي ٿو
) سنڌ ڌرتي جو مشهور شاعر ۽ مفڪر شيخ اياز سنڌ جو مشهور۽ هڪ لافاني مفڪر ۽ شاعر ٿي گذريو آهي. شيخ اياز 2 مارچ 1923ع تي شڪارپور شهر ۾ ڄائو. ( مون جڏهن شاهه تي جديد طريقي سان تحقيق ڪندڙ عالم اديب محقق ۽ شارح سرڳواسي ڊاڪٽر هوتچند مولچند گربخشاڻي صاحب جو شاهه جي رسالي تي پيش لفظ پڙهيو هو ته ان ۾ هن اهيو لکيو هو ته شايد هن وقت به ڪنهن ماء جي ڪک ۾ ڪو سنڌي عظيم شاعر موجود هجي جيڪو اسان کي معلوم نه هجي ۽ اتفاق سان اهو پيش لفظ يا ديباچو ڊاڪٽر گربخشاڻي صاحب 1923ع ۾ ئي لکيو آهي، جيڪو سال شيخ اياز صاحب جي ڄمڻ جو آهي۔ ) سندس والد جو نالو شيخ غلام حسين هو. سندس ڇٺيءَ جو نالو مبارڪ علي رکيو ويو پر هي اڳتي هلي شيخ اياز جي نالي سان ادبي دنيا ۾ مشهور ٿيو. ۽ جڏهن سنڌ جي هن عظيم شاعر ۽ مفڪر جو 1980ع ۾ سندس شعري مجموعو ”لڙيو سج لڪن“ ۾ ڇپيو جنهن ۾ سندس طبع تي مايوسي، قنوطيت ۽ موت ڏي توجهه نمايان آهي. ۽ هن جواني وارن ڏينهن ۾ سوشلزم ۽ ڪميونزم کي آجپي جو ذريعو ڄاتو پئي پر آخري عمر ۾ هن جي خيالن ۾ ڦيرو آيو ۽ هن دعائون چوڻ شروع ڪيون. ۽ سندس دعائن جو ڪتاب ۔۔۔ شاعري جو سجدو ۔۔۔ مارڪيٽ ۾ آيو۔ جنهن کي قسط وار محترم افتخار چوهاڻ صاحب پڻ سنڌ سلامت تي ونڊ ڪري رهيو آهي۔ ( ان کان علاوه اهيو ڪتاب مڪمل پڙهڻ لاء هيٺ پڙهي سگهو ٿا ) ان جو اهو به سبب ٿي سگهي ٿو جو سوويت يونين قائم نه رهڻ ڪري هيڏي وڏي تبديليءَ اياز جي سوچ تي اثر وڌو۔ جنهن جي ڪري سندس چوڻ مطابق ته منهنجا ويجها دوست يار ۽ رهبر به مون کان ناراض ٿئي ويا هئا، پر مون انهن جي پرواهه به نه ڪئي۔ ۽ ان کان علاوه پاڪستان ۾ ڪميونسٽ پارٽي جي اڳواڻ محترم ڄام ساقي صاحب جي سوچ تي پڻ تبديلي آئي ۽ ڄام صاحب ڪيترو عرصو تبليغ جماعت سان رهيو آهي۔ مطلب ته هي نظريو يا خيال پائدار يا هميشه رهڻ وارو نه آهي۔ ادا توهان جن سخصيتن جو تعارف پيش ڪيو آهي مان انهن جون ڪجهه تصويرون پڻ هت ونڊ ڪندس اميد ته اهيو منهنجو ڪم پسند ايندو۔

ڪارل ماڪس​

لينن​

اسٽالن​

ڪاسترو​

http://www.voiceofsindh.net/books/salgrah/shairy_jo_sijdo.pdf

اصل ئي ادا ممتاز منهنجي مضمون کي اوهان چار چنڊ لگائي ڇڏيا آهن۔ مٿان تفصيلي جواب ۽ معلومات ۾ اضافو يار صفا واھ واھ ٿي وئي ۔ اميد آهي اها نظر عنايت ڪندا رهندا اوهان دوستن جا پيار ڀريا موٽ يقينن مونکي اڃان وڌيڪ محنت ڪرڻ تي آماده ڪري ڇڏي ٿي ۔ مون اهو سلسلو اگتي هلائڻ جو سوچي رکيو آهي ۔ انشاءالله وقت سر اهي ونڊ ڪبا ۔ باقي دوستن جي موٽ جو انتظار رهندو ۔مهرباني اوهان جي ​

[/color][/size][/center]

 

[افتخار علي چوهاڻ]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

جيڪڏهن توهان جي هن موضوع کي ( ڪميونزم ڇا آهي؟ ) سان گڏ پڙهجي ته بي بها معلومات حاصل ٿي سگهي ٿي۔۔۔
مٿي ڳاڙهو ڪيل ماڳ منهنجي خيال ۾ سانتياگو ٿيندو۔۔۔ جو ان بابت ڪافي واقعا مشهور آهن ۔۔۔ خاص طور هتان جا مشهور جهنگ ۽ جيوت۔۔۔
توهان جي هي محنت پڻ انتهائي ڪارائتي آهي۔۔۔ ان ۾ ادا ممتاز جي تصويرن سونهن ۾ اضافو آڻي ڇڏيو

سائين اوهان جي تحقيق بلڪل درست آهي اکر واقعي اڳتي پوئتي ٿي ويا هئا جنهن کي درست ڪيو ويو آهي۔ اميد آهي اهڙي نظر ٻين مضمونن تي به رکندا ته اوهان جي مهرباني ٿيندي۔ ادي ممتاز واقعي ڪمال ڪري ڇڏيو آهي مضمون هاڻ واقعي مضمون ٿو لڳي ۔ ائين دوستن سان تعاون جي اميد رکجي ٿي ۔جئين هن اڱڻ جا دوست هڪ ٻئي کان فائدو وٺندا رهن ​

 

[افتخار علي چوهاڻ]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ادا ممتاز اوهان جيڪو شيخ اياز جي دعائن جو مجموعو ونڊ ڪيو آهي جيڪڏنهن هن کي شيخ اياز سيڪشن ۾ آڻيندا ته قرب ٿيندا دراصل مان اهي دعائن کي سلسليوار ونڊ ڪندو اچان پيو پر اوهان جي هن ونڊ کي ڏسي سوچيم ته مضمون تيار آهي هاڻ وري ٻيهر لکڻ ۾‌ٽآئم لگندو ته ڇو نه هن کي ئي شامل ڪجي سو اوهان کي گذارش آهي ته هن مضمون کي پنهجي مناسب جا تي آڻيندا مهرباني​

 

[ممتاز علي وگهيو]

جواب: ڪميونزم جا اڳواڻ

ادا ممتاز اوهان جيڪو شيخ اياز جي دعائن جو مجموعو ونڊ ڪيو آهي جيڪڏنهن هن کي شيخ اياز سيڪشن ۾ آڻيندا ته قرب ٿيندا دراصل مان اهي دعائن کي سلسليوار ونڊ ڪندو اچان پيو پر اوهان جي هن ونڊ کي ڏسي سوچيم ته مضمون تيار آهي هاڻ وري ٻيهر لکڻ ۾‌ٽآئم لگندو ته ڇو نه هن کي ئي شامل ڪجي سو اوهان کي گذارش آهي ته هن مضمون کي پنهجي مناسب جا تي آڻيندا مهرباني​

ادا افتخار چوهاڻ صاحب توهان جي حڪم تي مون عمل ڪندي شيخ اياز صاحب جي دعائن جو ڪتاب هن موضون تان هٽائي ڇڏيو اٿم، ۽ انشاءالله ان کي اياز صاحب واري سيڪشن ۾ ونڊ ڪري رکندس، ادا نشاندهي لاء اوهان جي مهرباني، ۽ قرب​