غلام قاسم تسنيمي
سينيئر رڪن
جواني، انساني زندگي جو سنهري پيرڊ آهي، جيڪو ترقي ڪرڻ ۽ مقصد ماڻڻ لاءِ انهائي اهم آهي، ڇو جو ان وقت انسان همٿ هوندي آهي، اميدون جوان هودنيون آهن، ۽ انسان ڪجهه به ڪري سگهڻ جي سگه رکندو آهي. تنهنڪري ڪنهن به قوم يا ملڪ جو سرمايو سندن جوان هوندا آهن.
ان بنياد تي جواني، الله سائين جي عظيم نعمت آهي، جنهن جو جيترو به شڪر ۽ قدر ڪجي اهو گهٽ آهي. قرآم مجيد جي نظر ۾ زندگي لاڙهي چاڙهي ، ڏکن۽ سکن جو مجموعو آهي، جنهن جا ٽي دور آهن: ٻالڪپڻي جي ڪمزوري، جواني جي سگهه ۽ پيري جي ناتواني. جئين ته ارشاد آهي:"اللَّهُ الَّذِى خَلَقَكُم مِن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفاً وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ» (روم /54) .
رسول اڪرم صلي الله عليه و آله و سلم کان منقول آهي: پيري کان اڳ جواني جو قدر ڪيو: * بادِر… شَبابِكَ قَبلَ هِرَمِكَ … (بحار الانوار 68/180).جواني دنيا ۽ آخرت کي سنوارڻ جي بهترين فرصت آهي، جنهن کي غنيمت سمجهڻ گهرجي؛ ڇو جو هي عظيم الشان نعمت انسان کي هڪ ئي ڀيرو نصيب ٿيندي آهي. ان بهترين وقت ۾ انسان بهترين دوست ڳولي، سٺا تجربا ڪري ۽ وڏن بزرگن جي تجربن مان فائدو حاصل ڪري.
پر افسوس جو ٿيندو ائين آهي جو اسان ان نعمت جو قدر تڏهن ڪندا آهيون جڏهن اها اسان وٽ نه رهندي آهي، اهڙي نموني جواني جي قدر به تڏهن معلوم ٿيندي آهي جڏهن انسان پوڙهو ٿي چڪو هوندو آهي. ان بابت علي عليه السلام فرمائن ٿا: ٻه شيون اهڙيون آهن، جنهن جي قدر اهو ڪندو آهي جنهن وث اها باقي نه رهنديون آهن هڪ جواني ۽ ٻيو تندرستي ۽ عافيت. شَيئانِ لا يَعرِفُ فَضلَهُما الاّ مَن فَقَدَهُما، اَلشَّبابَ وَ العافيَهَ (غرر الحكم/449).اسانجي لاءِ پيغمبر اڪرم صلي الله عليه و آله و سلم جي جواني آئيڊيل آهي، پاڪ سڳورن جواني ۾ ئي صادق ۽ امين جا لقب ورتا هئا، پاڪدامني سان مشهور ٿيا هئا. سندن پاڪيزه زندگي هر سور جي هر عمر واري انسان لاءِ نمونو آهي:ولقد ڪان لڪم في رسول الله اسوه حسنه، سورت احزاب، آيت 21. تنهنڪري جيڪو به انسان پنهنجي جواني کي سمنهندو اهو ڪڏهن به پنهنجي ان قيمتي گوهر کي گناه سان آلوده نه ڪندو(علي عليه السلام، غرر الحڪم).
حضرت ابراهيم على نبينا و آله و عليه السلام بت شڪني عظيم الشان ڪارنامو جواني ۾ انجام ڏنو هو. جئين ته ارشاد ٿئي ٿو: فَجَعَلَهُمْ جُذَاذاً إِلَّا كَبِيراً لَّهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَيْهِ يَرْجِعُونَ قَالُوا مَن فَعَلَ هذَا بِآلِهَتِنَا إِنَّهُ لَمِنَ الظَّالِمِينَ قَالُوا سَمِعْنَا فَتىً يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُ إِبْرَاهِيمُ» (انبياء / 58-60)
حضرت اسماعيل، جواني ۾ پنهنجي والد جي خواب کي سچي ڪرڻ لاءِ، قرباني لاءِ تيار ٿي ويا: فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلاَمٍ حَلِيمٍ فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَىَّ إِنِّى أَرَى فِى الْمَنَامِ أَنِّى أَذْبَحُكَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِى إِن شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ وَنَادَيْنَاهُ أَن يَاإِبْرَاهِيمُ قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا كَذلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ» (صافات /101 - 105) ]
حضرت يوسف، جواني ۾ گناه کان پاسو ڪرڻ ڪريحڪمت، علم ۽ خواب جي تعبير سان مالا مال ٿيا. "وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْماً وَعِلْماً وَكَذلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ وَرَاوَدَتْهُ الَّتِى هُوَ فِى بَيْتِهَا عَن نَفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبَوْابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّى أَحْسَنَ مَثْوَاىَ إِنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ. وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلاَ أَن رَأى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ» (يوسف /22 - 24)
حضرت موسى، جواني ۾ فرعون جي محل يا قصر جي رعب نه آيا، بلڪه مظلومن جي ساٿ ڏيڻ لاءِ محل ڇڏي ظالم جي خلاف اٿي بيٺا: وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَى آتَيْنَاهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَكَذلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ. وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلاَنِ هذَا مِن شِيعَتِهِ وَهذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِى مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِى مِنْ عَدُوِّه فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ» (قصص /14 - 15).
هي ته سڀ نبي ۽ معصوم هئا، هڪ بهترين نمونو ”اصحاب ڪهف“ آهن جيڪي سلڇڻا جوان هئا، شرڪ ۽ ڪفر جي ماحول سام مقابلي ڪرڻ لاءِ پنهنجون محل ماڙيون ڇڏي، ايمان جي حفاظت خاطر هجرت ڪيائون. رب تعالي اکين عجيب ننڊ ڏيئي ڪري معجزو بڻائي ڇڏيو:«نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُم بِالْحَقِّ إِنَّهمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدىً وَرَبَطْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَدْعُوَا مِن دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنَا إِذاً شَطَطاً» (كهف /14 - 13).
جواني بابت اهي ڪجهه نمونا هيا، ڪٿي اهي قيمتي موتي ۽ ڪٿي اسان جي معاشري جو چوڻ جواني ته چري ٿيندي آهي، جواني ته نشو آهي، جواني ته مستتي جو موقعو آهي وغيره. انهن سوچن جي ڪري اسان جا اهي حال آهن، جيڪڏهن اسان جو نوجوان ۽ جوان پنهنجي مقام کي سڃانين ۽ قدر ڪن ته اسان به دنيا جي عظيم بڻجي سگهون ٿا، جئين اسان جا وڏا هئا.
ان بنياد تي جواني، الله سائين جي عظيم نعمت آهي، جنهن جو جيترو به شڪر ۽ قدر ڪجي اهو گهٽ آهي. قرآم مجيد جي نظر ۾ زندگي لاڙهي چاڙهي ، ڏکن۽ سکن جو مجموعو آهي، جنهن جا ٽي دور آهن: ٻالڪپڻي جي ڪمزوري، جواني جي سگهه ۽ پيري جي ناتواني. جئين ته ارشاد آهي:"اللَّهُ الَّذِى خَلَقَكُم مِن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفاً وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ» (روم /54) .
رسول اڪرم صلي الله عليه و آله و سلم کان منقول آهي: پيري کان اڳ جواني جو قدر ڪيو: * بادِر… شَبابِكَ قَبلَ هِرَمِكَ … (بحار الانوار 68/180).جواني دنيا ۽ آخرت کي سنوارڻ جي بهترين فرصت آهي، جنهن کي غنيمت سمجهڻ گهرجي؛ ڇو جو هي عظيم الشان نعمت انسان کي هڪ ئي ڀيرو نصيب ٿيندي آهي. ان بهترين وقت ۾ انسان بهترين دوست ڳولي، سٺا تجربا ڪري ۽ وڏن بزرگن جي تجربن مان فائدو حاصل ڪري.
پر افسوس جو ٿيندو ائين آهي جو اسان ان نعمت جو قدر تڏهن ڪندا آهيون جڏهن اها اسان وٽ نه رهندي آهي، اهڙي نموني جواني جي قدر به تڏهن معلوم ٿيندي آهي جڏهن انسان پوڙهو ٿي چڪو هوندو آهي. ان بابت علي عليه السلام فرمائن ٿا: ٻه شيون اهڙيون آهن، جنهن جي قدر اهو ڪندو آهي جنهن وث اها باقي نه رهنديون آهن هڪ جواني ۽ ٻيو تندرستي ۽ عافيت. شَيئانِ لا يَعرِفُ فَضلَهُما الاّ مَن فَقَدَهُما، اَلشَّبابَ وَ العافيَهَ (غرر الحكم/449).اسانجي لاءِ پيغمبر اڪرم صلي الله عليه و آله و سلم جي جواني آئيڊيل آهي، پاڪ سڳورن جواني ۾ ئي صادق ۽ امين جا لقب ورتا هئا، پاڪدامني سان مشهور ٿيا هئا. سندن پاڪيزه زندگي هر سور جي هر عمر واري انسان لاءِ نمونو آهي:ولقد ڪان لڪم في رسول الله اسوه حسنه، سورت احزاب، آيت 21. تنهنڪري جيڪو به انسان پنهنجي جواني کي سمنهندو اهو ڪڏهن به پنهنجي ان قيمتي گوهر کي گناه سان آلوده نه ڪندو(علي عليه السلام، غرر الحڪم).
حضرت ابراهيم على نبينا و آله و عليه السلام بت شڪني عظيم الشان ڪارنامو جواني ۾ انجام ڏنو هو. جئين ته ارشاد ٿئي ٿو: فَجَعَلَهُمْ جُذَاذاً إِلَّا كَبِيراً لَّهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَيْهِ يَرْجِعُونَ قَالُوا مَن فَعَلَ هذَا بِآلِهَتِنَا إِنَّهُ لَمِنَ الظَّالِمِينَ قَالُوا سَمِعْنَا فَتىً يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُ إِبْرَاهِيمُ» (انبياء / 58-60)
حضرت اسماعيل، جواني ۾ پنهنجي والد جي خواب کي سچي ڪرڻ لاءِ، قرباني لاءِ تيار ٿي ويا: فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلاَمٍ حَلِيمٍ فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَىَّ إِنِّى أَرَى فِى الْمَنَامِ أَنِّى أَذْبَحُكَ فَانظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِى إِن شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ وَنَادَيْنَاهُ أَن يَاإِبْرَاهِيمُ قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا كَذلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ» (صافات /101 - 105) ]
حضرت يوسف، جواني ۾ گناه کان پاسو ڪرڻ ڪريحڪمت، علم ۽ خواب جي تعبير سان مالا مال ٿيا. "وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْنَاهُ حُكْماً وَعِلْماً وَكَذلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ وَرَاوَدَتْهُ الَّتِى هُوَ فِى بَيْتِهَا عَن نَفْسِهِ وَغَلَّقَتِ الْأَبَوْابَ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ قَالَ مَعَاذَ اللَّهِ إِنَّهُ رَبِّى أَحْسَنَ مَثْوَاىَ إِنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ. وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلاَ أَن رَأى بُرْهَانَ رَبِّهِ كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ» (يوسف /22 - 24)
حضرت موسى، جواني ۾ فرعون جي محل يا قصر جي رعب نه آيا، بلڪه مظلومن جي ساٿ ڏيڻ لاءِ محل ڇڏي ظالم جي خلاف اٿي بيٺا: وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَاسْتَوَى آتَيْنَاهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَكَذلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنِينَ. وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلاَنِ هذَا مِن شِيعَتِهِ وَهذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِى مِن شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِى مِنْ عَدُوِّه فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ» (قصص /14 - 15).
هي ته سڀ نبي ۽ معصوم هئا، هڪ بهترين نمونو ”اصحاب ڪهف“ آهن جيڪي سلڇڻا جوان هئا، شرڪ ۽ ڪفر جي ماحول سام مقابلي ڪرڻ لاءِ پنهنجون محل ماڙيون ڇڏي، ايمان جي حفاظت خاطر هجرت ڪيائون. رب تعالي اکين عجيب ننڊ ڏيئي ڪري معجزو بڻائي ڇڏيو:«نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُم بِالْحَقِّ إِنَّهمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدىً وَرَبَطْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَدْعُوَا مِن دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنَا إِذاً شَطَطاً» (كهف /14 - 13).
جواني بابت اهي ڪجهه نمونا هيا، ڪٿي اهي قيمتي موتي ۽ ڪٿي اسان جي معاشري جو چوڻ جواني ته چري ٿيندي آهي، جواني ته نشو آهي، جواني ته مستتي جو موقعو آهي وغيره. انهن سوچن جي ڪري اسان جا اهي حال آهن، جيڪڏهن اسان جو نوجوان ۽ جوان پنهنجي مقام کي سڃانين ۽ قدر ڪن ته اسان به دنيا جي عظيم بڻجي سگهون ٿا، جئين اسان جا وڏا هئا.
