غلام مصطفي ميمڻ
سينيئر رڪن
غير قانوني حراست يا غيرقانوني قيد ۽ ان جو حل
پوليس يا وڏيرا سياسي دشمني جي ڪري يا ڪجھ ٻيا مقصد حاصل ڪرڻ جيِ لاءِ يا با اثر ماڻهن جي هدايتن تي ماڻهن کي کنڀي غيرقانوني طور تي پوليس اسٽيشن جي لاڪپ يا پرائيويٽ جاين تي پابندسلاس ڪن ٿا. زميندار ڪڏهن ڪنهن هاري کان قرض جا پئسا واپس وٺڻ يا ڪنهن ٻئي لڪيل وجهه جي ڪري، هاري ۽ ان جي ٻارن کي نجي جيل خانن ۾ قيد رکندا آهن جنهن جي ڪري انهن انسانن جا بنيادي حق، گھمڻ ڦرڻ ۽ زندگي سٺي نموني گذارڻ جيڪو اسلامي جهموريه پاڪيستان جي آئين 1973 جي شڪ 13 جي تحت پروٽيڪٽ ٿيل آهن، ان جي ڀڃڪڙي ڪئي ويندي آهي. پوليس جڏهن ڪنهن ڏوهاري کي گرفتار ڪرڻ ۾ ناڪام ٿي ويندي آهي ته ان ڏوهاري کي زير بار ڪرڻ لاءِ ته هو پنهنجي پاڻ کي پيش ڪري، ڏوهاري جي ويجهن عزيزن کي پڪڙي غيرقانوني طور تي لاڪپ ۾ يا ڪنهن ٻي جاءِ تي قيد ڪندي آهي. ڪنهن به انسان کي غيرقانوني پابند سلاس بنائڻ (لاڪپ ۾ يا ڪنهن پرائيويٽ جاءِ تي) قانونن جرم آهي (سيڪشن 340 پاڪيستان پينل ڪوڊ) ۽ ان جي سزا هڪ سال ۽ ٽي هزار روپيه ڏنڊ پاڪيستان پينل ڪوڊ جي سيڪشن 342 جي تحت ڏيئي سگهجي ٿي. جيڪڏهن ڪنهن انسان جي رهائي جو پروانو قانوني طور جاري ڪيل هجي ۽ ان کان پوءِ به ان شخص کي غيرقانوني حراست مان نه ڇڏيو وڃي ته پاڪيستان پينل ڪوڊ جي سيڪشن 345 تحت نافرماني ڪندڙ عملدار کي ٻه سال سزا به ڏيئي سگهجي ٿي.
غيرقانوني حراست يا پرائيويٽ طور تي قيد ماڻهن جي وارثن کي ڇا ڪرڻ گهرجي؟
جڏهن به ڪو انسان غيرقانوني قيد ڪيو وڃي پوليس لاڪپ ۾ يا ڪنهن زميندار جي خانگي جيل ۾ يا ڪنهن ٻي جڳهه تي ته مظلوم (Detenue) جا مائٽ يا دوست يا ڪو ٻيو ماڻهو سيڪشن 491 ڪرمينل پروسيدير ڪوڊ جي تحت هڪ درخواست سيشنس جج کي سڌي طرح سنڌي يا انگريزي ۾ يا وڪيل جي معرفت موڪلي يا داخل ڪري، ان ۾ ٻڌايو وڃي ته مظلومDetnue/ ......... وقت کان غيرقانوني ۽ غيرطريقي سان قيد ڪيو ويو آهي (پبلڪ يا پرائيويٽ جڳهه تي). ان جي آزادي کي نقصان پهچايو ويو آهي. سيشنس جج جوديشل مئجسٽريٽ کي يا ڪنهن ٻئي قانوني عملدار کي ٻڌايل جڳهه تي (غيرقانوني قيد ڪرڻ واري جڳهه) تي ڇاپي هڻڻ جي هدايت ڏيندو. جوديشل مئجسٽريٽ ٻڌايل جڳهه تي ڇاپو هڻندو ۽ جيڪڏهن پرٽيڪيولر ماڻهوDetenue/ کي غيرقانوني قيد ۾ ڏسندو ته ان جو اندراج ٿاڻي جي روزنامچه رجسٽر ۾ ڪري، ان ماڻهو کان بانڊ وٺندو ته هوسيشنس ڪورٽ ۾ ڏسيل تاريخ تي حاضر ٿيندو، ان کان پوءِ ان Detenue کي آزاد ڪندو. ذميوار پوليس آفيسر يا پرائيويٽ ماڻهو کي حڪم ڏيندو ته هو سيشنس ڪورٽ ۾ تاريخ تي حاضر ٿين ۽ رپورٽ پيش ڪن ته ڇا لاءِ ماڻهو کي حبس بيجا ۾ رکيو ويو هو. ٻڌايل تاريخ تي غيرقانوني پابندسلاس ماڻهو ۽ پوليس سيشنس ڪورٽ ۾ حاضر ٿيندا. سيشنس جج ٻنهي ڌُرين کي ٻڌڻ کان پوءِ پوليس جي رپورٽ ۽ ٻين ڪاغذن تي غورويچار ڪرڻ کان پوءِجيڪڏهن هن نتيجي تي پهچندو ته پرٽيڪيولر ماڻهو کي غيرقانوني قيد ۾ رکيو ويو هو (پرائيويٽ يا پبلڪ جڳهه) ته پوليس يا زميندار جنهن جي ڪري اهو غير قانوني ڪم ڪيو ويو هو جي خلاف ڪرمينل ڪيس انڍرسيڪشن 340 پاڪيستان پينل ڪوڊ جي تحت داخل ڪرڻ جو حڪم ڏيندي. سيشنس جج (Detenue) کي هرجاڻي طور پوليس يا پرائيويٽ پارٽي جنهن جي چوڻ تي ان کي غيرقانوني قيد ڪيو ويو کان ڏنڊ طور پئسا به ڏياري سگهي ٿو. غيرقانوني پابندسلاس جي مائٽن ۽ دوستن کي درخواست 491 ڪرمينل پروسيدير ڪوڊ جي تحت داخل ڪرڻ لاءِ وڪيل ڪرڻ جي ضرورت نه آهي ۽ درخواست سڌي طور سيشنس جج کي اماڻي سگهجي ٿي. پوسٽ ذريعي به موڪلي سگهجي ٿي.
غيرقانوني حراست مان مطلب آهي ته ڪنهن ماڻهو کي بغير گرفتاري وارنٽ، بغير مشيرنامه گرفتاري، بغيرڪنهن ڏوهه ۾ شموليت، بغير ڪنهن قانوني وجهه، بغير روزنامچه رجسٽر ۾ انٽري، بغير ڪورٽ ريمانڊ جيڪڏهن هن جي گرفتاري کي 24 ڪلاڪن کان مٿي ٿي ويو آهي ٿاڻي جي لاڪپ ۾ يا ڪنهن ٻئي هنڌ قيد ڪيو وڃي. [COLOR="Black[COLOR="Purple"]"]اميد ته اسان جي فورم جا ميمبر هن معلومات مان مستفيد ٿيندا ۽ جيڪڏهن هو يا انهن جو ڪو مائٽ يا دوست هنن معاملن کي مُنهن ڏيئي رهيو هوندو، ان جي صحيح نموني رهنمائي ڪندا. جيڪڏهن هڪ ميمبر کي به هن قانوني ڄاڻ مان فائدو ٿيو ته اسان سمجهنداسين ته اسان کي محنت جو صلو ملي ويو
پوليس يا وڏيرا سياسي دشمني جي ڪري يا ڪجھ ٻيا مقصد حاصل ڪرڻ جيِ لاءِ يا با اثر ماڻهن جي هدايتن تي ماڻهن کي کنڀي غيرقانوني طور تي پوليس اسٽيشن جي لاڪپ يا پرائيويٽ جاين تي پابندسلاس ڪن ٿا. زميندار ڪڏهن ڪنهن هاري کان قرض جا پئسا واپس وٺڻ يا ڪنهن ٻئي لڪيل وجهه جي ڪري، هاري ۽ ان جي ٻارن کي نجي جيل خانن ۾ قيد رکندا آهن جنهن جي ڪري انهن انسانن جا بنيادي حق، گھمڻ ڦرڻ ۽ زندگي سٺي نموني گذارڻ جيڪو اسلامي جهموريه پاڪيستان جي آئين 1973 جي شڪ 13 جي تحت پروٽيڪٽ ٿيل آهن، ان جي ڀڃڪڙي ڪئي ويندي آهي. پوليس جڏهن ڪنهن ڏوهاري کي گرفتار ڪرڻ ۾ ناڪام ٿي ويندي آهي ته ان ڏوهاري کي زير بار ڪرڻ لاءِ ته هو پنهنجي پاڻ کي پيش ڪري، ڏوهاري جي ويجهن عزيزن کي پڪڙي غيرقانوني طور تي لاڪپ ۾ يا ڪنهن ٻي جاءِ تي قيد ڪندي آهي. ڪنهن به انسان کي غيرقانوني پابند سلاس بنائڻ (لاڪپ ۾ يا ڪنهن پرائيويٽ جاءِ تي) قانونن جرم آهي (سيڪشن 340 پاڪيستان پينل ڪوڊ) ۽ ان جي سزا هڪ سال ۽ ٽي هزار روپيه ڏنڊ پاڪيستان پينل ڪوڊ جي سيڪشن 342 جي تحت ڏيئي سگهجي ٿي. جيڪڏهن ڪنهن انسان جي رهائي جو پروانو قانوني طور جاري ڪيل هجي ۽ ان کان پوءِ به ان شخص کي غيرقانوني حراست مان نه ڇڏيو وڃي ته پاڪيستان پينل ڪوڊ جي سيڪشن 345 تحت نافرماني ڪندڙ عملدار کي ٻه سال سزا به ڏيئي سگهجي ٿي.
غيرقانوني حراست يا پرائيويٽ طور تي قيد ماڻهن جي وارثن کي ڇا ڪرڻ گهرجي؟
جڏهن به ڪو انسان غيرقانوني قيد ڪيو وڃي پوليس لاڪپ ۾ يا ڪنهن زميندار جي خانگي جيل ۾ يا ڪنهن ٻي جڳهه تي ته مظلوم (Detenue) جا مائٽ يا دوست يا ڪو ٻيو ماڻهو سيڪشن 491 ڪرمينل پروسيدير ڪوڊ جي تحت هڪ درخواست سيشنس جج کي سڌي طرح سنڌي يا انگريزي ۾ يا وڪيل جي معرفت موڪلي يا داخل ڪري، ان ۾ ٻڌايو وڃي ته مظلومDetnue/ ......... وقت کان غيرقانوني ۽ غيرطريقي سان قيد ڪيو ويو آهي (پبلڪ يا پرائيويٽ جڳهه تي). ان جي آزادي کي نقصان پهچايو ويو آهي. سيشنس جج جوديشل مئجسٽريٽ کي يا ڪنهن ٻئي قانوني عملدار کي ٻڌايل جڳهه تي (غيرقانوني قيد ڪرڻ واري جڳهه) تي ڇاپي هڻڻ جي هدايت ڏيندو. جوديشل مئجسٽريٽ ٻڌايل جڳهه تي ڇاپو هڻندو ۽ جيڪڏهن پرٽيڪيولر ماڻهوDetenue/ کي غيرقانوني قيد ۾ ڏسندو ته ان جو اندراج ٿاڻي جي روزنامچه رجسٽر ۾ ڪري، ان ماڻهو کان بانڊ وٺندو ته هوسيشنس ڪورٽ ۾ ڏسيل تاريخ تي حاضر ٿيندو، ان کان پوءِ ان Detenue کي آزاد ڪندو. ذميوار پوليس آفيسر يا پرائيويٽ ماڻهو کي حڪم ڏيندو ته هو سيشنس ڪورٽ ۾ تاريخ تي حاضر ٿين ۽ رپورٽ پيش ڪن ته ڇا لاءِ ماڻهو کي حبس بيجا ۾ رکيو ويو هو. ٻڌايل تاريخ تي غيرقانوني پابندسلاس ماڻهو ۽ پوليس سيشنس ڪورٽ ۾ حاضر ٿيندا. سيشنس جج ٻنهي ڌُرين کي ٻڌڻ کان پوءِ پوليس جي رپورٽ ۽ ٻين ڪاغذن تي غورويچار ڪرڻ کان پوءِجيڪڏهن هن نتيجي تي پهچندو ته پرٽيڪيولر ماڻهو کي غيرقانوني قيد ۾ رکيو ويو هو (پرائيويٽ يا پبلڪ جڳهه) ته پوليس يا زميندار جنهن جي ڪري اهو غير قانوني ڪم ڪيو ويو هو جي خلاف ڪرمينل ڪيس انڍرسيڪشن 340 پاڪيستان پينل ڪوڊ جي تحت داخل ڪرڻ جو حڪم ڏيندي. سيشنس جج (Detenue) کي هرجاڻي طور پوليس يا پرائيويٽ پارٽي جنهن جي چوڻ تي ان کي غيرقانوني قيد ڪيو ويو کان ڏنڊ طور پئسا به ڏياري سگهي ٿو. غيرقانوني پابندسلاس جي مائٽن ۽ دوستن کي درخواست 491 ڪرمينل پروسيدير ڪوڊ جي تحت داخل ڪرڻ لاءِ وڪيل ڪرڻ جي ضرورت نه آهي ۽ درخواست سڌي طور سيشنس جج کي اماڻي سگهجي ٿي. پوسٽ ذريعي به موڪلي سگهجي ٿي.
غيرقانوني حراست مان مطلب آهي ته ڪنهن ماڻهو کي بغير گرفتاري وارنٽ، بغير مشيرنامه گرفتاري، بغيرڪنهن ڏوهه ۾ شموليت، بغير ڪنهن قانوني وجهه، بغير روزنامچه رجسٽر ۾ انٽري، بغير ڪورٽ ريمانڊ جيڪڏهن هن جي گرفتاري کي 24 ڪلاڪن کان مٿي ٿي ويو آهي ٿاڻي جي لاڪپ ۾ يا ڪنهن ٻئي هنڌ قيد ڪيو وڃي. [COLOR="Black[COLOR="Purple"]"]اميد ته اسان جي فورم جا ميمبر هن معلومات مان مستفيد ٿيندا ۽ جيڪڏهن هو يا انهن جو ڪو مائٽ يا دوست هنن معاملن کي مُنهن ڏيئي رهيو هوندو، ان جي صحيح نموني رهنمائي ڪندا. جيڪڏهن هڪ ميمبر کي به هن قانوني ڄاڻ مان فائدو ٿيو ته اسان سمجهنداسين ته اسان کي محنت جو صلو ملي ويو
