سنڌ سلامت سٿ پاران سنڌي ٻوليء جي انقلابي، مزاحمتي ۽ عشقيه شاعريء جي سرواڻ حليم باغي کي جنم ڏينهن جون واڌايون پيش ڪجن ٿيون۔ رت ديس تنهنجي راهه ۾ جي ڦڙو ڦڙو ٿي وهي وڃيمنهنجو نصيب ٺهي وڃي تنهنجو به قرض لهي وڃي [JUSTIFY] سنڌي ٻوليءَ جي مزاحمتي شاعر حليم باغيءَ جو اصل نالو عبدالحليم ولد محمد سومار ساند آهي . هن 13 مارچ 1963ع تي تاريخي ڳوٺ روحل واءِ لڳ عمرڪوٽ ، ضلعي ميرپورخاص ۾ جنم ورتو . ابتدائي تعليم پرائمري اسڪول حاجي ڪالي خان کوسي ۽ ثانوي تعليم گورنمينٽ هاءِ اسڪول عمرڪوٽ مان ورتائين . ايم . اي ( سنڌي ) ۽ بي . فارميسي ، سنڌ يونيورسٽيءَ مان ڪيائين . بي . ايڊ ۽ ايم . ايڊ پڻ ( 95- 1996ع ۾ ) سنڌ يونيورسٽيءَ مان ڪيائين . سندس مامو جمن دربدر پڻ شاعر آهي . اهڙيءَ طرح ڄڻ ته شاعري حليم باغيءَ کي گهران ئي ورثي ۾ ملي . هن 78- 1977ع ڌاري شاعري شروع ڪئي . غزل ، نظم ، وائي ۽ بيت هن جي پسند جون صنفون آهن . حليم باغيءَ جا نظم مزاحمت ۽ رومان جا شاهڪار آهن ، جن سنڌ جي ڪيترن نوجوان شاعرن کي متاثر ڪيو آهي ، پر عام پڙهندڙن کي به اهي ڏاڍا پسند اچن ٿا . حليم باغيءَ جو نالو جديد سنڌي شاعريءَ ۾ نوجوان ٽهيءَ اندر نمائنده شاعر طور مڃيو وڃي ٿو . سندس شاعريءَ جو مجموعو ” شهرِ جانان “ ٽي ڀيرا شايع ٿيو آهي . حليم باغي هاءِ اسڪول عمرڪوٽ ۾ H . S . T آهي . تازو سندس ڳوٺ ’ روحل واءِ ‘ ۾ ضلعي انتظاميه ’ حليم باغي لئبرري ‘ قائم ڪئي آهي . انسائيڪلوپيڊيا سنڌيانه جي ٿورن سان ................................................ حليم باغي جيڪو سنڌ جي ڪـنڊ ٿـر کان وٺي سنڌ جي دل ڄامشوري جي تائين مقبول شاعر آهي، سندس انداز ۾ مهراڻ جي ڇولين جهڙي ڪشش آهي ۽ سندس شاعري ڪمال جي ٻولي، رواني ۽ تخيل آهي. شايد حليم باغي جي شاعري انهي ڪري بيحد پسند ڪئي وڃي ٿي جو اها هن وقت جي ترجمان آهي، حليم باغي جي شاعري ۾ عشق به آهي ته بغاوت به آهي، جيڪو اسان جي معاشري جو فطري ردعمل آهي. جيئن سندس هڪ نظم ڪجھ سٽون ياد اچن ٿيون، جيئن ڪجھ هن ريت هيون: ”او چري، توکي ڪهڙي خبر هن ديس جي دانهن، چمني جي کڙ کڙ ۾ دٻجي وئي.“ يا جيئن هي سٽون آهن ته: هــاءِ! اســان جــي راهه نه روڪ، هــاءِ! پــــرين جــي چنچـل چــڳ. عبدالواحد آريسر حليم باغي جي باري ۾ چيو هو ته ”آئون حليم باغي جي شاعري لاءِ اهي لفظ چوان ٿو ته اها انقلاب لاءِ احساس جي شدت آهي، لطيف جي مُـڌ آهي، ڪارونجھر جي ڪامـڻي، ڪينجھر جي ڪنڌي جو نيل ڪنول آهي. ڇاڇري جو سج آهي ۽ ڄامــشوري جي شام آهي. اهو سڀ پڙهندڙ سندس شاعري ۾ محسوس ڪري سگهندا.“ ــــ آتـــش قربان علي بلوچ سندس شاعريء مان ڪجهه چونڊ پيش آهي۔۔۔ اسان جيئن به ، جيئي ڪو جھان ۾سدائين نشان تي سدا امتحان ۾ ڪڏهن آنڌي الڙي، ڪڏهن ڪڙڪي بجليڪٿي ڪکَ رهيو آ منهنجي آشيان ۾ پرين ڇا ڪجي پل وڃن ٿا اڏاڻاهليو آءُ اڄ ڇا رکيو آ سڀان ۾ نه ڪا آرزو آ نه ڪا جستجو آڪٿي ڪاروان وقت نا مهربان ۾ ڪڏهوڪا سڪا سر اڙي مرگھه مورکاڙائي اڀو آن اکيون آسمان ۾ وري جي ولوڙن منجھائي رکيو آغم عشق هاڻي رهيو ڇا اسان ۾ هو هالار جا پٽ هُوءَ مياڻي، هُوءِ ٽلٽيءَاسان جون نشانيون سڄي گلستان ۾ اهي ئي ڪٽارا اهي ئي الارااڃان تير آهن اسان جي ڪمان ۾ ستارا نه چوندا ته ڇا تون نه اينديناڙي يار ڇڏ ويئي وهي رائيگان ۾ ٻه ٽي گيت واريم ٻه ٽي ديپ ٻاريمٻه ٽي ڦول هاريم تنهنجيءَ آجيان ۾۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ رت ديس تنهنجي راهه ۾ جي ڦڙو ڦڙو ٿي وهي وڃيمنهنجو نصيب ٺهي وڃي تنهنجو به قرض لهي وڃي اداس رات جو مان چنڊ گھور گھور پيو پيئاناونداهين جا چرٻٽؤ! متان ڪو ديپ ٺهي وڃي. گلن جا سر ڪٽي ڇڏيو، وڻن جا ٿُڙ سٽي ڇڏيوڪلي ڪلي لتاڙيو متان ڪسر ڪا رهي وڃي. سوهن مٽيءَ جي مر به آ جنهن غير جي نه ڄڀ پٽياسان جو ڄڻ ۽ ڪنڌ ذري اجوڳا ويڻ سهي وڃي. مبارڪون وڍيندڙؤ ڪُهڻ جي رُت اچي وئيهتي پيو ڪو ڪسي وڃي هتان پيو ڪو کڄي وڃي اڏائي ڌوڙ راهه ۾ اڄ هلئون ته هيئن هلونجو اسان جي شهر ڏي ورڻ جي واٽ ئي دهي وڃي.ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ڄڻ نظر لڳي ويئي هن گھر جي بهارن کيڪو نانگ سراپي ويو نت نينهن نظارن کي هن راهه تي جي رميا رولاڪ ئي سمجھن ٿاڳري رات مٿن گذري سا ساک ستارن کي نت نيريءَ سانجھيءَ جو اڄ روهه ۾ رڻ جھڻ آڪو سانگ کان ڪيئن روڪي ڪونجن جي قطارن کي هوءَ ڇوليءَ ڇوليءَ ساڻ هڪ ناءُ رواني ٿيچنڊ چمندو اڄ ناکئا ڪينجھر جي ڪنارن کي ڪنهن چڳَ جي ڪڙي کلندي ڪنهن چَپَ تي مُشڪ مڙنديڀورا! نه اجايو ڄاڻ رت جي ته اوڇارن کي. بادل به هٽي ويندا پڻ باک ڦُٽي پونديتون مرڪ ڇنڊي منهن تان کڻ ڪارن وارن کي جيئنداسين ڀري جڳ لئه جيئڻ جا جتن ڏينديمئاسين ته ڏئي ڇڏبا هي رڳو هزارن کيـــــــــــــــــــــــــــ جي جيون تو ۾ سنڌ نه آ ــ پوءِ منهنجي تو کان دوري آهي جيون جيون آهي ڇا ــ ڪٿ جيل زهر ڪٿ سوري آ هن ڪاڪ منڊل کي ڊاهيندي ڪنهن آس نگر جا ساٽ سٽيوناُس کان ته اجھو ٿو گھرجي، هي سنسار ته تپندڙ کوري آ هن ڪوڙ قلعي جو ڀرم ٽٽو سڀ سانگ رچاءِ به سمجھون ٿاتو ٺوري ٺاهي آڏ رکي مون ڪالهه جا ڍونڍي ٻوري آ. ڏاڍو ڏاڍو ڪريو ڇو؟ ڇا لاءِ ڊڄان مان سمجھان پيوجي ڏاڍو اڪ جي ماکي آ پوءِ ڪهڙي باغ جي موري آ. قاتل جي هٿ ۾ لرزش آ، خنجر به سنڀالي ڪير ڀلاهي منهنجي خون جو تقدس ٿيو جلاد جي لئه مجبوري آ اڄ ڌرتيءَ ماءُ جي ڳل لڳي هر باغيءَ پئي ٿي هيئن چيومان ڪسجان تنهنجي راهن ۾، منظوري آ منظوري آــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ هي ديوانن جي فطرت آ، ڪو ڏوهه نه ڌربو مقتل تي،جي سر تان گذري ڄاڻن ٿا تن مور نه ڀاڙيو اٽڪل تي. جو رات رَتي نيلام ڪري ۽ گھور گھڙيون قتلام ڪريجو ويٺو ٿو وسرام ڪري مون ٽهڪ ڏنا هن توڪل تي. ٿو دونهون دونهون وگھري آ ۽ ڪرڻو ڪرڻو وکري آجو ٽم ٽم ٽم ٽم پڄري آ، پر مير نه آيو مشعل تي. تو پور بندر سين پانارو، جت لهرون لهرون اجياروهت نگر نگر جو وڻجارو اڻ ڪوٺيو ايندو ڦرڦل تي. ڪجھه تارن جي اوجارن مان، ڪجھه ڪونجن جي اوڏارن تانڪجھه گلڙن جي هوٻارن سان هي منڊ منڊيو ٿئون محفل تي. جت ڏونگر ۾ ٿو ڏينهن ٻڏي ۽ دور دڳن ۾ ڌوڙ اڏيجت هٿ هٿ ۾ ٿو جام لڏي ڪو جھلجي پو ڪيئن جهلپل تي. جي سپنا آئي رات کڻي ڏسجان نه وڃن ڇپرن مان ڇڻيڪا گھات ملي، ڄڻ بات بڻي، ڪو موڙ نه آڏو منزل تي.ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ اکيون به باندي رڳون به باندي، پرين ڪجي ڇا تنهنجو شهر آچپن جي رڦڻي هتي جرم آ ــ اکين جي کينچل هتي ڏمر آ اها وکن ۾ ڍرائي ڇو ڇو؟، اڃان ته تنهنجي چري وهي آ،رکين جي پيرا رتيون ٿي ڏونگر، پٿر به تنهنجي اڳيان پتر آ. اهي ته طوفان وڌيا پيا وڌندا، هينئر ته مانجھي هنيان نه هاريو،سڌن سان ساگر سڪا نه ڪڏهن، گھرڻ سان گھٽبي نه ڪا لهر آ. لڦن جي لالي ڀري ترين ۾ ــ گسن جي مٽي ڌري اکين ۾هلي هلي بس ٿڪجي پياسين ــ گھڻو ٻڌايو اڃان سفر آ ڪلين مان اکتا هڏين ۾ پيٺا، هڏين مان نڪتل جگر تي بيٺا،والله! غضب ٿو ڪرين وڍيندڙ! اڃان به چئين ٿو گٿي نظر آ. ڪرين پيو سو ڀلين ڪندو رهه، پڇاڻا ڇا جا؟ وراڻا ڇا جا؟گھڙي جي آئي پڄي به وٺبو، اڃان ته توکي وڏي ڳهر آ. اسان جا هي وڍ اسان جو پورهيو، اسان ته تن من سنڌوءَ تان واريو،اڏيون اجاريو آڙاهه ٻاريو، اسان جو نينهن ڀي اڃان نٺر آ. اسان ته سَنڌ سَنڌ زخم سٺاسين ــ اسان لُٽياسين اسان ڪُٺاسينطبيب ڪن ڇا؟ حڪيم ڪن ڇا؟ ــ اسان جي جندڙي سڄي زهر آ تنهنجي اکين ۾ اداسي ڇا جي؟ اڙي او شاعر! اڙي او باغي!اڃان ته ڪوڙين ڪليون به ٽڙنديون ــ سنڌوءَ جي مٽي نه ٿي ڪلر آـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ اڙي شهرِ جانان، ڪي تو کي سنڀارون،ته شاعر جون گذريون، هتي پنج بهارون. هي جوڌن جي سينن جا فراخ رستا،هي يوڪلپٽس جون نه کٽندڙ قطارونهي تنهنجي گلين ۾، اسان جا حوالاهي تنهنجي پٽن تي اسان جون پچارون. هتي ٻن دلين جي به ڌڙڪن هئي گونجيهيون جل پريءَ ڪنهن جھڪايون نهاروناڃان ڪجھه نه بدليو آهي اڙي دل!تصور ۾ اڀرن ٿيون ساڳيون پڪارون. هي وک وک تي منهنجيءَ پياريءِ جا پاڇا۽ دڳ دڳ تي آنچل سندس جون اُڏاروناٿلندڙ اکين ۾ ڪنهن چاهت جي پوڄا۽ پنبڻين ۾ اٽڪيل ڪي سجدا سپارون ۽ هن جي هلڻ ۾ هئي سارنگ جي رم جھمکلڻ ۾ ته ميران جي سرندي جون تارونڇڙيون ۽ اسان کي ڪري ويون ويراڳي”او بلما! ڪنهيا! ڪي اٻلا جيون سارون“ اڃان ڀي ته ساڳي ئي آ فارميسيسپر هاءِ وي لڳ هو پيليون ديوارونصبح پهريان ڪرڻا جھٽي سنڌالاجيهوائن ۾ مهڪن گلابن جون ڏارون اُتر واءُ آڻي ٿو گينڊي تي جوڀنڪري ماڪ ڏاڙهون پنن تي پسارونچڪائي وجھن چاڪ ٿا سارا مارڳوري ڪنهن لنگهه تان سڏن هن جون سارون نه مٽجي سگھيون سي ته دل جي پٽيءَ تانڪنهن شرميليءَ وينگس جون چُڪندڙ نهاروننه ڀلجي سگهيس هن جي گونگي ڪلپنانه وسري سگھيس هن جيءَ اک جون الارون تصور ۾ اڀري اچن ٿا سي ڏينهڙاجڏهن هن جي چوٽيءَ مان ڦٽيون به ڌاروننه اُڪليل محبت جا رنگين جذبانه سليل تنهن چاهت جون ڳجهيون ميارون اڃان ڀي ته هردو اسان جو ڇِلن ٿيوننه پوري ٿيل پيار جون سي پچارون”سو اڙي شهر دلدار، تنهنجي دڳن تيڪا سفيد ڪپڙن سان ايندي ته هوندي.“ ۽ هوءَ اپسرائن جي ٽولي جي راڻيڏسي تو کي اداس ٿيندي ته هوندي.“ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جواب: حليم باغي : سنڌي ٻولي جو انقلابي ۽ مزاحمتي شاعر (جنم ڏينهن تي ڀيٽا) مان تقريبن هڪ ڪلاڪ کان هن پوسٽ کي پڙهي رهيو آهيان ۽ وقت جي گزرڻ جي خبر ئي نه پئي۔۔۔۔ بهترين چونڊ۔۔ بهترين شاعر۔۔۔۔ انقلاب زنده آباد۔
جواب: حليم باغي : سنڌي ٻولي جو انقلابي ۽ مزاحمتي شاعر (جنم ڏينهن تي ڀيٽا) مهربانيون سائين حليم باغي اسان جي دور جي نوجوانن جو گهڻو مقبول ۽ نمائنده شاعر رهيو آهي۔ شال سدا خوش رهي
جي جيون تو ۾ سنڌ نه آ ــ پوءِ منهنجي تو کان دوري آ هي جيون جيون آهي ڇا ــ ڪٿ جيل زهر ڪٿ سوري آ سنڌ جي انقلابي ۽ رومانوي شاعر ، حليم باغي کي سنڌ سلامت سٿ پاران جنم ڏينهن تي واڌايون پيش ڪجن ٿيون۔
سائين سليمان صاحب اوهان جو لک لک مهربانيون جو اسان کي سنڌ ڌرتي ارڏن ڪردارن بابت ڄاڻ به ڏيو ٿا انهن جون تخليقون به ونڊ ڪيو ٿا۔ سنڌ جي هن ارڏي ڪردار کي جنم ڏينهن جو واڌايون پيش ڪيون ٿا۔ نه مٽجي سگھيون سي ته دل جي پٽيءَ تانڪنهن شرميليءَ وينگس جون چُڪندڙ نهاروننه ڀلجي سگهيس هن جي گونگي ڪلپنانه وسري سگھيس هن جيءَ اک جون الارون
سنڌ جي نامياري شاعر حليم باغي جي جنم ڏينهن تي سندس شاعري پيش ڪجي ٿي ڄامشوري جو پٿر حليم باغي سنڌ ورسٽيءَ مان جنهنجوگذر ٿيو وڃي، ڄامشوري جو سو ڄڻ پٿر ٿيو وڃي، ها! هتان جا سفيدا ٿا گھايو وڃن، ها ! هتان موتئي جون ڪليون به کڻو، هڪڙو گل مهر سندس چوٽلي ۾ هڻو، هوءَ ڪيڏي نه سهڻي اٿس سوڀيا، هوءَ جا پنهنجي خوابن جي آ ساڀيا، هوءَ اسانکي ڏسڻ ڏيو شرم ٻوٽڙي، جيڪا هٿ ڇا نظر سان ٺريو ٿي وڃي. ڇا، چئون دل سان هوءَ ڪجهه ڪريو ٿي وڃي، ڏينهن ڏٺي جا لٽيندڙ هٿيارن سان بلڪل، اسان ڀي ٻڌا هن وڏا ڌاڙيوال، مگر هو ڌاڙا هڻي ٿي دلين تي، جو نظرن ئي نظرن ۾ ڌاڙا هڻي ٿي، ملي ٿونه سڳ، هو جا مرڪڻي موهڻي ڇوڪري، سا وڏن وينٽريڪلس ۽ آرڪيلس وچ مان، سڌا سائينس وينوسس تي هٿ ٿي وجھي مروڙي ڇڏي ٿي والو هرٽ(Valve Heart ) جا هوءَ جا هرروز هڪڙي نئين ڍنگ سان، دلجا در ٻيڪڙيل ٿي اکوڙيوڇڏي، ڏاڍن ڏاڍن جا ڇڪا ڇڏايو ڇڏي، هن کي ڀيٽيون ته ڪنهن سان ڀلا ڀيٽيون، جي ٿا ڀيٽيون خدا سان ڪفر ٿيو وڃي، سنڌ ورسٽي مان جنهن جوگذر ٿيو وڃي، ڄامشوري جو سو ڄڻ پٿر ٿيو وڃي.
حليم باغي سرمدي گيتي منصور جو همنشان هن جي نالي کان ڏڪندڙ منات ۽ عذا هن سان لشڪر خزاني سان راڪش لڙيا هن چيو مون لاءِ ڪافي آ منهنجو خدا هن زماني جي کوٽي روايت ڀڳي هن چيو ماڻهو ماڻهو آ يزدان نه آ سر خدا جي اڳيان جو جھڪي سو جھڪي ٻيو پرستش جي لائق انسان نه آ هن جي ڏينهن ۾ سفيد پڳڙيون ٻڌهل اهل_تسبيع به ها اهل_تقوا به ها بت پرستي سان اٽڪڻ جي جرت نه هئي اهل_منسب به ها رڻ جا جوڌها به ها هڪڙو مرد_قلندر صفا ناتوا جنهن جي دستار ڦاٽل ۽ ليرون هئي جنهن جي ڪپڙن تي چتيون ۽ پيوند ها جان تانن جي تيرن سان سيرون به هئي هن جي للڪار سان لرزيا بت قدا چنڊوخانن جي چانٺ به ڌڏڪڻ لڳي ڪن ته سجاد پوشن جا پٽڪا ڏريا دل فقيرن جي پيرن جي ڦٿڪڻ لڳي اي مسند نشينو گھڻو هي ٿيو هاڻي درگھائون تڪيا به خالي ڪريو ٿو ملائڪ جو مسجود انسان اچي ان جي بهيجي ۾ گانجيا نه آفيم ڀريو لاڙ تنهنجي لٽيل سينڌه لٽبي رهي ڪاله جليو ٺٽو اڄ ڪلاچي به وئي اڄ تماچي جي تڙ تان مهاڻا تڙيا اڄ آميءَ پاپيءَ جي ميت اٿي اي زمانا اسان جو قبيلو ڪٺو خون_ناحق جي ڪنهن سان شڪايت نه آ تنهنجي اوڇي روش جي نه پرواه اٿم خون_عاشق ۾ ليڪن حرارت نه آ مقتلن جي ڀتين تي پڙهين ٿو ته پڙه ٻي شهيدن جي رت جي ڪهاڻي نه آ هڪ بلاول هيو جيڪو ڪٽجي مئو هڪڙو سيد آ جنهن جي پڄاڻي نه آ
