پنڪي جي پيءُ ۔۔۔۔۔ شهيد ذوالفقار علي ڀٽو جو هڪ واعدو۔۔۔

1974 ۾ ذوالفقار علي ڀٽو هڪ جلسي سان خطاب ڪرڻ لاءِ سنڌ جي گرم ترين علائقي شهداد ڪوٽ ويو۔۔۔ هن اتي ڏٺو ته هتان جا ماڻهون انتهائي غريب آهن ۔۔ پوري علائقي ۾ ڪابه فيڪٽري يا مل نه آهي۔۔ سرڪاري دفتر به نه هئڻ جي برابر آهن۔۔۔ پوکائي جو سلسلو به وڌيڪ پکڙيل نه آهي۔۔۔ ۽ شهر ۾ پڻ ڪا وڏي منڊي يا تجارتي مرڪز به نه آهي۔۔۔ تنهن ڪري هتان جا ماڻهون بک، بيروزگاري ۽ غربت جي هٿئون پيسجي رهيا آهن۔۔ ڀٽو صاحب اهڙي صورتحال ڏسي ڏاڍو پريشان ٿيو ان ڪري جلسي ۾ شهداد ڪوٽ ۾ سرڪاري سرمائي سان هڪ وڏي مل لڳائڻ جو اعلان ڪيو۔۔۔ ڀٽو صاحب اهڙو اعلان ڪري اسلام آباد واپس آيو ۽ پنهنجي سٽاف کي شهداد ڪوٽ ۾ مل جي فزيبلٽي رپورٽ ٺاهڻ جو حڪم ڏنو۔۔۔
بيوروڪريسي جڏهن فزيبلٽي رپورٽ تي ڪم ڪيو ته انهن کي ڀٽو جو اهو منصوبو مناسب نه لڳو۔۔۔ آفيسرن جو خيال هو ته شهداد ڪوٽ مل جي لاءِ مناسب علائقو نه آهي۔۔ اتي گرمي گهڻي آهي، روڊ رستا گهٽ آهن، منڊيون شهر کان پري آهن ۽ اتان جا ماڻهون واپار ۽ انڊسٽري لاءِ دوستاڻا خيال نه ٿا رکن۔۔ ان ڪري اتي مل نه ٿي لڳي سگهي۔۔۔ ڊپٽي سيڪريٽري، جوائين سيڪريٽري، ايڊيشنل سيڪريٽري ۽ آخر ۾ سيڪريٽري پنهنجي راءِ لکي ڀٽو صاحب ڏانهن رپورٽ موڪلي ۔۔۔۔
ڀٽو صاحب سموري فائل جو مطالعو ڪيو ۔۔۔ سڀني بيوروڪريٽس جا تاثرات پڙهيا ۽ آخر ۾ انهن جي مٿان ڪراس جو نشان لڳائي هيٺان وليم شيڪسپيئر جو هڪ فقرو لکيو ۽ حڪم ڏنو ته ”شهداد ڪوٽ ۾ مل هر صورت ۾ لڳندي۔۔۔“
ڀٽو صاحب جي پرائيويٽ سيڪريٽري عاجزي سان عرض ڪيو۔۔ ”سر توهان شايد گرائونڊ ريئلٽيز کي نه ٿا ڏسو۔۔ “ ڀٽو صاحب مسڪرائيندي جواب ڏنو۔۔۔ ”سياست جي سڀ کان وڏي گرائونڊ ريئلٽي عوام ٿيندو آهي۔۔ هيء مل عوام جي ڊيمانڊ آهي ۽ جيڪڏهن مان هڪ عوامي حڪمران آهيان ته مون کي ان ڊيمانڊ کي تسليم ڪرڻ گهرجي۔۔۔ ۽ آخري ڳالهه اها ته مون اتان جي عوام سان ان جو واعدو ڪيو آهي۔۔ ۽ مون کي ان واعدي کان ڀڄڻ نه گهرجي۔۔۔۔“
ڀٽو صاحب جي اها فائيل ۽ ان تي موجود وليم شيڪسپيئر جو لکيل فقرو اڄ به نيشنل آرڪائيو ۾ محفوظ آهي۔۔۔ ۽ اهو فقرو ڀٽو صاحب جو سياسي نظريو هيو۔۔ اهو فقرو ڪجهه هن طرح آهي۔۔۔
My pledge is my prid, sir...... My name is my fortune
هن فقري جو مطلب ڪجهه هن طرح نڪري ٿو۔۔۔ ”منهنجو اصلي فخر منهنجو واعدو آهي۔۔۔ منهنجي واعدن مون کي هڪ ساک ڏني آهي۔۔۔ ۽ اها ساک ئي منهنجو خزانو آهي۔۔۔۔“