پاڪستان لاءِ ڪوٽا سسٽم سڀ کان پهرئين آگسٽ1948۾ رائج ٿيو۽لياقت علي خان15 سالن لاءِ1949 وڌايو

سنڌي ڏاها ، عالم ، اديب، لکياري، سنڌيڪار به پنهنجي راءِ ڏين ۽ کُلي ڳالهائين جي ڪا ٻي انفارميشن رکن ٿا ته.

Quota System in Pakistan پاڪستان ۾ ڪوٽا سسٽم جو رائج ٿيڻ
I have found some very interesting facts about quota system in Pakistan which are quite contrary to the propaganda among the masses. Most of the information is taken from “Affirmative action Policies in Pakistan,” by Mohammed Wasim and “Policies of Ethnic Preference in Pakistan,” by Charles H. Kennedy (Professor, Department of Political Science, Wake Forest University).
مو ن ڪُجهه دلچسپ حقيقتون (پاڪستان ۾ رائج ڪوٽا سسٽم) بابت هٿ ڪيون آهن. جيڪي مختلف سوچ ۽ فڪر ماسز جي مُخالفت ڪن ٿيون. گهڻي قدر جيڪا انفارميشن هٿ ڪئي اٿم اُها (افرميٽو ايڪشن پاليسي ان پاڪستان) جنهن کي پبلش ڪيو هو مُحمد وسيم ۽ (پاليسي آف ايٿنڪ ريفرنسز ان پاڪستان) جنهنکي لکيو هو چارلس ايڇ ڪينيڊي جيڪو پروفيسر آهي پوليٽيڪل سائنس ڊپارٽمينٽ، ويڪ فاريسٽ يونيورسٽيءَ جو.

Generally it is believed that quota system in Pakistan was introduced by Z.A. Bhutto. Some people also believe that it was introduced by Ayub Khan or even Zia-ul-Haq. No matter which of these three rulers of Pakistan introduced the quota system, it is widely and strongly accepted as a matter of fact that the sole purpose was it to adjust the community who migrated from India after the independence and settled in the urban areas of the province Sindh, from the educational institutes and bureaucracy.
عام طرح سان پروپئگنڊا ڪئي وڃي ٿي ته پاڪستان ۾ شهيد ذوالفقار علي ڀُٽو ڪوٽا سسٽم جو رواج وڌو هو. ڪي ماڻهو چون ٿا ته نه اهو رواج ايوب خان وڌو هو ته ڪي سوچون پون ٿيون ته ضياءُ الحق ۽ ڪن جو خيال نواز شريف طرف ته اسان سوچيو ته اڀياس ڪريون ته ڪهڙا ڪارڻ هُئا اُن جا. ته هاڻ ڪو فرق نٿو پوي ته انهن مان ڪهڙي حاڪم اهي ڪوٽا سسٽم جا رواج وڌا هُئا پر اهو هر ڪو قبول ڪري ٿو ته انجو خاص ڪارڻ هو اُنهن ماڻهن کي سيٽل ۽ ايڊجسٽ ڪرڻ جي ۽ جيڪي هندستان جا صوبا ڇڏي پاڪستان آيا هُئا ۽ گهڻي ڀاڱيسنڌ جي شهرن ۽ ڳوٺن ۾ وسايا ويا هُئا.

1st one (i.e the very first quota system) was introduced in Sep 1948. It was implemented for 15 years initially. Quota system was revised in 1949. Liaqat Ali Khan was the Prime Minister of Pakistan in that time period. Hence the quota system was not introduced by Ayub, Bhutto or Zia but it was first introduced by Liaqat Ali Khan.
ته ڪوٽا سسٽم جي پهرئين ٿيوري سيپٽمبر 1984 ۾ پيش ٿي هُئي ۽ 1949 ۾ اُن وقت جي وزير اعظم لياقت علي خان اها ٿيوري 15 سالن لاءِ رائج ڪئي هُئي. جيڪو ثابت ڪري ٿو ته ڪوٽا سسٽم نه ئي ايوب خان ۽ نئي شهيد ذوالفقار علي ڀُٽو ۽ نئي ضياءُ الحق يا نواز شريف رائج ڪيو هو. ڪوٽا سسٽم کي 1948 ۾ هن ريت ڊزائين ڪيو ويو هو.
The quota system for the provinces in 1948 is as given below [1]
Bengal 42%
Punjab 23%
All Other provinces [ Sindh,Balochistan and NWFP ]and Princely States 17%
Potential Immigrants from India 15%
Karachi (capital city) 02%
۽ پوءِ لياقت علي خان ان کي 15 سالن جي مُدت لاءِ هن ريت رائج ڪيو هو
The quota system revised in 1949 is as given below [1]
Bengal 40% -2%
Punjab 23%
All Other provinces [ Sindh,Balochistan and NWFP ]and Princely States 15% -2%
Merit 20%
Karachi (Capital city) 2%

This policy (quota system) provided that 20% of the vacancies in the Central Superior Services were to be filled on the basis of "merit" as a consequence of the Central Superior Services Examination (CSS examination).

اُن کان پوءِ فيصلو ٿيو ته باقي 80 سيڪڙو نوڪريون هن ريت ڀريون وينديون
The remaining 80% of the vacancies were to be filled according to the following formula: [2]
East Pakistan 40%
Punjab and Bahawalpur 23%
Sind, Khairpur, North-West Frontier Province and
Frontier States and Tribal Areas, Baluchistan,
Azad Kashmir, and Kashmir refugees, 15%
Merit 20%
Karachi 02%

By 1956, the quota policy, which had started as an administrative directive within the Establishment Division, had grown to the status of a statutory exception to the "nondiscrimination clause" in the first constitutional. This status was reiterated in the 1962 Constitution. [2]
سال 1956 تائين اها ڪوٽا پاليسي هلندي رهي ۽ اُن کي 1962 جي آئين ۾ به وڌو ويو هو.

Unjustly quota for Sindh, NWFP, Baluchistan, Azad Kashmir and princely states was not separate right from the beginning. Fairness demanded that all the provinces must had separate quota according to their population. Also 2% quota for Karachi was continued despite the fact that Karachi was not the capital of Pakistan anymore. Quota was needed to be redefined and this was not done by any ruler of Pakistan till Z.A. Bhutto came into the power and redefined the quota for each province separately.
بدقسمتيءَ سان سنڌ، ڪي پي ڪي، بلوچستان، آزاد ڪشمير جي ماڻهن کي ان ڪوٽا کان مُڪمل محروم ڪيو ويو هو ۽ اها حقيقيت به هئي ۽ ان جي ڊمانڊ وڌندي وئي ته صوبن جي اصلي باشندن کي به شريڪ ڪري اُنهن لاءِ علحده ڪوٽا رکي وڃي ڇو جو خاص طرح سنڌ جو شهر يا ٻهراڙي وارن علائقن جو ڊوميسائل ٺهرائي ٻيون قومون اهو سمورو ڪوٽا هڙپ ڪري ويو هُيون.۽ سنڌ، ڪي.پي ڪي ۽ بلوچستان جي ماڻهن ۾ محروميءَ جو عنصر وڌندو ويو.

But by August 1973, it emerged in its present form: [2]
ٽنهين صوبن جي وڌندڙ احتجاج ۽ گهرجُن جي پورائيءَ لاءِ پوءِ آگسٽ 1973 تي ڪوٽا سسٽم هن ريت ٻيهر رائج ڪيو ويو هو.
Merit 10% -10%
Punjab (including Islamabad) 50% +27%
urban Sind (Karachi, Sukkur, and Hyderabad) 7.6%
rural Sind (areas in Sind other than those above) 11.4%
NWFP (now KPK) 11.5%
Baluchistan 3.5%
Northern Areas and FATA 4%
Azad Kashmir 2%

اُن وقت ڪيلڪيوليٽيڊ ۽ ايتنڪ پاپوليشن هن ريت هُئي
According to Index Mundi the ethnic population as given below
Punjabi 44.68%
Pashtun (Pathan) 15.42%
Sindhi 14.1%
Sariaki 8.38%
Urdu Speaking 7.57%
Balochi 3.57%
other 6.28%

From the above statistics of the population on the basis of ethnicity, the current distribution of quota looks quite fair. Population of Punjab is 55% whereas it quota is 50% i.e. 5% less than its population.
حوالا
[1] “Affirmative action Policies in Pakistan,” by Mohammed Wasim
[2] “Policies of Ethnic Preference in Pakistan,” by Charles H. Kennedy

 

لازمي تبصرو ۽ راءِ گهُرجي!
مون ڪي دلچسپ حقيقتون (پاڪستان ۾ رائج ڪوٽا سسٽم) بابت هٿ ڪيون آهن. جيڪي مختلف سوچ ۽ فڪر ماسز جي طرفان ڪيل سوچ جي مُخالفت ڪن ٿيون ته ڪوٽا سسٽم سڀ کان پهرئين شهيد ذوالفقار علي ڀُٽو رائج ڪيو هو. حالنڪه پاڪستان جي پهرئين وزير اعظم لياقت علي خان اهو نه صرف نافذ ڪيو پر ان کي 15 سالن تائين برقرار رکيو هو ته جيئن هندستان جي ٻين صوبن کان لڏ پلان ڪري ايندڙن کي نئي پاڪستان جي حڪومت ۽ ادارن ۾ شامل ڪجي ۽ پوءِ ايوب خان، شهيد ڀُٽي، ضياءُ الحق ۽ نواز شريف مدي ختم ٿيڻ ڪري مزيد ايڪسٽينشن ڏيندا ويا هُئا جو جيڪو ڪوٽا سسٽم جو اصل مقصد هو (بيڪ ورڊ ايرياز) کي اڳتي اڻڻ جو اهو (قابض بيوروڪريسي ۽ اسٽيبلشمينٽ ) جي ڪري پورو نه ٿيو هو. مون گهڻي قدر جيڪا انفارميشن هٿ ڪئي آهي اُها ورتي آهي هڪ (افرميٽو ايڪشن پاليسي ان پاڪستان) جنهن کي پبلش ڪيو هو مُحمد وسيم ۽ ٻيو (پاليسي آف ايٿنڪ ريفرنسز ان پاڪستان) جنهنکي لکيو هو چارلس ايڇ ڪينيڊي جيڪو پروفيسر آهي پوليٽيڪل سائنس ڊپارٽمينٽ، ويڪ فاريسٽ يونيورسٽيءَ جو. توهان به مطالعو ڪريو ۽ جي ان بابت وڌيڪ ڄاڻ هُجي تي ڪامينٽس ۾ ڏيو ته هي تاريخي ڊاڪومينٽ بهترين نموني ۽ مُڪمل سچائيءَ سان سهڙي سگهجي جيڪو مقصد آهي اسانجي (ٿنڪ ۽ ريسرچ ٽيم) جو جيڪا مشتمل آهي هائلي ڪوائليفائِڊ ۽ تجربيڪار شخصيتُن تي ۽ ڪم ڪري ٿي ٽن حصن لاءِ اليڪٽرانڪ پبليڪيشن، پرنٽ پبليڪيشن ۽ ايجيڪيشن جي فروغ لاءِ زير اهتمام بينر (ساليوُوڊ پروڊڪشن، پبليڪيشن ۽ ريسرچ سينٽر (نيوسعيدآباد) سنڏ جي. پنهنجي راءِ ڏئي سنڌ ۽ سنڌيت سان مُهبت جو ثبوت ڏيندا ۽ هن عملي جدوجهد ۾ ٻانهه ٻيلي ٿيندا.

 

زميني حقيقتون ۽ سنڌ ۽ بلوچستان ۾ جو ڌارين قومن ۽ ٻين صوبن وارن جو ڊوميسائل ٺهرائيحق هڙپ ڪرڻ
پاڪستان جي 18 ڪروڙ آدم شماريءَ ۾ صوبن ۾ رهندڙ هر زبان (مدرٽنگ (گرين پارٽ آف فليگ) ۽ اڪليتي (وائيٽ پارٽ آف فليگ)) ڳالهائڻ وارن جو حق آهي ته هو جنهن به صوبي جا رهائشي هُجن پاڪستان ۾ رائج ڪوٽا سسٽم تحت پرائيويٽ توڙي سرڪاري ادارن، ۽ تعليمي مرڪزن ۾ نوڪريون ۽ تعليم ۽ ٻيون سهولتون حاصل ڪن. پر سنڌ ۽ بلوچستان جا ماڻهون (اصلي باشندا) معمولي ڪوٽا سسٽ۾ جي باوجود، ٻاهرن صوبن جي ماڻهن جو نوڪري ۽ روزگار خاطر سنڌ ۽ بلوچستان ۾ عارضي يا دائمي رهائش اختيار ڪرڻ ڪري اها معمولي ڪوٽا به هڙپ ڪيو ويٺا آهن جنهن ڪري سنڌ ۽ بلوچستان جا اصلي باشندا تعليمي، صحت ۽ نوڪرين جي ميدانن ۾ محروم ٿيل آهن. ۽ ان سان صوبن جي محرومي ۽ پنجابي ڊومينيشن جو به خاطمون ايندو. پنجابي ڊومينيشن تڏنهن ختن ٿيندي جڏنهن پنجاب کي ٻن صوبن ۾ ورهايو ويندو (پنجابي ۽ سرائڪي) ۽ پوءِ پاڪستان فيڊريشن جا سڀ يونٽ صوبائي، قومي ۽ سينٽ جون برابر سيٽون رکندا ۽ هر يونٽ (صوبي) کي برابريءَ جي بُنياد تي سرڪاري توڙي خانگي نوڪريون ۽ تعليم ملڻ جو حق حاصل ٿيندو.

هاڻ جيئن ته سينسز 2014 ۽ ووٽنگ ڪرڻ اليڪٽرانڪ مشينن ذريعي ٿي رهيو آهي. ۽ هر فرد رجسٽر ٿيندو ۽ رپيٽ شناختي ڪارڊ ۽ ڊوميسائل کان به بچڻ گهورجي. ته توهان ڇا ٿا ڀانيو ته اليڪٽرانڪ سينسز 2014 جي ڪري ڪوٽا سسٽم تعليمي ۽ گورنمنٽ نوڪرين لاءِ ساڳيو ڊوميسائل سسٽم تي برقرار رهي يا هاڻ ٻولي (مدرٽنگ + اڪليت سيٽون جُدا) لاءِ ٿئي جو ڊوميسائل سسٽم تي به سراسر نقصان ۽ تعليم ۽ نوڪرين کان محرومي به سنڌي ۽ بلوچي ٻولي ڳالهائڻ وارن کي ٿي رهيو آهي ان ڪري جو ٻين صوبن جون جيڪي قومون سنڌ ۾ عارضي يا دائمي وسيل آهن اُنهن يا جيڪا ٻين صوبن جي رهائشي بيوروڪريسي ۽ اسٽيبلشمنٽ سنڌ ۾ مقرر آهي اُها سنڌ ۽ بلوچستان جي شهر ۽ ڳوٺن جا ڊوميسائل هٿ ڪري ڪوٽا تحت مليل داخلائون ۽ نوڪريون حاصل ڪري سنڌي ۽ بلوچن کي محروم ڪري رهيون آهن. ته جيڪي ٻوليون (مدٽنگ) پاڪستان ۾ رهن ٿيون ۽ جيڪي 18 ڪروڙ آباديءَ ۾ آهن تن جي مدرٽنگ ڊيٽا بيس تي ۽ پرسنٽيج بيس تي ئي هاڻ ڪوٽا سسٽم جُڙڻ گهُرجي ته اُهي صوبا جيڪي ڊبل ڊوميسائل ۽ ڊبل فائدا وٺي رهيا آهن سي سنڌ ۽ بلوچستان ماڻهن لاءِ مليل معمولي ڪوٽا به هڙپ نه ڪري سگهن. ۽ جيترا به ٻين صوبن جا ماڻهون سنڌ يا بلوچستان ۾ رهائش پذير ٿيل آهن اُنهن تي ريزيڊنشيل ٽيڪس لاڳو ڪيو وڃي جيڪي ٻئي صوبي جو سهولتون يا زمينون وسائي ويٺا آهن.

توهان نٿا بانيو ته اهو سسٽم ۽ ڪوٽا جي ريشيڊولنگ سان ڪنهن سان به زيادتي ڪانه ٿيندي ۽ هر ٻوليءَ (مدر ٽنگ) وارو پنهنجا حق حاصل ڪري سگهندو ۽ پاڪستان مان نا انصافيءَ ۽ محروميءَ کي ٻُنجو به اچي ويندو. اها حقيقت آهي ته پاڪستان هڪ فيڊريشن آهي جنهن ۾ هر صوبي جي پنهنجي مدرٽنگ، پنهنجو ڪلچر ۽ پنهنجي تواريخ ۽ تهذيب، روايت آهي جيڪي صرف برابر اختيارن سان فيڊريشن تحت گڏ آهن.

 

سنڌ ۽ بلوچستان جا دانشور ڪٿي آهن ! سنڌ ۽ بلوچستان نظر انداز ڇو! ڇا اسان 1948ع جي معاهدن تي واپس پيا وڃون ! توهان به عمران خان ۽ طاهرالقادريءَ سان پارليمينٽ وارن جي ڳالهين ۾ پنهنجي حقن جي حُصول لاءِ راءِ شُماريءَ ۾ حصو وٺو ۽ پنهنجي صوبي جي هميشه لاءِ محرومين جو دڳ ڳوليو! جيئن پاڪستان جا مڙئي وسيلا ٻن صوبن پنجاب ۽ ڪي پي ڪي تائين رُڳو محدود نه رهن

 

آگاهي ۽ اپيل سنڌ ۽ بلوچستان جي دانشورن کي. ڊوميسائل بيس ڇڏي ماءُ ٻوليءَ (مدرٽنگ) جي بُنياد تي پرابري حق گهرڻ لاءِ جڏنهن ته تپيل ۽ گرم لوهه ۽ ماحول! تيار آهي، فلحال پنهنجون سڀ سماجي تقريبون ، راڳ رنگ ملهائڻ واريون راتيون، شامون ۽ ڪتابي رونمائي وڏن ماڻهن جي انٽرويو ۽ گهرن جا چڪر لڳائڻ ۽ مهمان نوازي وساري فلحال هڪ ايجنڊا تي جُڙي وڃو. سنڌ جا سڀ ليجنڊ دانشور، نئين نسل جي دانشورن کي کڻي اڳتي وڌن.

عمران خان ۽ طاهرالقادري (پنجاب، ڪي پي ڪي ۽ ٽين قوت جي نمائندگي رکندڙ) جي ڌرنن ۽ سياسي ، پارليماني ليڊر شپ جي ميدان تي اچڻ ۽ پوئين هٿن ڪري پاڪستان هاڻ پنهنجي يا نئين تواريخ جو بُنياد يا پوئين تواريخ ورجائي رهيو آهي . افسوس جو اها تواريخ صرف پنجاب ۽ ڪي پي ڪي لاءِ جُڙي ويندي جي سنڌ ۽ بلوچستان جا دانشور پنهنجي حق لاءِ ميدان ته نه ايندا. يا وري جي سنڌي ۽ بلوچ دانشور ميدان تي نه نڪتا ته 1948 يا 1949 وارو ڪوٽا سسٽم رائج ٿي سگهي ٿو جنهن جا بينيفشري صرف ٽي طبقا هوندا. ته پنهنجي خاص طرح سنڌ جي ليجينڊ دانشورن کي اپيل ٿي ڪجي ته جي هاڻ توهان رواجي شامون ۽ راتيون ملهائڻ وارين تقريبُن، ڪتابن جي نمائش، راڳ رنگ جي محفلن کان واندا ٿي چُڪا آهيو ته پنهنجن دانشوري نقطن سان آسانجي لکيل زميني حقيقتن کي نظر ۾ رکي، عملي طور حصو بڻجي، سياسي، سماجي ۽ پارليماني جهموريت جي نمائندن سان ملي ۽ گڏ نروار ٿي وڃون متان پوءِ پنهنجن حقن کان وڌيڪ محروم ٿي ۽ هٿ مليندا رهو .