ڪنهن به وقت (ماضي يا حال) جي حڪومتن ۾ اهي سڀ حقيقتون رهيون آهن ! ۽ ڪو هڪ ذميوار ناهي بشمول اسان فردن جي. پر انهن بُراين ۾ (اهي سنڌي فرد) ئي شامل هوندا آهن جيڪي پوءِ سرڪاري گواهه بڻجي بچي ويندا آهن. نه ته ڪا خاص (سياسي سماجي يا قومي پارٽي) !(مُنهنجي نظر ۾) هڪ ڳاله ٿو ڪريان جو سوال آهي سنڌ جو! نه تُنهنجو ! نه مُنهنجو ! خاص طرح سان اسان جي ريسرچ ۽ اڀياس ۽ سروي ۽ جيڪو مشاهدي ۾ آيل اهي اهو ٿو پيش ڪريان ۽ رپيٽ ڪندو هلان ته (اُهي سڀئي سنڌي فرد) جنهن جي هيڊنگ ان علائق جو وڏيرو ڪري ٿو ۽ فرد انهن جي پيرن جي جُتي هوندا آهن ، اُهي ئي آشيرواد وٺي ادارن ۾ ايندا آهن آهن ۽ اُهي ئي آهن سڀ جيڪي ڪو به (سفارشي هٿيار) استعمال ڪري (ڪهڙي به جماعت، تنظيم،) پنهنجي سچي ڪوڙي وبستگي ڏيکاري يا (راشي ڪاموري، راشي بيوروڪريسي، رشوت، سفارش، ادارم ۾ ذاتي دوستي ياري، علائقن ۾ ذاتي اثر رسوخ وغيره) جي آڌار تي پهرئين پاڻ مجبور ڄاڻائي نوڪريون حاصل ڪن ٿا (ڀلي اُن جو وقتي حڪومتي پارٽيءَ سان واسطو نه هُجي) ۽ پوءِ اهائي هر دئور جي (مافيا) جيڪي پاڻ کي ڀلي ڪنهن به (سياسي سماجي پارٽي يا قوم پرست تنظيم يا مذهبي تنظيم) سان لاڳاپيل ڏيکاريندا هُجن پوءِ اُهي ئي فرد (مافيا) ادران ۾ ويهي (رشوتن تي) ياد رهي (رشوتن تي) غلط ۽ ڪوڙيون مارڪ شيٽون، غلط ڊوميسائل، ريونيو جا ڪوڙا ڊاڪومينٽس، ۽ فائلون ، غلط شناختي ڪارڊ (دُڪان کولي)ٺ اهي ڏيڻ جا مُجرم آهن. هي هڪ مافيا آهي جنهن جو ڪنهن به گورنمينٽ، يا سياسي پارٽيءَ سان واسطو ناهي هوندو ۽ هو ايندڙ حڪومتن ۾ مرج ٿي اهو ڪاروبار ڪندا آهن. ۽ پوءِ هُو پاڻ بچائڻ لاءِ وقت ، شاهد (گواه) بڻجي ان هيءَ حڪومت تي الزام مڙهي پاڻ آجا ۽ ساڳين ڪمن ۾ جُريل رهن ٿا. الزام تراشيءَ ۾ اها ساڳي مافيا هوندي آهي ۽ همدرديون حاصل ڪرڻ ۾ به ته اهائي مافيا ، ڪنهن سياسي پارٽي يا سياسي، سماجي تنظيم کي به بدنام ڪري رهي هوندي آهي ۽ انهن پويان به ڪي قوتون هونديون آهن جيڪي کين استعمال ڪري رهيون هونديون آهن. ته اسانکي انهن سماج دشمن مافيا کي ئي نروار ڪرڻ گهُرجي جيڪي حڪومتون هٽائن باوجود موجود ۽ ساڳي ڪم ۾ رڍل هوندا آهن.
جتي ڪي آزمايل ۽ عوامي ووٽن کان محروم ڪي سماجي يا سياسي ڌُريون ۽ آزمايل طاقتور قوتون پاڻ ۾ جُڙي پون ٿيون ۽ پوءِ ڪنهن خاص مقصد حاصل ڪرڻ لاءِ ميدان تي نڪري وقت جي حڪومتن کي ڪمزور ڪرڻ جون ڪوششون ڪن ٿيون جتي حڪومتون مجبور بڻجي مزاحمت ڪرڻ کان لاچاري ڏيکارين ٿيون ته اهڙو سماج وڏي مشڪل سان واپس وري سگهندو آهي ، چاهي سماج ۾ اهڙيون ڪمزوريون وجهندڙ ڪهڙا به پلان ۽ رٿائون کڻي اچن. ڇو، سماج علائق جو حاڪم ئي خراب ڪندو آهي، جتي جو به هُجي ۽ پوءِ اهو ناسور وانگر پکڙجي پوندو آهي ۽ سُڪن سان گڏ آلا به ان رسا ڪشيءَ ۾ شامل ٿي ويندا آهن. ته ان وقت ڪهڙي به صورت ڇو نه پيش اچي، سماج جي بالادستي تي ڪمپرومائيز ناهي ڪبو ۽ جڏنهن اهو سماج ۽ ان جا پنهنجا فرد جڏنهن پاڻ ئي پنهنجي ئي سماج جي خرابين کي پنهنجي پاڻ مدد تحت صحيح رستي تي آڻڻ بجاءِ سياسي مُفاد حاصل ڪرڻ لاءِ اٻوجهه ، سادن ۽ ازل کان وڏيرن جي غلام ابن غلام قوم کي ، پنهنجي چٽ پٽ ڳالهين ذريعي ،پوري قوم کي بند سوچ رکي ، مفلوج ڪري وجهنديون آهن ۽ پوءِ لڪيل رستن ذريعي جڏنهن اندران ئي اندران سول نافرمانيءَ تي اُڪسائي وقت جي حڪومت کي بي هٿيار ڪري ڇڏينديون آهن. ته ان وقت اهڙا سماجي مسئلا پئدا ٿيڻ لڳندا آهن. ۽ وقت جي هلندڙ ۽ ايندڙ ڪنهن به حڪومت جي وس ۾ ناهي رهندو ته وري ساڳيو معاشرو پئدا ڪري سگهن ۽ پنهنجي هٿ جي وڍيل زّخمن سان بگڙجندڙ اهو سماج وقت جي حڪومت کي ته تباه و برباد ڪندو پر پوري معاشري کي به ۽ پوءِ وري ڪي نسل ۽ صديون گهرجنديون آهن ته ڪو مسيحا پئدا ٿئي ۽ عوام جي لبيڪ تي جُڙي وري بگڙيل سماج کي ٺاهي سگهي. ته پنهنجي هٿن سان پاڻ ئي تباه و برباد ڪندڙ سماجو جو ذميوار به سماج جو فرد پاڻ ئي هوندو آهي. اسانکي ڪن جي سازش تحت پمُڪمل فنا ٿيڻ کان پهرئين هوش ۽ عقل و فهم کان ڪم وڄڻ گهرجي پنهنجي اصلي دشمن جي سڃاڻپ ڪرڻ نه ايندي ته سنڌ انهن مسئلن کان بچي نه سگهندي. ان جو واحد حل اهو آهي ته اهي رياتڪار ذاتي هيثيتن ۾ ظاهر ڪيا وڃن. تعليم جي نالي تي پرائيويٽ اسڪولن ۽ مارڪيٽنگ ۽ پبلسٽيءَ لاء ، بورڊ ڀرفان انهن ئي راشي ڪلرڪن، ڪامورن جي سازش سان انهن ئي پرائيويٽ اسڪولن جي شاگردن، جن کي فرسٽ ڪلاس ۽ پوزيشنون ڏياريون وڃن ٿيون چڪاس ڪرائڻ گهرجي. سرڪاري ۽ پرائيويٽ ادارن جو هڪ جهڙو نساب لازمي هُجڻ گهرجي، گهوسٽ ۽ گهوسڙو ماسترن، ڊاڪترن ۽ ٻين ملازمن جي وچ ۾ رڪاوٽون وجهجن ۽ سياسي بيان بازين کان پسيرو ٿي سنڌ ڪاز لاءِ ڪم ڪجي صرف سنڌ ڪاز لاءِ.
