سنڌ ۾ يارهين ۽ ٻارهين ڪلاس جي هلندڙ امتحان ۾ ڪاپي جي ڌُم متل آهي، سمارٽ فونن ذريعي پيپر آئوٽ ٿيڻ وڌيڪ آسان بڻجي ويو آهي، ”واٽس ايپ“ اپليڪيشن امتحان حال ۾ خاموشي سان نقل ڪرڻ جو وڏو ذريعو بڻيل آهي، قلم 144 لاڳو هئڻ باوجود شهرن ۾ فوٽو اسٽيٽ جو ڪاروبار هلندڙ آهي، امتحاني سينٽرن جي ٻاهران نقل مافيائن جا ديرا قائم آهن، افسوس جهڙي ڳالھ آهي ته والدين توڙي پيغمبري پيشي سان لاڳاپيل استاد به هن ڪڌي ڪم ۾ اڳيان اڳيان آهن، حالت اها آهي ته نقل ڪرائيندڙن جي سرعام سينٽرن ۾ اچ وڃ جاري آهي، سينٽرن تي ڊيوٽي ڏيندڙپوليس اهلڪار شو پيس بڻيل آهن، انهن به انهي خير جي ڪم ۾ پنهنجو حصو ونڊايو آهي، نقل پهچائڻ ۾ سهولتڪار جو ڪردارادا ڪري رهيا آهن، هيرت جهڙي ڳالھ آهي ته اڄ جا والدين توڙي استاد اجائي رحم جي نالي تي شاگردن جو ٻيڙو ٻوڙي رهيا آهن، نقل ذريعي ٻارن جو مستقبل تباھ ٿي رهيو آهي، نقل ڪرڻ سبب شاگردن جي اهليت ۽ معيار ختم ٿيندو پيو وڃي، ضرورت ان ڳالھ جي آهي ته والدين توڙي بورڊ انتظاميا ۽ تعليم کاتي جي ذميدارن ۽ اسان سڀني جي ذميداري آهي ته اسان هلندڙ امتحانن ۾ ڪاپي ڪلچر کي ختم ڪرائڻ ۾ پنهنجي حصي جو ڪم ڪريون ۽ اجائي رحم واري فيس ماسڪ کي لاهي ڦٽو ڪري حقيقت پسند ٿيون.
نقل ڪيل اڳتي هلن بہ اوترا ئي ٿا. اڄڪلهہ اعلىٰ تعليم لاءِ داخلا کان وٺي نوڪري تائين هر شيءِ ۾ ٽيسٽ جو اچڻ هڪ سٺي روايت آهي جنهن سان رڳو نقل تي آيل رهجيو وڃن. باقي حڪومت چاهي تہ سڀ ڪجهہ ٿي سگهي ٿو. پر الائي ڇو ان پاسي ڌيان ناهي.
تعليمي ادارن کي استاد ئي ھلائين ٿا منھنجي ناقص ذھن مطابق ان ڪاپي ڪلچر جا ذميوار اھي استاد ئي آھن. جيڪڏھن اسڪول کي ھلائيندڙ انتظاميه چاھي ته ان ڪاپي ڪلچر تي ڪافي ڪنٽرول ٿي سگھي ٿو. اھو منهنجو ذاتي ّخيال آھي.
