اڄڪلھہ فصلن تي جيتن جو حملو ۽ فصلن تي بيمارين جو حملو عام ٿي ويو آھي ۔ جيتن جي حملي ۾ ميلي بگ ، اڇي مک ، سائو مهلو ، ڪيڙو وغيره اچي وڃن ٿا ۔ ۽ بيمارين ۾ پن ويڙھہ وائرس ، بيڪٽيريا ، نيماٽوڊس ۽ فنجي وغيره اچي وڃن ٿا ۔ فصلن تي جيتن جو حملو ، ۽ بيماريون هر سال ساڳي ئي صورت ۾ ڪر کڻن ٿيون ، ساڳيا جيت ، ۽ ساڳيون بيماريون ۽ ساڳئي نقصان جون نشانيون ۔ انهيءۡ جو اهم ڪارڻ اهو آھي جو اسان وٽ آبادگار هر سال ساڳي ئي زمين ۾ ساڳيو ئي فصل پوکين ٿا ، انهي ڪري ساڳيا جيت ۽ ساڳيون بيماريون جلدي حرڪت ۾ اچن ٿيون ۔ مثال طور : هڪ سال پهرئين پوکيل وونئڻن تي جن جيتن حملو ڪيو انهن جيتن جا آنا اتي موجود رهن ٿا ، ۽ ٻئي سال انهيءۡ زمين ۾ وونئڻ لڳائڻ سان اهي جيت جنم وٺي پنهنجو ڪم شروع ڪري ڏين ٿا ۔! ۽ جيڪي اڳئين سال وونئڻن ۾ بيماريون هيون ، تن جو اثر اتي موجود هجي ٿو ، تنهن سان اهي ساڳيون بيماريون وري پيدا ٿيو پون ٿيون ۔! جيتن جو حملو يا بيمارين جو ساڳي فصل تي ساڳي صورت ۾ موٽي اچڻ جو هڪ ٻيو بہ سبب آھي جو ، اسان وٽ آبادگار فصل جي ڪٽائي ٿيڻ کان پوء زمين جي چڱيءۡ طرح صفائي نٿا ڪن ، ان ڪري جيتن جا آنا ، ۽ بيمارين جا اثر اتي موجود هجن ٿا ، انڪري نئين لڳايل فصل تي يڪدم حملو ڪن ٿا ۔ اسان وٽ آبادگارن کي اها خبر گهٽ هوندي آھي تہ ڪو فصلن جو بہ خاندان ٿيندو آھي ، يا مختلف شڪلين وارا فصل هڪ ئي خاندان سان تعلق رکندڙ آھن ۔! مختلف شڪلين وارن فصلن جو هڪ ئي خاندان هئڻ جي ڪري انهن فصلن تي ساڳن جيتن ۽ ساڳين بيمارين جو حملو ٿيندو آھي۔ جيئن : وونئڻن ۽ ڀينڊين جو تعلق هڪ ئي خاندان Mallow Family سان آھي ، تنهن ڪري انهن ٻنهي فصلن تي ساڳن جيتن ۽ ساڳين بيمارين جو ئي حملو ٿيندو آھي ۔ جيتن جي حملي ۾ ، ميلي بگ ، سائو مهلو ، اڇي مک ۽ ڪيڙو وغيره ، ۽ بيمارين ۾ پن ويڙھہ وائرس وغيره ۔ پٽاٽو ۽ ٽماٽو بہ هڪ ئي خاندان Solanceus سان تعلق رکن ٿا ، تنهن ڪري انهن ٻنهي فصلن جون بيماريون بہ ساڳيون ئي ٿين ٿيون ۽ ساڳن ئي جيتن جو حملو پڻ ٿئي ٿو ۔ انهيءۡ کان علاوه اناج وارن فصلن جو تعلق بہ هڪ ئي خاندان Grains and cereals سان آھي ، تن ۾ ڪڻڪ ، ساريون ، جوئر ۽ جو وغيره ۔ هنن فصلن جون بيماريون ۽ جيتن جو حملو هڪٻئي سان ملندڙ جلندڙ آھن ۔ اهي سڀ ڳالهيون ذهن ۾ رکي آبادگارن کي هڪجهڙي خاندان رکڻ وارن فصلن جي پوکيءۡ ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٻن سالن جو وقفو ڪرڻ گهرجي ، ۽ ھڪ ئي زمين ۾ ھر سال ٻئي خاندان رکڻ واري فصل جي چونڊ ڪن ، فصلن جي واري وٽي ڪرڻ سان فصلن جي واڌ ويجھہ سميت پيداوار ۾ بہ پڻ سڌارا ايندا ۔ ڇو تہ هڪجهڙو خاندان رکڻ وارا فصل هڪٻئي پٺيان ساڳي ساڳي زمين ۾ پوکڻ سان نہ صرف بيماريون وڌن ٿيون ، پر زمين جي ڪارڪردگي پڻ متاثر ٿئي ٿي، ۽ بيماريون برقرار رهن ٿيون ۔! مختلف مختلف خاندان وارا فصل پوکڻ يعني هر مند ۾ مٽ مٽ خاندانن وارا فصل پوکڻ سان نہ صرف جيتن جي حملي ۽ بيمارين تي ضابطو ايندو ، پر اسان جي فصلن جي پيداوار ، صحتمندي ۽ زمين جي ڪارڪردگي تي بہ سٺا اثر پوندا ۔ طالب حسين سولنگي دادو ۔۔ Talib Hussain Solangi.
