ڪينئن رجھايان توکي، ڪينئن پرچايان... غلام رسول چانڊيو ھُن جي حَسين چھري تي رتَ جا ڦِھنگا، مٿي تان لٿل رَئو، ڳِڄيءَ مان ڇِڪي پٽيل دُھري، اکين ۾ لُڙڪ، جھوليءَ ۾ سَمبارا جي مورتي ۽ ھڪ ھٿ ۾ سنڌوءَ جي پاڻيءَ جو ڀريل ٿانءُ ھيو. جينئن ئي لطيف سائين جي اڱڻ تي پھتي ته تاريخ ۾ پھريون دفعو فقيرن وائي اڌ ۾ روڪي، ۽ دنبورن سميت اٿي، ڪنڌ نوائي وڏي احترام سان سندس آجيان ڪيائون، لطيف جون ڇِڙَيَل وايوُن ڪڏھن به، ڪنھن لاءِ به اڌ ۾ نه رُڪيون ھيون ۽ نه ئي فقيرن ڪڏھن ڪنھن لاءِ اٿي بيھي ڪنڌ نوائي آجيان ڪئي ھئي، سڀئي حيران ھئا ته ھيءَ ڪير ھئي.!! ھڪ فقير سندس اُگھاڙي مٿي تي اجرڪ اوڍائي، چَھري تان رت جا داڳ صاف ڪيا ۽ لطيف سائين جو دَنبورو سندس حوالي ڪيو، سنڌو_سنڌوءَ جي پاڻيءَ ڍڪ سان نڙي آلي ڪئي ۽ تنبوري جي تارن تي ھٿ ڦيرڻ لڳي. دنبوري جي تارن تي ھٿ ڇا ڦيريائين، بس رڳي ڪيڏاري جون ھَڪلون ۽ گھوڙن جون ھِڻڪارون سڄي ماحول ۾ ماتم برپا ڪرڻ لڳيون، ھڪ نَديِ ھئي جنھن کي سنڌو ندي پئي سڏيائون، ان جي ڪنارن سان ڪيئي شھر اڏيل ھيا، شھر ڇا ھيا ھڪ حسين دنيا ھئي، ڪو به مذھب نه ھيو نه ئي ڪو قبيلو، آڏاڻا ھئا، نِير ھيو ۽ عورتن جي ڳچين ۾ سچن ھيرن جا ھار پيل ھيا، سڀئي ھڪ ٻئي جون سھيليون ھيون، ھر وستيءَ ۽ واھڻ ۾ گُنديون اَنَ سان ڀريل ھيون ۽ نارَ اُڙھِي رھيا ھيا، ملاح ٻيڙين کي، ھڪڙا ھلائي رھيا ھيا ته ٻيا سنڌو نديءَ جي سير ۾ سِڙَھ اُڀا ڪريو، ڪي مڇيءَ جو شڪار ڪري رھيا ھيا ته ڪي پرڏيھ ڏانھن پوريندي، پنھنجن وَھُن سان ٻکين پئي موڪلائي رھيا ھئا، پريان رازَن نوان گھر پئي اڏيا ته ھاري ھَرن جي مُٺين کي مضبوط جھلي، وڏن سنڱن وارن ڏاندن کي ” کَٻي پُٽ، آءُ پٽ...سَڄي پٽ“ جون ھُونگارون ڪندي ھَرَ جوٽيو بيٺا ھيا، اوڙَ اوڙ سان پئي ڀَڳائون، متارن ڏاندن کي به مستي اھڙي جو، چوٿين ڪلي تي به ڪُرڪيا نه ٿي ، اَنَن جوُن دَنِيوُن، مال جا ڌڻ ۽ موسيقي فطرت جي ھر لقاءَ کي موھي رھي ھئي. ھڪ حسين دنيا ھئي جنھن ۾ نفرت نالي جو ڪو تصور ئي نه ھيو، سنڌو جينئن ٿي دنبوري کي ڇيڙيو، تينئن ٿي سنڌو نديءَ جي سمورن علائقن جي سونھن ۽ رقص نروار ٿيو، ڪٿي ڪَلالن جا ھَٽ ھئا ته ڪٿي موکيوُن مَٽَ ڀريو ويٺيون ھيون ۽ متارن جي اچ وڃ لڳي پئي ھئي، ھڪ ڳوٺ ۾ لوھار ڏانٽا ٺَپي ڏَندِي رھيو ھيو جو لابارن جي مھل اچي مٿان پئي ھئي..... سنڌو دنبوري جي جڏھن گھورَ تارَ ڇيڙيِ ته سڀن کان ڇرڪ نڪري ويا، گھوڙن جون ھڻڪارون جي پھريا ٻڌيون ھئائون، ھاڻ تَراِڙين سان انھن تي سوار به ھئا، جيڪي نديءَ جي ڪناري سان ڳوٺن ۾ ڪاھي پيا ھيا ۽ سنڌو! جنھن ڪڏھن رت جي راند جو سوچيو به نه ھيو ان کان ھڪ آسمان کي ڏاريندڙ دانھن نڪري وئي ھئي ۽ پوءِ آھستي آھستي ڳوٺن ۾ نوان نوان عقيدا ۽ عجيب پوئلڳيءَ جا داستان سِرجي پيا ھئا، خوف ۽ وھشت سنڌوءَ جي ڌرتيءَ کي ويڙھي ويو ھيو ۽ رقص جا ڪنھن پير وڍي ڇڏيا ھيا، لطيف سائين جي آسڻ تي ويٺل ماڻھن ۾ ڪِيھون پئجي ويون. سنڌوءَ دنبورو تَمَر فقير جي حوالي ڪيو جنھن ڪلياڻ جا بيٿ پڙھيا ته ماحول ۾ شانتي آئي، ڀٽائي جي اڱڻ تي موجود ماڻھن ٿڌو شوڪارو ڀريو، پريان ڪِرڙَ وٽِ مَدَن موُنَن ۾ منھن وجھي رُنو پئي، ھو پيڙا جي ان آخري انتھا تي پھتل ھيو جو سنڌوءَ جي اچڻ جي کيس ڪل ئي ڪا نه پئي!! مدن جي آلين اکين اڳيان پھريان رُڪ اسٽيشن جا منظر ڦرڻ لڳا جتي ڀڳت ڪنور رام ڪٺو پئي ويو ۽ پوءِ ڏٺائين ته گھوٽڪي جي ھڪ مندر ۾ به ڀڳت ڪنور جي مورتيءَ کي ڪٺو پئي ويو، ڪنور جي شھادت جو سلسلو بند نه ٿيو ھيو!! مدن سوچيو: ”ڇا محبت ۽ امن جو ڪوس ائين جاري رھندو“.؟ ”ڪينئن ريجھايان توکي، ڪينئن پرچايان، ڏس ڪو ڏانءُ ڏس ڪو ڏانءُ“ سنڌوءَ جي جھولي مان ٽِپُ ڏيئي سَنبارا ٻاھر نڪتي، پر سندس پيرن ۾ ڇيريون نه ھيون، پوءِ به ھن ھو بھو ڀڳت ڪنور رام وارو رقص ڪرڻ شروع ڪيو، ھڪ ھٿ مٿي کڻي جھمر ھڻڻ لڳي: مدن جي ڪنين ڀڳت جو آلاپ پيو: ”اچ ته پيارل ڪريون پرڇاءُ، ساڻ سليمان چئي ڪريون سرچاءُ، لائق ناھيان، پوءِ به تنھنجڙي آھيان، تنھنجڙي آھيان، ڏس ڪو ڏانءُ.“ ۽ مدن کان ھڪ اھڙي ريھ نڪتي جو لطيف سائين بيچين ٿي ، مونن مان منھن مبارڪ ڪڍي مٿي نھاريو ۽ تمر فقير کيس ھڪ اڇو اجرو ڪپڙو وڌائي ڏنو جنھن سان لطيف پنھنجا نيڻ اگھيا ۽ مدن ڏي وکون کنيائين پئي ته سنڌو سندس ھٿ جھلي ورتو، لطيف جي وجود مان سسئي جون سڀئي آھون ۽ دانھون نڪتيون، رامڪلي جي اکين کي روڻيون پيون، ۽ کاھوڙين اھا جوءِ ڏوري، جتي سونھان منجھي پوندا ھئا، لطيف سائين جي نظر ڪيڏاري تي پئي جتي رِڻُ گَجيِ راڙو ڪري رھيو ھيو، ڀٽائي جو وجود وجدان جي آخري حد ڇھي رھيو ھيو ۽ گھوٽڪيءَ ۾ باھ جا الا آسمان سان ڳالھيون ڪري رھيا ھئا. لطيف سائين مدن کي سڏيو ۽ پاڻ اچي سنڌوءَ کي مٿي تي ھٿ رکيائين، سنڌو روئي رھي ھئي ۽ ڀڳت ڪنور جي ڀڳل مورتيءَ مان مسلسل راڳ آلاپجي رھيو ھيو. ”ڪينئن ريجھايان توکي، ڪينئن پرچايان، ڏس ڪو ڏانءُ ڏس ڪو ڏانءُ“ سنڌوءَ جون اکيون نديون بڻجي پيون ھيون ۽ فقير دنبوري جي تارن تي آلن نيڻن سان ھٿ ڦيريندا ٿي رھيا ۽ سمبارا بنا ڇيرين رقص جي آخري سرحد به ٽپي چڪي ھئي... سنڌو، ڀٽائي ۽ سمبارا جي ھيءَ پھرين ملاقات نه ھئي، ھنن ڪيئي دفعا گڏجي اوڇگارون ڏنيون ھيون، پر الاءِ ڇو ھن دفعي ٽنھي جي اکين مان نير وھڻ جو سلسلو بند نه پئي ٿيو، مدن ۽ تمر جي وجود ۾ ته ڪيڏارو ڇڙيل ھيو پر باھ جي اُلن ۾ به ڀڳت ڪنور جا آلاپ بند نه ٿي ٿيا: ڀلو....ڀلو...منھنجي نماڻين جا ماڻ....... سنڌو، سيد ۽ مدن تنبورن ڏانھن ھٿ وڌايو ته تمر فقير به تنبوري کي سڌو ڪيو، سنبارا گھڙي کن لاءِ رقص بند ڪري گوڏا اونڌا ڪري سنڌوءَ سامھون ٿي ويٺي، لطيف سائين دنبوري جي تارن کي ڇيڙيو ته سنڌوءَ کان ريھ نڪتي، ڀٽائي بيٿ ڏنو: آءُ نه گڏي پِرينئن کي، توُن ٿو لھين سِڄَ، آءُ جي ڏيائين سَنيھا، سي نيئي پريان کي ڏِجُ وڃي ڪيچ چَئِجُ، ته ويچاري واٽ مئي. ۽ لطيف سائين ٻيو بيٿ ڇيڙيو: کُھي جا کَنيائين، وِکَ تَنھن ويجھِي ڪَئي، ڇڪي ڇِنيائين، پَنڌُ مڙوئي پَٻَ جو. تَمَر فقير اڃان وراڻو ڏيڻ جي ڪئي ته گھوٽڪي جي شھر ۾ ھزارين ماڻھو امن جي صدا بلند ڪري نڪري پيا ۽ سنڌوءَ جي چَپي چَپي تي انتھا پسنديءَ خلاف آواز اچڻ لڳا، جو جتي ھيو ان امن جا گيت چوڻ شروع ڪيا ۽ ڀڳت ڪنور جي مُورتيءَ جي ڀڳل چَھري تي مُرڪ پکڙجي وئي.... ڀٽائي اٿيو ۽ سنڌوءَ جي مٿي تي ھٿ رکي صرف ايترو چيائين: ”جيستائين آءُ آھيان، سنڌو توکي وھشتن جي وات ۾ ڪير به وجھي نه سگھندو“ ۽ سنڌو اٿي پنھنجي رَئي مان امن جو جھنڊو کڻي پنڌ پئي.......
