فقير محمد سنڌي
سينيئر رڪن
ڪتاب: "ابا مون کي پڙهاءِ"جو سرسري جائزو...!
فقير محمد سنڌي
علامہ آءِ آ ءِ قاضيءَ جو ٻاراڻي ادب متعلق رايو آهي، تہ "جيڪا قوم پنهنجي ٻارن کي پڙهائي، ڪھاڻيون ٻڌائي ۽ ادب سان نڀائي، اها قوم ڪڏهن بہ پوئتي نٿي رهي."
ٻارن لاءِ ادب جو ميدان سنڌي ٻوليءَ ۾ وقت سان گڏ وڌندو پيو وڃي ۽ انهيءَ واڌاري ۾ ناٽڪ جو اضافو خاص اهميت رکي ٿو. وفا منظور چوهاڻ جو ٻارن لاءِ ناٽڪ ڪتاب "ابا مون کي پڙهاءِ"، جيڪو 2024ع ۾ مهراڻ ادبي سنگت، شڪارپور پاران شايع ٿيو آهي، ٻارن جي نفسيات، روزمرھ تجربن، ۽ سماجي موضوعن تي ڏاڍي سادي پر موثر انداز ۾ لکيو ويو آهي.
ڪتاب جو مهاڳ وحيد محسن جهڙي ليکڪ لکيو آهي جيڪو ٻارن جي ادب سان مسلسل جڙيل رهيو آهي جڏهن تہ بيڪ ٽائيٽل عبدالجبار عبد لکيو آهي، جيڪو ڪتاب جي اهميت ۽ ناٽڪ جي قوت کي نمايان ڪري ٿو.
ڪتاب ۾ شامل ناٽڪ هيٺيان آهن:
ابا مون کي پڙهاءِ
هي ناٽڪ تعليم جي اهميت ۽ والدين جي ذميواريءَ تي ٻڌل آهي. هڪ ٻار جي زبان مان نڪتل اڄ جي دور جي وڏي فرياد آهي، جيڪا پڙهڻ جي خواهش سان گڏ، معاشري جي تعليمي ناانصافيءَ تي بہ سوال اٿاري ٿو.
تعليم لاءِ تڙپ ۽ سماجي اڻبرابريءَ تي مبني درد ڀريو اظهار ڪندي پنھنجي تعليمي گهرج پوري ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو.
اسڪول ۾ برسات :
سادو پر دلچسپ ناٽڪ، جيڪو اسڪولي ماحول، ٻارن جي خوشين ۽ تڪليفن کي نرالو رنگ ڏئي پيش ڪري ٿو. مون جيئن محسوس ڪيو تہ ”وفا منظور چوهاڻ جي ناٽڪ ڪتاب 'ابا مون کي پڙهاءِ' پڻ انهيءَ تسلسل جو حصو آهي، جيڪو ٻارن لاءِ لکڻ جي سنڌي ادبي ڌارا کي اڳتي وڌائي ٿو.“ اسڪولي ٻارن جي ڏکيائين ۽ خوشين تي مشتمل ٻارن جي ذهنن جي بهترين عڪاسي ڪندڙ ناٽڪ جو آسان نمونو پڻ آهي.1970ع کانپوءِ ٻارن لاءِ لکيل ناٽڪن ۾ تعليمي، اخلاقي ۽ سماجي موضوعن کي جديد انداز ۾ پيش ڪرڻ جي ڪوشش نظر اچي ٿي. خاص طور تي شاھ عبداللطيف ڪلچرل سوسائٽي پاران ٻارن جي ناٽڪن جا اسٽيج ڊراما ترتيب ڏنا ويا.“حوالو: "سنڌي ٻاراڻو ادب: جائزو ۽ تجزيو"، رياضت ٻرڙو، انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، ڄامشورو، 2005ع پاڪستان زنده باد:
حب الوطنيءَ تي مبني هي ناٽڪ، ٻارن ۾ ملڪ سان محبت، اتحاد ۽ قربانيءَ جي جذبي لاءِ بيدار ڪري ٿو. دنيا ۾ ٻارن لاءِ لکڻ جو ادب هڪ تمام رنگين، دلچسپ ۽ وسيع ميدان آهي، جتي مختلف ملڪن جا ليکڪ، تعليم ڏيندڙ ۽ ڊراما نويس ٻارن جي ذهني، اخلاقي، تخليقي ۽ جذباتي واڌاري لاءِ گوناگون موضوعن تي ڪم ڪري چڪا آهن. اتي منظور چوهاڻ بہ ملڪي سالميت لاءِ پاڻ موکيو آهي."ماٽيلي ماءُ"جذباتي حوالن سان ڀرپور هي ناٽڪ، خاندان جي اهميت، ماءُ جي قرباني ۽ انساني محبت تي ٻڌل آهي.خاندان، محبت ۽ ڀلائيءَ جي هڪ جذباتي داستان پڻ آهي.
"همدردي"
ٻارن جي اندر انساني احساس پيدا ڪرڻ لاءِ هي ناٽڪ انتهائي سبق آموز آهي.ٻارن کي ٻين جي تڪليف سمجهڻ، مدد ڪرڻ ۽ احساس جا سبق ڏيڻ لاءِ موزون پڻ آهي."همدردي" جي اهميت ۽ ضرورت کي سادي ڪهاڻيءَ جيان پيش ڪيو ويو آهي.”سنڌي ٻوليءَ ۾ ٻارن لاءِ ناٽڪ جي روايت اڻويهين صديءَ جي آخر ۾ ظاهر ٿيئڻ لڳي، جڏهن اسڪولن ۾ تماشبين ۽ خاڪا پڙهائڻ جو رواج پيو . خاص طور تي مخدوم امين فهيم، قمر شهباز ۽عبدالغفار تبسم، جن ٻارن لاءِ مختصر ۽ سبق آموز ناٽڪ لکيا.“حوالو: "سنڌي ٻاراڻو ادب" ڊاڪٽر تنوير عباسي، مهراڻ رسالو، 1982ع
وفا منظور چوهاڻ جي ٻولي آسان، ڳالهائڻ لائق ۽ اسٽيج لاءِ موزون آهي. ٻارن جي ماحول، انهن جي سوچ، احساسن ۽ لاڙن کي نظر ۾ رکندي لکيل هي ناٽڪ، نہ صرف پڙهڻ لاءِ پر اسڪولن ۽ ٻارن جي ادبي پروگرامن لاءِ بہ لاجواب مواد آهي.
"ابا مون کي پڙهاءِ" ٻارن لاءِ ناٽڪن جي دنيا ۾ هڪ اهم واڌارو آهي، جيڪو تعليم، اخلاق، همدردي، ۽ حب الوطنيءَ جا سبق سولي، اثرائتي ۽ ڪارائتي انداز ۾ سمجهائي ٿو . هي ڪتاب استادن، والدين، ۽ خاص طور تي اسڪولي شاگردن لاءِ هڪ قيمتي تحفو آهي.
ڪنھن ڏاهي جو قول آهي،تہ
"ٻارن جي ادب ۾ الفاظ، خوابن جا رنگ ٿين ٿا، جيڪي انهن جي اميدن کي جنم ڏين ٿا.
ٻارن لاءِ لکيل هيءُ ناٽڪن جو مجموعو، "ابا مون کي پڙهاءِ"، نه رڳو ٻارن جي دنيا کي ويجهي نظر سان ڏسي ٿو، پر انهن جي جذبات، خواهشن ۽ مسئلن کي اسٽيج جي روشنيءَ ۾ آڻي وفا منظور چوهاڻ، پنهنجي سادي پر اثرائتي ٻوليءَ سان اهڙا موضوع چٽيءَ نموني پيش ڪيا آهن جيڪي هر گهر، هر اسڪول ۽ هر ٻار جي زندگيءَ سان لاڳاپيل آهن. ڪتاب نون پڙهندڙن، استادن، والدين ۽ اسڪولي ناٽڪ لاءِ مواد ڳوليندڙن لاءِ هڪ اهم ۽ ڪارائتو اضافو آهي، جيڪو نہ فقط ٻارن جي مزاج سان ميل کائي ٿو پر انهن جي ذهني، اخلاقي، ۽ جذباتي واڌاري لاءِ به مددگار ثابت ٿيندو.سنڌي ٻوليءَ ۾ ٻارن جي ادب ۾ ناٽڪ تي ڪجھ محققن ۽ ليکڪن ڪم ڪيو آهي، جيتوڻيڪ اهو موضوع اڃا تائين وسيع توجہ جو منتظر آهي. آخر۾ سسنڌ جي مهان ڪوي شيخ اياز جون ٻارن جي ادب لاءِ ذهني خاڪو آهي تہ "جيڪو ٻارن سان ڳالھائي نٿو سگهي، اهو قوم سان بہ ڳالھائي نٿو سگهي."
فقير محمد سنڌي
علامہ آءِ آ ءِ قاضيءَ جو ٻاراڻي ادب متعلق رايو آهي، تہ "جيڪا قوم پنهنجي ٻارن کي پڙهائي، ڪھاڻيون ٻڌائي ۽ ادب سان نڀائي، اها قوم ڪڏهن بہ پوئتي نٿي رهي."
ٻارن لاءِ ادب جو ميدان سنڌي ٻوليءَ ۾ وقت سان گڏ وڌندو پيو وڃي ۽ انهيءَ واڌاري ۾ ناٽڪ جو اضافو خاص اهميت رکي ٿو. وفا منظور چوهاڻ جو ٻارن لاءِ ناٽڪ ڪتاب "ابا مون کي پڙهاءِ"، جيڪو 2024ع ۾ مهراڻ ادبي سنگت، شڪارپور پاران شايع ٿيو آهي، ٻارن جي نفسيات، روزمرھ تجربن، ۽ سماجي موضوعن تي ڏاڍي سادي پر موثر انداز ۾ لکيو ويو آهي.
ڪتاب جو مهاڳ وحيد محسن جهڙي ليکڪ لکيو آهي جيڪو ٻارن جي ادب سان مسلسل جڙيل رهيو آهي جڏهن تہ بيڪ ٽائيٽل عبدالجبار عبد لکيو آهي، جيڪو ڪتاب جي اهميت ۽ ناٽڪ جي قوت کي نمايان ڪري ٿو.
ڪتاب ۾ شامل ناٽڪ هيٺيان آهن:
ابا مون کي پڙهاءِ
هي ناٽڪ تعليم جي اهميت ۽ والدين جي ذميواريءَ تي ٻڌل آهي. هڪ ٻار جي زبان مان نڪتل اڄ جي دور جي وڏي فرياد آهي، جيڪا پڙهڻ جي خواهش سان گڏ، معاشري جي تعليمي ناانصافيءَ تي بہ سوال اٿاري ٿو.
تعليم لاءِ تڙپ ۽ سماجي اڻبرابريءَ تي مبني درد ڀريو اظهار ڪندي پنھنجي تعليمي گهرج پوري ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو.
اسڪول ۾ برسات :
سادو پر دلچسپ ناٽڪ، جيڪو اسڪولي ماحول، ٻارن جي خوشين ۽ تڪليفن کي نرالو رنگ ڏئي پيش ڪري ٿو. مون جيئن محسوس ڪيو تہ ”وفا منظور چوهاڻ جي ناٽڪ ڪتاب 'ابا مون کي پڙهاءِ' پڻ انهيءَ تسلسل جو حصو آهي، جيڪو ٻارن لاءِ لکڻ جي سنڌي ادبي ڌارا کي اڳتي وڌائي ٿو.“ اسڪولي ٻارن جي ڏکيائين ۽ خوشين تي مشتمل ٻارن جي ذهنن جي بهترين عڪاسي ڪندڙ ناٽڪ جو آسان نمونو پڻ آهي.1970ع کانپوءِ ٻارن لاءِ لکيل ناٽڪن ۾ تعليمي، اخلاقي ۽ سماجي موضوعن کي جديد انداز ۾ پيش ڪرڻ جي ڪوشش نظر اچي ٿي. خاص طور تي شاھ عبداللطيف ڪلچرل سوسائٽي پاران ٻارن جي ناٽڪن جا اسٽيج ڊراما ترتيب ڏنا ويا.“حوالو: "سنڌي ٻاراڻو ادب: جائزو ۽ تجزيو"، رياضت ٻرڙو، انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي، ڄامشورو، 2005ع پاڪستان زنده باد:
حب الوطنيءَ تي مبني هي ناٽڪ، ٻارن ۾ ملڪ سان محبت، اتحاد ۽ قربانيءَ جي جذبي لاءِ بيدار ڪري ٿو. دنيا ۾ ٻارن لاءِ لکڻ جو ادب هڪ تمام رنگين، دلچسپ ۽ وسيع ميدان آهي، جتي مختلف ملڪن جا ليکڪ، تعليم ڏيندڙ ۽ ڊراما نويس ٻارن جي ذهني، اخلاقي، تخليقي ۽ جذباتي واڌاري لاءِ گوناگون موضوعن تي ڪم ڪري چڪا آهن. اتي منظور چوهاڻ بہ ملڪي سالميت لاءِ پاڻ موکيو آهي."ماٽيلي ماءُ"جذباتي حوالن سان ڀرپور هي ناٽڪ، خاندان جي اهميت، ماءُ جي قرباني ۽ انساني محبت تي ٻڌل آهي.خاندان، محبت ۽ ڀلائيءَ جي هڪ جذباتي داستان پڻ آهي.
"همدردي"
ٻارن جي اندر انساني احساس پيدا ڪرڻ لاءِ هي ناٽڪ انتهائي سبق آموز آهي.ٻارن کي ٻين جي تڪليف سمجهڻ، مدد ڪرڻ ۽ احساس جا سبق ڏيڻ لاءِ موزون پڻ آهي."همدردي" جي اهميت ۽ ضرورت کي سادي ڪهاڻيءَ جيان پيش ڪيو ويو آهي.”سنڌي ٻوليءَ ۾ ٻارن لاءِ ناٽڪ جي روايت اڻويهين صديءَ جي آخر ۾ ظاهر ٿيئڻ لڳي، جڏهن اسڪولن ۾ تماشبين ۽ خاڪا پڙهائڻ جو رواج پيو . خاص طور تي مخدوم امين فهيم، قمر شهباز ۽عبدالغفار تبسم، جن ٻارن لاءِ مختصر ۽ سبق آموز ناٽڪ لکيا.“حوالو: "سنڌي ٻاراڻو ادب" ڊاڪٽر تنوير عباسي، مهراڻ رسالو، 1982ع
وفا منظور چوهاڻ جي ٻولي آسان، ڳالهائڻ لائق ۽ اسٽيج لاءِ موزون آهي. ٻارن جي ماحول، انهن جي سوچ، احساسن ۽ لاڙن کي نظر ۾ رکندي لکيل هي ناٽڪ، نہ صرف پڙهڻ لاءِ پر اسڪولن ۽ ٻارن جي ادبي پروگرامن لاءِ بہ لاجواب مواد آهي.
"ابا مون کي پڙهاءِ" ٻارن لاءِ ناٽڪن جي دنيا ۾ هڪ اهم واڌارو آهي، جيڪو تعليم، اخلاق، همدردي، ۽ حب الوطنيءَ جا سبق سولي، اثرائتي ۽ ڪارائتي انداز ۾ سمجهائي ٿو . هي ڪتاب استادن، والدين، ۽ خاص طور تي اسڪولي شاگردن لاءِ هڪ قيمتي تحفو آهي.
ڪنھن ڏاهي جو قول آهي،تہ
"ٻارن جي ادب ۾ الفاظ، خوابن جا رنگ ٿين ٿا، جيڪي انهن جي اميدن کي جنم ڏين ٿا.
ٻارن لاءِ لکيل هيءُ ناٽڪن جو مجموعو، "ابا مون کي پڙهاءِ"، نه رڳو ٻارن جي دنيا کي ويجهي نظر سان ڏسي ٿو، پر انهن جي جذبات، خواهشن ۽ مسئلن کي اسٽيج جي روشنيءَ ۾ آڻي وفا منظور چوهاڻ، پنهنجي سادي پر اثرائتي ٻوليءَ سان اهڙا موضوع چٽيءَ نموني پيش ڪيا آهن جيڪي هر گهر، هر اسڪول ۽ هر ٻار جي زندگيءَ سان لاڳاپيل آهن. ڪتاب نون پڙهندڙن، استادن، والدين ۽ اسڪولي ناٽڪ لاءِ مواد ڳوليندڙن لاءِ هڪ اهم ۽ ڪارائتو اضافو آهي، جيڪو نہ فقط ٻارن جي مزاج سان ميل کائي ٿو پر انهن جي ذهني، اخلاقي، ۽ جذباتي واڌاري لاءِ به مددگار ثابت ٿيندو.سنڌي ٻوليءَ ۾ ٻارن جي ادب ۾ ناٽڪ تي ڪجھ محققن ۽ ليکڪن ڪم ڪيو آهي، جيتوڻيڪ اهو موضوع اڃا تائين وسيع توجہ جو منتظر آهي. آخر۾ سسنڌ جي مهان ڪوي شيخ اياز جون ٻارن جي ادب لاءِ ذهني خاڪو آهي تہ "جيڪو ٻارن سان ڳالھائي نٿو سگهي، اهو قوم سان بہ ڳالھائي نٿو سگهي."