فقير محمد سنڌي
سينيئر رڪن
ڪتاب "جديد ڪهاڻي، فن ۽ موضوع" (تحقيق) عباس ڪوريجو...!
فقير محمد سنڌي
سنڌي ادب ۾ ڪهاڻي جديد دور جي سڀ کان وڌيڪ متحرڪ، فڪري ۽ فني صنفن مان هڪ آهي۔ اڄ جي سنڌي ڪهاڻي رڳو تفريح جو ذريعو نہ پر سماجي، نفسياتي، سياسي، وجودي ۽ فڪري سوالن جو جدلي اظهار بڻجي چڪي آهي۔ ان پس منظر ۾ عباس ڪوريجو جو ڪتاب "جديد ڪهاڻي، فن ۽ موضوع" سنڌي ڪهاڻيءَ جي علمي، تنقيدي ۽ تاريخي اڀياس طور وڏي اهميت رکي ٿو۔
ليکڪ سنڌي ڪهاڻيءَ جي ابتدا کان جديد دور تائين فڪري ۽ فني تبديليون نہ رڳو محفوظ ڪيون آهن پر انهن تي تنقيدي نظر بہ وڌي آهي جيڪا جديد سنڌي تنقيد لاءِ اهم اضافو آهي. ڪتاب کي چئن وڏن حصن ۾ ورهايو ويو آهي:
سنڌي ڪهاڻيءَ جي ارتقا ۽ نظريو، 2000ع کان 2014ع تائين ڪهاڻي ڪتابن جو تنقيدي جائزو، 2015ع–2020ع جي ڪهاڻي ڪتابن جي دستاويزي فهرست ۽ تخليقي پس منظر ۽ تنقيدي نتيجا شامل آهن.
هن ترتيب مان ثابت ٿئي ٿو تہ ڪتاب صرف نظري بحث نہ پر مواد، حوالن، دورن، تخليق ۽ تنقيد جي تسلسل تي مبني هڪ مڪمل تحقيقي ڪم آهي۔سنڌي ڪهاڻيءَ جي ارتقا بابت عباس ڪوريجو جو نقطۂ نظر اهو آهي،، تہ :
ليکڪ سنڌي ڪهاڻيءَ جي سفر کي ٽن مرحلن ۾ ورهائي ٿو ۽ اهو سمجهائي ٿو تہ ڪهاڻي رڳو ادبي صنف نہ پر سماجي شعور، تاريخي بيداري ۽ نفسياتي تحرڪ جو عڪس آهي ڪوريجو سنڌي ڪهاڻيءَ جون هي خاصيتون نمايان ڪري ٿو:ڳوٺاڻو پس منظر ۽ قومي درد، عورت جي داخلي جدوجهد جو تسلسل، وجودي سوال ۽ فڪري بيچيني، زبان جي شعري جماليات ۽ محاوري جي تازگي ۽ تاريخ، لوڪ ڪلچر ۽ سياسي احتجاج جو گڏيل اظهار ڪيو آهي.
عباس ڪوريجو جو وڏو ڪمال اهو آهي، تہ هو ڪهاڻيءَ کي رڳو ادبي متن نہ پر تاريخ ۽ شعور جي تحريڪ طور ڏسي ٿو۔
فني ۽ تنقيدي انداز
ڪوريجو هر ڪهاڻي ڪتاب کي چوڪنڊي بنيادن تي پرکي ٿو:
فني جوڙجڪ (پلاٽ، اسلوب، زبان)، خيالن جي گهاٽائي ۽ موضوع جي پختگي، سماجي، تاريخي ۽ ثقافتي اهميت رکي آهي ۽ تخليقي نواڻ ۽ بيان جو انداز نرالو پيش ڪيو ويو آهي.
اهو طريقو جديد سنڌي تنقيد ۾ گهٽ نظر اچي ٿو جيڪو هن ڪتاب کي وڌيڪ معتبر بڻائي ٿو۔2000ع–2014ع تائين ڪهاڻين جو تنقيدي جائزو.
ڪتاب ۾ شامل ڪجھ اهم ڪتابن تي بحث هن ريت آهن. امر جليل، رت اسان جا رشتا، نورالهديٰ شاهه، هزارين رستن تي هلندڙ عورت، تنوير عباسي، ڪوٺيءَ جي ڪهاڻي، علي بابا، پوءِ بہ سج اڀريو آهي ۽ انور علي، رشيد ڀٽي، عبدالوهاب سهتو، حفيظ شيخ وغيره جا ڪتاب بہ ان باب جو حصن آهن.
هر ڪتاب تي تجزيو انفرادي طور پيش ڪيو ويو آهي، نہ فهرست طور نہ سرد جُملن سان2015ع 2020ع جي دستاويزي فهرست هڪ اهم ادبي ڪارنامو پڻ آهي.
پهريون ڀيرو سنڌي ڪهاڻي ڪتابن جي باقاعده فهرست تيار ڪئي وئي آهي جيڪا مستقبل جي محققن، شاگردن ۽ يونيورسٽين لاءِ بنيادي ريفرنس بڻجندي
ارپنا
ڪتاب ٻن اهم شخصيتن ڏانهن ارپيل آهي:عبدالماجد ڀرڳڙي سنڌي ڪمپيوٽنگ ۽ ڊجيٽل ٻوليءَ جي بقا جو معمار ۽ الطاف شيخ عالمي مسافر ۽ سنڌي سفرنامي جو اهم نالو سڃاتو وڃي ٿو.
هي ارپنا ٻڌائي ٿي تہ سنڌي ادب صرف تخليق نہ پر ٽيڪنالاجي، ترجمي ۽ عالمي فڪر سان ڳنڍيل آهي.
ڪتاب جون نمايان خوبيون
تاريخي، تنقيدي، تخليقي بحث سان آهي.
سنڌي ڪهاڻيءَ جي پهرين وڏي پئماني واري دستاويزي فهرست، سادي، ادبي، سليس زبان،تحقيقي ماخذ ۽ سالوار ترتيب۽ يونيورسٽين تحقيقن لاءِ اهم بنياد رکيو آهي.
ڪجھ هنڌ تجزيو وڌيڪ کلي سگهي پيو، عورت ڪهاڻيڪار بابت الڳ باب نہ رکيو ويو۽ آن لائين / ڊجيٽل ڪهاڻين جو ذڪر محدود آهي.
سنڌي ڪهاڻي فرد جي تڙپ، سماج جي بيچيني ۽ تاريخ جي ڌڙڪن کي گڏ کڻي هلندڙ اها صنف آهي.جيڪا رڳو پڙهبي نہ پر محسوس بہ ڪئي ويندي آهي. عباس ڪوريجي جو هي ڪتاب ڪهاڻيءَ جي سفر کي رڳو بيان نٿو ڪري پر ان جي فڪر، فن، جماليات ۽ جدوجهد کي گڏ سمجهائي پيش ڪري ٿو
هي ڪتاب ثابت ڪري ٿو تہ سنڌي ڪهاڻي زنده، متحرڪ ۽ مستقبل ڏانهن وڌندڙ روشنيءَ جو رستو پاڻ سان کڻي هلي رهي آهي.
هي رڳو هڪ تحقيقي ڪتاب نہ پر سنڌي ڪهاڻيءَ جي تاريخ، فڪر ۽ ايندڙ نسلن لاءِ هڪ حوالو آهي.
فقير محمد سنڌي
سنڌي ادب ۾ ڪهاڻي جديد دور جي سڀ کان وڌيڪ متحرڪ، فڪري ۽ فني صنفن مان هڪ آهي۔ اڄ جي سنڌي ڪهاڻي رڳو تفريح جو ذريعو نہ پر سماجي، نفسياتي، سياسي، وجودي ۽ فڪري سوالن جو جدلي اظهار بڻجي چڪي آهي۔ ان پس منظر ۾ عباس ڪوريجو جو ڪتاب "جديد ڪهاڻي، فن ۽ موضوع" سنڌي ڪهاڻيءَ جي علمي، تنقيدي ۽ تاريخي اڀياس طور وڏي اهميت رکي ٿو۔
ليکڪ سنڌي ڪهاڻيءَ جي ابتدا کان جديد دور تائين فڪري ۽ فني تبديليون نہ رڳو محفوظ ڪيون آهن پر انهن تي تنقيدي نظر بہ وڌي آهي جيڪا جديد سنڌي تنقيد لاءِ اهم اضافو آهي. ڪتاب کي چئن وڏن حصن ۾ ورهايو ويو آهي:
سنڌي ڪهاڻيءَ جي ارتقا ۽ نظريو، 2000ع کان 2014ع تائين ڪهاڻي ڪتابن جو تنقيدي جائزو، 2015ع–2020ع جي ڪهاڻي ڪتابن جي دستاويزي فهرست ۽ تخليقي پس منظر ۽ تنقيدي نتيجا شامل آهن.
هن ترتيب مان ثابت ٿئي ٿو تہ ڪتاب صرف نظري بحث نہ پر مواد، حوالن، دورن، تخليق ۽ تنقيد جي تسلسل تي مبني هڪ مڪمل تحقيقي ڪم آهي۔سنڌي ڪهاڻيءَ جي ارتقا بابت عباس ڪوريجو جو نقطۂ نظر اهو آهي،، تہ :
ليکڪ سنڌي ڪهاڻيءَ جي سفر کي ٽن مرحلن ۾ ورهائي ٿو ۽ اهو سمجهائي ٿو تہ ڪهاڻي رڳو ادبي صنف نہ پر سماجي شعور، تاريخي بيداري ۽ نفسياتي تحرڪ جو عڪس آهي ڪوريجو سنڌي ڪهاڻيءَ جون هي خاصيتون نمايان ڪري ٿو:ڳوٺاڻو پس منظر ۽ قومي درد، عورت جي داخلي جدوجهد جو تسلسل، وجودي سوال ۽ فڪري بيچيني، زبان جي شعري جماليات ۽ محاوري جي تازگي ۽ تاريخ، لوڪ ڪلچر ۽ سياسي احتجاج جو گڏيل اظهار ڪيو آهي.
عباس ڪوريجو جو وڏو ڪمال اهو آهي، تہ هو ڪهاڻيءَ کي رڳو ادبي متن نہ پر تاريخ ۽ شعور جي تحريڪ طور ڏسي ٿو۔
فني ۽ تنقيدي انداز
ڪوريجو هر ڪهاڻي ڪتاب کي چوڪنڊي بنيادن تي پرکي ٿو:
فني جوڙجڪ (پلاٽ، اسلوب، زبان)، خيالن جي گهاٽائي ۽ موضوع جي پختگي، سماجي، تاريخي ۽ ثقافتي اهميت رکي آهي ۽ تخليقي نواڻ ۽ بيان جو انداز نرالو پيش ڪيو ويو آهي.
اهو طريقو جديد سنڌي تنقيد ۾ گهٽ نظر اچي ٿو جيڪو هن ڪتاب کي وڌيڪ معتبر بڻائي ٿو۔2000ع–2014ع تائين ڪهاڻين جو تنقيدي جائزو.
ڪتاب ۾ شامل ڪجھ اهم ڪتابن تي بحث هن ريت آهن. امر جليل، رت اسان جا رشتا، نورالهديٰ شاهه، هزارين رستن تي هلندڙ عورت، تنوير عباسي، ڪوٺيءَ جي ڪهاڻي، علي بابا، پوءِ بہ سج اڀريو آهي ۽ انور علي، رشيد ڀٽي، عبدالوهاب سهتو، حفيظ شيخ وغيره جا ڪتاب بہ ان باب جو حصن آهن.
هر ڪتاب تي تجزيو انفرادي طور پيش ڪيو ويو آهي، نہ فهرست طور نہ سرد جُملن سان2015ع 2020ع جي دستاويزي فهرست هڪ اهم ادبي ڪارنامو پڻ آهي.
پهريون ڀيرو سنڌي ڪهاڻي ڪتابن جي باقاعده فهرست تيار ڪئي وئي آهي جيڪا مستقبل جي محققن، شاگردن ۽ يونيورسٽين لاءِ بنيادي ريفرنس بڻجندي
ارپنا
ڪتاب ٻن اهم شخصيتن ڏانهن ارپيل آهي:عبدالماجد ڀرڳڙي سنڌي ڪمپيوٽنگ ۽ ڊجيٽل ٻوليءَ جي بقا جو معمار ۽ الطاف شيخ عالمي مسافر ۽ سنڌي سفرنامي جو اهم نالو سڃاتو وڃي ٿو.
هي ارپنا ٻڌائي ٿي تہ سنڌي ادب صرف تخليق نہ پر ٽيڪنالاجي، ترجمي ۽ عالمي فڪر سان ڳنڍيل آهي.
ڪتاب جون نمايان خوبيون
تاريخي، تنقيدي، تخليقي بحث سان آهي.
سنڌي ڪهاڻيءَ جي پهرين وڏي پئماني واري دستاويزي فهرست، سادي، ادبي، سليس زبان،تحقيقي ماخذ ۽ سالوار ترتيب۽ يونيورسٽين تحقيقن لاءِ اهم بنياد رکيو آهي.
ڪجھ هنڌ تجزيو وڌيڪ کلي سگهي پيو، عورت ڪهاڻيڪار بابت الڳ باب نہ رکيو ويو۽ آن لائين / ڊجيٽل ڪهاڻين جو ذڪر محدود آهي.
سنڌي ڪهاڻي فرد جي تڙپ، سماج جي بيچيني ۽ تاريخ جي ڌڙڪن کي گڏ کڻي هلندڙ اها صنف آهي.جيڪا رڳو پڙهبي نہ پر محسوس بہ ڪئي ويندي آهي. عباس ڪوريجي جو هي ڪتاب ڪهاڻيءَ جي سفر کي رڳو بيان نٿو ڪري پر ان جي فڪر، فن، جماليات ۽ جدوجهد کي گڏ سمجهائي پيش ڪري ٿو
هي ڪتاب ثابت ڪري ٿو تہ سنڌي ڪهاڻي زنده، متحرڪ ۽ مستقبل ڏانهن وڌندڙ روشنيءَ جو رستو پاڻ سان کڻي هلي رهي آهي.
هي رڳو هڪ تحقيقي ڪتاب نہ پر سنڌي ڪهاڻيءَ جي تاريخ، فڪر ۽ ايندڙ نسلن لاءِ هڪ حوالو آهي.