Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
www.facebook.com
باب ١٣: سنڌ جي واپارين ۽ موحد خاندانن جي اصل سڃاڻپ — تاريخي شاهديون ۽ لکتن جو تقابلي جائزو
---
1. عرب مؤرخن وٽ سنڌ جي موحد واپارين جو ذڪر
البلاذري (فتوح البلدان) ۾ سنڌ جا رهواسي “أهل التوحيد من السند” طور بيان ٿيل آهن، جن جو واپار ۽ ايماني سچائي ٻنهي تي زور ڏنو ويو آهي.
المسعودي (مروج الذهب) سنڌ جي خانداني واپارين بابت لکي ٿو ته “انهن جا معاهدا، امانتون ۽ واعدا ٻين قومن کان وڌيڪ مضبوط هئا.”
ابن خرداذبه سنڌ جي بندرن (ديبل، لهري بندر) تي “تاجران السند” جو ذڪر وڏي اهميت سان ڪري ٿو.
اهي سڀ حوالا هڪ ڳالهه ثابت ڪن ٿا:
نسب صاف، نالا سادا، ۽ نسبت سند سان جڙيل. ڪابه بگڙيل لقب وارو ذڪر موجود نه آهي.
---
2. هند، فارس ۽ مقامي روايتن ۾ نالن جي مختلف صورتون
فارسي لکتن ۾ سنڌي واپارين کي “سِندِگان” يا “سِندوان” ڏئي لکيو ويو، جيڪو عربي “سند” مان ئي نڪتل آهي.
سنسڪرت ۽ برهمي متن ۾ لفظ “सिन्धु-जना” (Sindhu-jana) استعمال ٿيو، جنهن جو مطلب “سنڌ جا ماڻهو” آهي.
مقامي پراڻن راڄوڙن جي لکتن ۾ نالا آواز جي حساب سان بدلجي ويل نظر اچن ٿا، پر اصليت اڃا به “سند/سنڌ” سان جڙيل آهي.
هي واضح ڪري ٿو:
بگڙجڻ جو عمل مقامي آواز جي اثر سان ٿيو، نه خانداني نسب جي تبديلي سان.
---
3. اسلامي اصول — نسب کي بگاڙڻ جي ممانعت
قرآن مجيد:
“ولا تلبسوا الحق بالباطل وتكتموا الحق وأنتم تعلمون” (البقرة: 42)
ـ سچ کي بگاڙڻ ۽ غلط سان ملائڻ کان روڪيو ويو.
صحيح حديث:
رسول الله ﷺ فرمايو:
“ليس من رجل ادعى لغير أبيه وهو يعلمه إلا كفر” (مسلم 1370)
ـ جيڪو ڄاڻي ٻجهي پنهنجو نسب بدلائي، وڏو گناهه ڪري ٿو.
هي بنيادي اصول ٻڌائن ٿا ته نسب، نالو ۽ سڃاڻپ کي تبديل ڪرڻ شرعاً جائز ناهي.
---
4. يوناني، چيني ۽ رومي ذريعن مان سنڌ جي واپارين جا غير اسلامي حوالا
يوناني مورخ Megasthenes سنڌ جي باشندن کي “Indikoi” لکي ٿو، جنهن ۾ نه لقب آهن، نه اضافي نسبت.
چيني رڪارڊ (Tang Annals) ۾ “سن-تو” (San-Tu) لکيل آهي، جيڪو سنڌ جي واپارين کي بيان ڪري ٿو.
رومي جغرافيه نگار Pliny “Sindon” لکي ٿو — جيڪو سنڌ ۽ سندن واپار جي علامت آهي.
اهي سڀ عالمي ذريعا ثابت ڪن ٿا:
بنيادي نالو هميشه هڪ — Sind / Sindh.
---
5. بگڙيل روايتن جي پيدا ٿيڻ جا سبب
1. مقامي لهجن جو دٻاءُ
ڳوٺاڻن تلفظن ۾ نالن جو لهجو وقت سان بدلجي ويو.
2. سياسي منصوبابندي
ڪجهه دورن ۾ خاندانن کي گهٽ يا وڌ ڏيکارڻ لاءِ لقب ٺهرايا ويا.
3. لکت جو غلط منتقل ٿيڻ
نقل ڪرڻ وقت ڪاتب غلط حرف شامل يا حذف ڪندا رهيا.
4. استعماري (برطانوي) دور
انگريزي لکت ۾ “Sindh → Scind, Send, Sindee” جهڙيون شڪلون ٺهيون.
---
6. اصل جي واپسي — صحيح علمي تحقيق جو طريقو
١۔ عربي، رومي، چيني ۽ فارسي ذريعن جو تقابلي مطالعو
٢۔ قرآن ۽ حديث جي اصولن مطابق نسب جو جائزو
٣۔ قديم هٿ لکتن ۽ سفرنامن جي تصديق
٤۔مقامي روايتن مان غير ثابت لقبن کي الڳ ڪرڻ
٥۔ ثبوتن جي بنياد تي خاندان جي اصل سڃاڻپ کي بحال ڪرڻ
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
Log in to Facebook
Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.
www.facebook.com
---
1. عرب مؤرخن وٽ سنڌ جي موحد واپارين جو ذڪر
البلاذري (فتوح البلدان) ۾ سنڌ جا رهواسي “أهل التوحيد من السند” طور بيان ٿيل آهن، جن جو واپار ۽ ايماني سچائي ٻنهي تي زور ڏنو ويو آهي.
المسعودي (مروج الذهب) سنڌ جي خانداني واپارين بابت لکي ٿو ته “انهن جا معاهدا، امانتون ۽ واعدا ٻين قومن کان وڌيڪ مضبوط هئا.”
ابن خرداذبه سنڌ جي بندرن (ديبل، لهري بندر) تي “تاجران السند” جو ذڪر وڏي اهميت سان ڪري ٿو.
اهي سڀ حوالا هڪ ڳالهه ثابت ڪن ٿا:
نسب صاف، نالا سادا، ۽ نسبت سند سان جڙيل. ڪابه بگڙيل لقب وارو ذڪر موجود نه آهي.
---
2. هند، فارس ۽ مقامي روايتن ۾ نالن جي مختلف صورتون
فارسي لکتن ۾ سنڌي واپارين کي “سِندِگان” يا “سِندوان” ڏئي لکيو ويو، جيڪو عربي “سند” مان ئي نڪتل آهي.
سنسڪرت ۽ برهمي متن ۾ لفظ “सिन्धु-जना” (Sindhu-jana) استعمال ٿيو، جنهن جو مطلب “سنڌ جا ماڻهو” آهي.
مقامي پراڻن راڄوڙن جي لکتن ۾ نالا آواز جي حساب سان بدلجي ويل نظر اچن ٿا، پر اصليت اڃا به “سند/سنڌ” سان جڙيل آهي.
هي واضح ڪري ٿو:
بگڙجڻ جو عمل مقامي آواز جي اثر سان ٿيو، نه خانداني نسب جي تبديلي سان.
---
3. اسلامي اصول — نسب کي بگاڙڻ جي ممانعت
قرآن مجيد:
“ولا تلبسوا الحق بالباطل وتكتموا الحق وأنتم تعلمون” (البقرة: 42)
ـ سچ کي بگاڙڻ ۽ غلط سان ملائڻ کان روڪيو ويو.
صحيح حديث:
رسول الله ﷺ فرمايو:
“ليس من رجل ادعى لغير أبيه وهو يعلمه إلا كفر” (مسلم 1370)
ـ جيڪو ڄاڻي ٻجهي پنهنجو نسب بدلائي، وڏو گناهه ڪري ٿو.
هي بنيادي اصول ٻڌائن ٿا ته نسب، نالو ۽ سڃاڻپ کي تبديل ڪرڻ شرعاً جائز ناهي.
---
4. يوناني، چيني ۽ رومي ذريعن مان سنڌ جي واپارين جا غير اسلامي حوالا
يوناني مورخ Megasthenes سنڌ جي باشندن کي “Indikoi” لکي ٿو، جنهن ۾ نه لقب آهن، نه اضافي نسبت.
چيني رڪارڊ (Tang Annals) ۾ “سن-تو” (San-Tu) لکيل آهي، جيڪو سنڌ جي واپارين کي بيان ڪري ٿو.
رومي جغرافيه نگار Pliny “Sindon” لکي ٿو — جيڪو سنڌ ۽ سندن واپار جي علامت آهي.
اهي سڀ عالمي ذريعا ثابت ڪن ٿا:
بنيادي نالو هميشه هڪ — Sind / Sindh.
---
5. بگڙيل روايتن جي پيدا ٿيڻ جا سبب
1. مقامي لهجن جو دٻاءُ
ڳوٺاڻن تلفظن ۾ نالن جو لهجو وقت سان بدلجي ويو.
2. سياسي منصوبابندي
ڪجهه دورن ۾ خاندانن کي گهٽ يا وڌ ڏيکارڻ لاءِ لقب ٺهرايا ويا.
3. لکت جو غلط منتقل ٿيڻ
نقل ڪرڻ وقت ڪاتب غلط حرف شامل يا حذف ڪندا رهيا.
4. استعماري (برطانوي) دور
انگريزي لکت ۾ “Sindh → Scind, Send, Sindee” جهڙيون شڪلون ٺهيون.
---
6. اصل جي واپسي — صحيح علمي تحقيق جو طريقو
١۔ عربي، رومي، چيني ۽ فارسي ذريعن جو تقابلي مطالعو
٢۔ قرآن ۽ حديث جي اصولن مطابق نسب جو جائزو
٣۔ قديم هٿ لکتن ۽ سفرنامن جي تصديق
٤۔مقامي روايتن مان غير ثابت لقبن کي الڳ ڪرڻ
٥۔ ثبوتن جي بنياد تي خاندان جي اصل سڃاڻپ کي بحال ڪرڻ