Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
www.facebook.com
باب ١٤: سنڌ جي اسلامي سڃاڻپ، واپار ۽ سفرنامن جي روشني ۾ اصل نسب جو جائزو
---
1. ابتدائي اسلامي دور ۾ سنڌ جي ماڻهن جي صفات
ابتدائي عرب مورخن جهڙوڪ ابن قتيبه، البلاذري، المسعودي واضح لکيو ته سنڌ جا گهڻا خاندان دينِ توحيد، سچائي ۽ امانت لاءِ مشهور هئا.
“أهل الصدق من السند” (سچائي وارا سنڌ جا ماڻهو) جو ذڪر ڪيترن ڪتابن ۾ موجود آهي.
انهن لکتن ۾ ڪوبه تحريف ٿيل لقب يا مصنوعي نسبت شامل ڪونهي.
---
2. واپاري ڪافلن جا بين الاقوامي رستا ۽ سندن رڪارڊ
ديبل کان صحار (عمان) تائين واپاري رستو “طريق السند” نالي سان مشهور هو.
Ibn Khurdadhbeh (كتاب المسالك والممالك) ۾ “تُجارُ السِّند” جي واپار جي تفصيل موجود آهي.
انهن سفرنامن ۾ خاندانن کي هن ريت لکيو ويو:
١۔ “سندي تاجر”
٢۔ “أهلُ السواحل من السند”
٣۔ “البيوت السندية”
ڪوبه جڙتو يا نئون ٺهيل لقب شامل ناهي.
---
3. قرآن مجيد ۾ تجارت، سچائي ۽ نسب جا اصول
(ا) “وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ” (الأنعام: 152)
— واپار ۾ انصاف ۽ درستگي، جيڪا سنڌ جا تاجر پنهنجي سڃاڻپ بڻائي ويٺا.
(ب) “يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ” (النساء: 135)
— انصاف ۽ درست گواهي ڏيڻ جو حڪم، جنهن مان نسب ۽ سڃاڻپ کي سچائي سان لکڻ جي اهميت ظاهر ٿئي ٿي.
(ج) “ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ” (الأحزاب: 5)
— نسبت کي تحويل، تحريف يا بگاڙڻ جي سخت ممانعت.
---
4. حديث شريف ۾ واپارين ۽ نسب بابت تعليمات
رسول الله ﷺ فرمايو:
“التاجر الصدوق مع النبيين والصديقين والشهداء” (ترمذي 1209)
ـ سچو تاجر الله وٽ بلند مقام رکي ٿو.
صحيح بخاري ۾ نسب بگاڙيندڙن بابت شديد سختي بيان ٿيل آهي (‘من ادعى إلى غير أبيه…’)
ـ نسل ۽ خاندان جي سڃاڻپ کي بدلائڻ سخت منع ٿيل عمل.
هي سڀ اصول ظاهر ڪن ٿا ته سنڌ جي موحد واپارين جي اصل نسبت کي محترم رکڻ لازمي آهي.
---
5. چين، سنڌ، فارس ۽ عرب دنيا جي ٽن طرفن جا غير اسلامي ريفرنس
(ا) چيني رڪارڊ — Tang Dynasty Chronicles:
سنڌ جي ساحلي واپارين کي “سن-دو ژا” لکيو ويو، جنهن جو مطلب “سنڌ جا دريائي ماڻهو” آهي.
لکت صاف آهي، ڪو لقب ناهي.
(ب) فارس جا دستاويز — “Hudud al-‘Alam”:
سنڌ کي “سِندابُل” ۽ “سِندِگان” جو مرڪز چيو ويو، واپار ۽ سچ اي ت خاصيتون بيان ڪيون.
نسب ۾ ڪو بگاڙ نه ڏنو ويو.
(ج) رومي ۽ يوناني حوالا — Ptolemy ۽ Pliny:
واپارين جو نالو “Sindones” ۽ “Indoi of the Sindh” لکيو.
ڪو مقامي يا بعد ۾ مشهور ٿيل لقب ظاهر نٿو ٿئي.
اهي عالمي ذريعا ثابت ڪن ٿا ته اصل نالو ۽ نسبت “Sind / Sindhi” ئي هئي.
---
6. مقامي تحريف جو آغاز ۽ سبب
1. مقامي لهجا:
لفظ “سند” مان “سندو/سندي/سنڌي/سنڌو” مختلف لهجن ۾ بدلجي ويو.
2. سماجي اثر:
ڪجهه خاندانن کي ٻين مذهبن يا نسلن سان ڳنڍڻ لاءِ بگڙيل لقب ٺاهيا ويا.
3. لکت جي غلط منتقلي:
دستاويز ڪاپي ڪندڙن طرفان ڪلفظن ۾ تبديلين سان نوان آواز پيدا ٿيا.
4. استعماري دور:
انگريزن جي سرڪاري لکت ۾ “Scindy, Sindee, Scind” جهڙو بگاڙ پيدا ٿيو.
---
7. اصل نسب جي بحالي لاءِ علمي طريقو
١۔ عربي، فارسي، رومي ۽ چيني ذريعن جو گڏيل مقابلو
٢۔ قرآن ۽ حديث جي نسب وارن اصولن کي بنياد بنائڻ
٣۔ مقامي تاريخن مان بگڙيل لقبن کي الڳ ڪرڻ
٤۔ قديم هٿ لکتن ۽ تجارتي رستن جي نقشائن سان سڃاڻپ جي تصديق
٥۔واپاري خاندانن جي شجرن ۾ موجود اصل لفظن کي ٻيهر جوڙڻ
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
Log in to Facebook
Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.
www.facebook.com
---
1. ابتدائي اسلامي دور ۾ سنڌ جي ماڻهن جي صفات
ابتدائي عرب مورخن جهڙوڪ ابن قتيبه، البلاذري، المسعودي واضح لکيو ته سنڌ جا گهڻا خاندان دينِ توحيد، سچائي ۽ امانت لاءِ مشهور هئا.
“أهل الصدق من السند” (سچائي وارا سنڌ جا ماڻهو) جو ذڪر ڪيترن ڪتابن ۾ موجود آهي.
انهن لکتن ۾ ڪوبه تحريف ٿيل لقب يا مصنوعي نسبت شامل ڪونهي.
---
2. واپاري ڪافلن جا بين الاقوامي رستا ۽ سندن رڪارڊ
ديبل کان صحار (عمان) تائين واپاري رستو “طريق السند” نالي سان مشهور هو.
Ibn Khurdadhbeh (كتاب المسالك والممالك) ۾ “تُجارُ السِّند” جي واپار جي تفصيل موجود آهي.
انهن سفرنامن ۾ خاندانن کي هن ريت لکيو ويو:
١۔ “سندي تاجر”
٢۔ “أهلُ السواحل من السند”
٣۔ “البيوت السندية”
ڪوبه جڙتو يا نئون ٺهيل لقب شامل ناهي.
---
3. قرآن مجيد ۾ تجارت، سچائي ۽ نسب جا اصول
(ا) “وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ” (الأنعام: 152)
— واپار ۾ انصاف ۽ درستگي، جيڪا سنڌ جا تاجر پنهنجي سڃاڻپ بڻائي ويٺا.
(ب) “يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ” (النساء: 135)
— انصاف ۽ درست گواهي ڏيڻ جو حڪم، جنهن مان نسب ۽ سڃاڻپ کي سچائي سان لکڻ جي اهميت ظاهر ٿئي ٿي.
(ج) “ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ” (الأحزاب: 5)
— نسبت کي تحويل، تحريف يا بگاڙڻ جي سخت ممانعت.
---
4. حديث شريف ۾ واپارين ۽ نسب بابت تعليمات
رسول الله ﷺ فرمايو:
“التاجر الصدوق مع النبيين والصديقين والشهداء” (ترمذي 1209)
ـ سچو تاجر الله وٽ بلند مقام رکي ٿو.
صحيح بخاري ۾ نسب بگاڙيندڙن بابت شديد سختي بيان ٿيل آهي (‘من ادعى إلى غير أبيه…’)
ـ نسل ۽ خاندان جي سڃاڻپ کي بدلائڻ سخت منع ٿيل عمل.
هي سڀ اصول ظاهر ڪن ٿا ته سنڌ جي موحد واپارين جي اصل نسبت کي محترم رکڻ لازمي آهي.
---
5. چين، سنڌ، فارس ۽ عرب دنيا جي ٽن طرفن جا غير اسلامي ريفرنس
(ا) چيني رڪارڊ — Tang Dynasty Chronicles:
سنڌ جي ساحلي واپارين کي “سن-دو ژا” لکيو ويو، جنهن جو مطلب “سنڌ جا دريائي ماڻهو” آهي.
لکت صاف آهي، ڪو لقب ناهي.
(ب) فارس جا دستاويز — “Hudud al-‘Alam”:
سنڌ کي “سِندابُل” ۽ “سِندِگان” جو مرڪز چيو ويو، واپار ۽ سچ اي ت خاصيتون بيان ڪيون.
نسب ۾ ڪو بگاڙ نه ڏنو ويو.
(ج) رومي ۽ يوناني حوالا — Ptolemy ۽ Pliny:
واپارين جو نالو “Sindones” ۽ “Indoi of the Sindh” لکيو.
ڪو مقامي يا بعد ۾ مشهور ٿيل لقب ظاهر نٿو ٿئي.
اهي عالمي ذريعا ثابت ڪن ٿا ته اصل نالو ۽ نسبت “Sind / Sindhi” ئي هئي.
---
6. مقامي تحريف جو آغاز ۽ سبب
1. مقامي لهجا:
لفظ “سند” مان “سندو/سندي/سنڌي/سنڌو” مختلف لهجن ۾ بدلجي ويو.
2. سماجي اثر:
ڪجهه خاندانن کي ٻين مذهبن يا نسلن سان ڳنڍڻ لاءِ بگڙيل لقب ٺاهيا ويا.
3. لکت جي غلط منتقلي:
دستاويز ڪاپي ڪندڙن طرفان ڪلفظن ۾ تبديلين سان نوان آواز پيدا ٿيا.
4. استعماري دور:
انگريزن جي سرڪاري لکت ۾ “Scindy, Sindee, Scind” جهڙو بگاڙ پيدا ٿيو.
---
7. اصل نسب جي بحالي لاءِ علمي طريقو
١۔ عربي، فارسي، رومي ۽ چيني ذريعن جو گڏيل مقابلو
٢۔ قرآن ۽ حديث جي نسب وارن اصولن کي بنياد بنائڻ
٣۔ مقامي تاريخن مان بگڙيل لقبن کي الڳ ڪرڻ
٤۔ قديم هٿ لکتن ۽ تجارتي رستن جي نقشائن سان سڃاڻپ جي تصديق
٥۔واپاري خاندانن جي شجرن ۾ موجود اصل لفظن کي ٻيهر جوڙڻ