Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
www.facebook.com
باب ١٨: تاريخي بيانيه (Narrative) ۽ حقيقت — ٺاهيل قصا، مذهبي اثر ۽ دستاويزي ثبوت
1. بيانيه ڇا آهي ۽ تاريخ ۾ ڪيئن داخل ٿيو؟
بيانيه اصل ۾ ڪنهن قوم يا طبقي جي وضاحتي ڪهاڻي آهي، جيڪا سندن قوميت، عظمت يا بچاءَ جي احساس کي مضبوط ڪري ٿي.
مؤرخ جڏهن متن لکي ٿو ته ڪڏهن ڪڏهن هو واقعي کي جيئن ٿيو تيئن نه پر جيئن ڏسڻ چاهي ٿو تيئن لکندو آهي. اهڙيءَ طرح ٺهيل بيانيه پنهنجي جڳهه تي تاريخ جي شڪل بدلائي ڇڏيندو آهي.
2. اسلامي اصول — بيانيه کان بچڻ جو حڪم
اسلام، تاريخي نقلي بيانيه (fabricated narrative) کي نامناسب قرار ڏئي ٿو، ڇاڪاڻتہ:
“وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا” (يوسف 81) — جنهن جو علم نه هجي، ان بابت شاهدي نه ڏيو.
“كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ” (التوبة 119) — سچن سان گڏ رهو، يعني سچ ۽ جھوٽ کي نه ملائي.
حديث: “كَفَى بِالْمَرْءِ كَذِبًا أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مَا سَمِعَ.”
ـ هر ٻڌل شيءِ بيان ڪرڻ ئي ڪوڙي ٿيڻ لاءِ ڪافي آهي.
اهي اصول ٻڌائن ٿا ته بيانيه کان محفوظ رهڻ لاءِ نقل جي سچائي، ماخذن جي جاچ ۽ متن جي تصديق ضروري آهي.
3. غير اسلامي بيانيه ـ تهذيب، ڪلچر ۽ بادشاهي رنگ
غير اسلامي متنن ۾ بيانيه گھڻو ڪري رومانوي ۽ سياسي مفاد لاءِ شامل ڪيو ويندو هو:
بادشاهن کي ديوتا يا "نيم خدا" جو درجو ڏيڻ
فاتحن کي “نجات ڏيندڙ” طور پيش ڪرڻ
مقامي مخالف قبيلن کي “ظالم” يا “جنگجو” ڏيکارڻ
قومي ڪهاڻين کي وڌائڻ يا افسانوي رنگ ڏيڻ
اهو بيانيه ٺهندو ته تاريخ حقيقت وڃائي بيانياتي ڪهاڻي بڻجي ويندي.
4. سنڌ ۾ بيانياتي تحريف جا مثال
سنڌ جي تاريخ ۾ ڪيترا اهڙا منظر ملن ٿا، جتي بيانيه اصل حقيقت تي غالب اچي ويو:
ڪهڙا خاندان اهلِ علم هئا ۽ ڪهڙا رڳو واپاري، هن فرق کي بعد جي مؤرخن مليائي ڇڏيو.
ڪجهه طبقا پنهنجي تهذيب کي “راجپوتي” يا “شاهي” بيانيه سان سينگاريو، جڏهنتہ اصليت مختلف هئي.
غير اسلامي ديوتائي قصا بعد ۾ مسلمان تاريخنويسن جي تحريرن ۾ به داخل ٿي ويا ـ بغير تصديق جي.
ڪيترن خاندانن جا ڪردار وڌائي يا گھٽائي پيش ڪيا ويا ته جيئن بيانيه مطابقت رکي.
5. بيانيه ۽ حقيقت الڳ ڪرڻ جا جديد طريقا
هڪ باقاعده محقق هي قدم کڻي ٿو:
1. Primary Sources — اوليه دستاويزن جي ڀيٽ (سڪا، ڪتبائون، سفرناما)
2. Textual Criticism — لفظن جي اصلي صورت سڃاڻڻ
3. Cross-Narrative Comparison — هڪ ئي واقعي جا مختلف بيان گڏ ڪرڻ
4. Islamic Verification Model — سند، ثقاهت، متن ۽ قرآن/حديث سان موافقت
5. Archaeological Evidence — زميني حقيقتن سان روايت ملندي آهي يا نه
اهو طريقو بيانيه کي ڌار ڪري اصل تاريخي لاڙو ظاهر ڪري ٿو.
6. نتيجو — بيانيه ختم ٿئي ٿو، جڏهن دليل شروع ٿئي ٿو
باب ١٨ جو خلاصو:
بيانيه تاريخ جو سڀ کان وڏو فريب آهي، جيڪو ماڻهون کي حقيقت کان پري ڪري ٿو.
اسلامي معيار بيانياتي تحريف کان بچائڻ لاءِ سڀ کان مضبوط فريم ورڪ فراهم ڪن ٿا.
غير اسلامي متنن مان به فائدو ٿئي ٿو، پر بغير تصديق انهن تي ڀروسو ڪرڻ سائنسي مطالعي جي ابتڙ آهي.
سنڌ جي تاريخ کي صاف ڪرڻ لاءِ ضروري آهي ته بيانياتي ڪردارن بدران اصل ثبوتن ۽ دلیلن تي ڪم ڪيو وڃي.
تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ https://www.facebook.com/share/v/1AAuyNEvKe/ باب ١٨: تاريخي بيانيه (Narrative) ۽ حقيقت — ٺاهيل قصا، مذهبي اثر ۽ دستاويزي ثبوت 1. بيانيه ڇا آهي ۽ تاريخ ۾ ڪيئن داخل ٿيو
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي تحرير ۽ تحقيق : عبدالرزاق ميمڻ https://www.facebook.com/share/v/1AAuyNEvKe/ باب ١٨: تاريخي بيانيه (Narrative) ۽ حقيقت — ٺاهيل قصا، مذهبي اثر ۽...
www.facebook.com
باب ١٨: تاريخي بيانيه (Narrative) ۽ حقيقت — ٺاهيل قصا، مذهبي اثر ۽ دستاويزي ثبوت
1. بيانيه ڇا آهي ۽ تاريخ ۾ ڪيئن داخل ٿيو؟
بيانيه اصل ۾ ڪنهن قوم يا طبقي جي وضاحتي ڪهاڻي آهي، جيڪا سندن قوميت، عظمت يا بچاءَ جي احساس کي مضبوط ڪري ٿي.
مؤرخ جڏهن متن لکي ٿو ته ڪڏهن ڪڏهن هو واقعي کي جيئن ٿيو تيئن نه پر جيئن ڏسڻ چاهي ٿو تيئن لکندو آهي. اهڙيءَ طرح ٺهيل بيانيه پنهنجي جڳهه تي تاريخ جي شڪل بدلائي ڇڏيندو آهي.
2. اسلامي اصول — بيانيه کان بچڻ جو حڪم
اسلام، تاريخي نقلي بيانيه (fabricated narrative) کي نامناسب قرار ڏئي ٿو، ڇاڪاڻتہ:
“وَمَا شَهِدْنَا إِلَّا بِمَا عَلِمْنَا” (يوسف 81) — جنهن جو علم نه هجي، ان بابت شاهدي نه ڏيو.
“كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ” (التوبة 119) — سچن سان گڏ رهو، يعني سچ ۽ جھوٽ کي نه ملائي.
حديث: “كَفَى بِالْمَرْءِ كَذِبًا أَنْ يُحَدِّثَ بِكُلِّ مَا سَمِعَ.”
ـ هر ٻڌل شيءِ بيان ڪرڻ ئي ڪوڙي ٿيڻ لاءِ ڪافي آهي.
اهي اصول ٻڌائن ٿا ته بيانيه کان محفوظ رهڻ لاءِ نقل جي سچائي، ماخذن جي جاچ ۽ متن جي تصديق ضروري آهي.
3. غير اسلامي بيانيه ـ تهذيب، ڪلچر ۽ بادشاهي رنگ
غير اسلامي متنن ۾ بيانيه گھڻو ڪري رومانوي ۽ سياسي مفاد لاءِ شامل ڪيو ويندو هو:
بادشاهن کي ديوتا يا "نيم خدا" جو درجو ڏيڻ
فاتحن کي “نجات ڏيندڙ” طور پيش ڪرڻ
مقامي مخالف قبيلن کي “ظالم” يا “جنگجو” ڏيکارڻ
قومي ڪهاڻين کي وڌائڻ يا افسانوي رنگ ڏيڻ
اهو بيانيه ٺهندو ته تاريخ حقيقت وڃائي بيانياتي ڪهاڻي بڻجي ويندي.
4. سنڌ ۾ بيانياتي تحريف جا مثال
سنڌ جي تاريخ ۾ ڪيترا اهڙا منظر ملن ٿا، جتي بيانيه اصل حقيقت تي غالب اچي ويو:
ڪهڙا خاندان اهلِ علم هئا ۽ ڪهڙا رڳو واپاري، هن فرق کي بعد جي مؤرخن مليائي ڇڏيو.
ڪجهه طبقا پنهنجي تهذيب کي “راجپوتي” يا “شاهي” بيانيه سان سينگاريو، جڏهنتہ اصليت مختلف هئي.
غير اسلامي ديوتائي قصا بعد ۾ مسلمان تاريخنويسن جي تحريرن ۾ به داخل ٿي ويا ـ بغير تصديق جي.
ڪيترن خاندانن جا ڪردار وڌائي يا گھٽائي پيش ڪيا ويا ته جيئن بيانيه مطابقت رکي.
5. بيانيه ۽ حقيقت الڳ ڪرڻ جا جديد طريقا
هڪ باقاعده محقق هي قدم کڻي ٿو:
1. Primary Sources — اوليه دستاويزن جي ڀيٽ (سڪا، ڪتبائون، سفرناما)
2. Textual Criticism — لفظن جي اصلي صورت سڃاڻڻ
3. Cross-Narrative Comparison — هڪ ئي واقعي جا مختلف بيان گڏ ڪرڻ
4. Islamic Verification Model — سند، ثقاهت، متن ۽ قرآن/حديث سان موافقت
5. Archaeological Evidence — زميني حقيقتن سان روايت ملندي آهي يا نه
اهو طريقو بيانيه کي ڌار ڪري اصل تاريخي لاڙو ظاهر ڪري ٿو.
6. نتيجو — بيانيه ختم ٿئي ٿو، جڏهن دليل شروع ٿئي ٿو
باب ١٨ جو خلاصو:
بيانيه تاريخ جو سڀ کان وڏو فريب آهي، جيڪو ماڻهون کي حقيقت کان پري ڪري ٿو.
اسلامي معيار بيانياتي تحريف کان بچائڻ لاءِ سڀ کان مضبوط فريم ورڪ فراهم ڪن ٿا.
غير اسلامي متنن مان به فائدو ٿئي ٿو، پر بغير تصديق انهن تي ڀروسو ڪرڻ سائنسي مطالعي جي ابتڙ آهي.
سنڌ جي تاريخ کي صاف ڪرڻ لاءِ ضروري آهي ته بيانياتي ڪردارن بدران اصل ثبوتن ۽ دلیلن تي ڪم ڪيو وڃي.