Sindhi Media
سينيئر رڪن
ڪتاب: دينِ توحيد، واديءِ مهراڻ ۽ انسان جي اصل ڪهاڻي
تحرير ۽ تحقيق: عبدالرزاق ميمڻ
www.facebook.com
باب ٣٦: “سنڌ جو اصل اسلامي فڪري نظام — قرآن پسندي جي زوال جو عمل”
هي باب ٻڌائيندو ته سنڌ ۾ هڪ وقت قرآن مرڪز هو، پر 1050ع کان پوءِ ان جي جاءِ تي ڪيئن:
فقه، خانقاه، مزار، ۽ عجمي روايتن قبضو ڪيو.
---
1. پهريون دور: قرآن پسندي جو عروج (700–1050ع)
1. سنڌ ۾ ترجما، تفسيرا ۽ تعليمي حلقا موجود هئا.
2. فتوائن ۽ فتري روايتن تي ڀروسو نه ٿيندو هو.
3. اسلام خالص “توحيد ۽ اخلاق” تي هلي رهيو هو.
حديث جي اسٽينڊرڊ چڪاس
راويءَ جي ايمانداري، عقل، ۽ متن جي قرآن سان موافقت بنياد هئي.
---
2. ٻيو دور: فارسي-تاتاري فڪري حملو
(الف) فقهي تسلط
١۔ حنفي/شافعي ليبل سنڌ ۾ غير ضروري هئا، پر حڪومتن عوام تي مڙهيا.
٢۔ عرب طريقو: “لا مذهبية”
٣۔۔فارسي طريقو: “مذهبيت مرڪز”
٤۔ فارسي حڪمرانن لاءِ قرآن پسند سنڌي مسلمان خطرناڪ هئا.
---
(ب) خانقاهي/مزار نظام
1. وسيط نظام عام ڪيو ويو.
2. نيڪي جا معيار قرآن بدران “پير جي مرضي” بڻيا.
3. عوام کي سوچڻ کان روڪڻ لاءِ:
١۔ وظيفا
٢۔ تعويذ
٣۔ زيارتون
٤۔قصا ڪهاڻيون
وسيلا بڻيا.
---
3. ٽيون دور: سماجي ورهاڱو
فارسي اثر سان سنڌي سماج ۾:
1. قبيلا جدا
2. مذهبي ليبل جدا
3. ثقافتي اثر جدا
4. علم ختم
5. عرب سنڌي واپارين جي سڃاڻپ مسخ
اهو سڀ توحيد جي زوال لاءِ منصوبابندي هئي.
---
4. نتيجو
سنڌ جي دين جو اصل “قرآن ۽ عقل” هو—
پر 1050ع کان پوءِ عجمي روايتن اصل تصوير مٽائي ڇڏي.
تحرير ۽ تحقيق: عبدالرزاق ميمڻ
Log in to Facebook
Log in to Facebook to start sharing and connecting with your friends, family and people you know.
www.facebook.com
هي باب ٻڌائيندو ته سنڌ ۾ هڪ وقت قرآن مرڪز هو، پر 1050ع کان پوءِ ان جي جاءِ تي ڪيئن:
فقه، خانقاه، مزار، ۽ عجمي روايتن قبضو ڪيو.
---
1. پهريون دور: قرآن پسندي جو عروج (700–1050ع)
1. سنڌ ۾ ترجما، تفسيرا ۽ تعليمي حلقا موجود هئا.
2. فتوائن ۽ فتري روايتن تي ڀروسو نه ٿيندو هو.
3. اسلام خالص “توحيد ۽ اخلاق” تي هلي رهيو هو.
حديث جي اسٽينڊرڊ چڪاس
راويءَ جي ايمانداري، عقل، ۽ متن جي قرآن سان موافقت بنياد هئي.
---
2. ٻيو دور: فارسي-تاتاري فڪري حملو
(الف) فقهي تسلط
١۔ حنفي/شافعي ليبل سنڌ ۾ غير ضروري هئا، پر حڪومتن عوام تي مڙهيا.
٢۔ عرب طريقو: “لا مذهبية”
٣۔۔فارسي طريقو: “مذهبيت مرڪز”
٤۔ فارسي حڪمرانن لاءِ قرآن پسند سنڌي مسلمان خطرناڪ هئا.
---
(ب) خانقاهي/مزار نظام
1. وسيط نظام عام ڪيو ويو.
2. نيڪي جا معيار قرآن بدران “پير جي مرضي” بڻيا.
3. عوام کي سوچڻ کان روڪڻ لاءِ:
١۔ وظيفا
٢۔ تعويذ
٣۔ زيارتون
٤۔قصا ڪهاڻيون
وسيلا بڻيا.
---
3. ٽيون دور: سماجي ورهاڱو
فارسي اثر سان سنڌي سماج ۾:
1. قبيلا جدا
2. مذهبي ليبل جدا
3. ثقافتي اثر جدا
4. علم ختم
5. عرب سنڌي واپارين جي سڃاڻپ مسخ
اهو سڀ توحيد جي زوال لاءِ منصوبابندي هئي.
---
4. نتيجو
سنڌ جي دين جو اصل “قرآن ۽ عقل” هو—
پر 1050ع کان پوءِ عجمي روايتن اصل تصوير مٽائي ڇڏي.